Kokerzicht (tunnelzicht): Door een kokertje kijken

Kokerzicht, dat ook wel bekendstaat als tunnelzicht, is een visuele aandoening waarbij het perifere gezichtsveld van een persoon (zicht aan zijkant) aanzienlijk beperkt is. Een persoon met kokervisus kijkt dan als het ware door een smalle “tunnel” (of door een “rolletje toiletpapier“). Dit visueel probleem komt voor bij diverse aandoeningen, maar de bekendste zijn retinitis pigmentosa en glaucoom. Gelukkig zijn er verschillende aanpassingen en hulpmiddelen beschikbaar om mensen met deze uitdaging te ondersteunen.

Oorzaken en mechanismen van kokerzicht

Kokerzicht wordt vaak veroorzaakt door aandoeningen die de perifere delen van het netvlies of de zenuwen die verantwoordelijk zijn voor het perifere zicht aantasten. Dit kan variëren van oogziekten tot genetische aandoeningen. Deze aandoeningen verstoren de normale verspreiding van visuele signalen naar de hersenen en resulteren in een verminderd gezichtsveld. (1)

Aandoeningen van het netvlies

Netvliesaandoeningen vormen een diverse groep van aandoeningen die het netvlies, de lichtgevoelige laag aan de achterkant van het oog, aantasten. Sommige van deze aandoeningen kunnen leiden tot kokerzicht, een vernauwing van het gezichtsveld tot een klein centraal gebied.

  • Cataract is een aandoening waarbij de ooglens vertroebelt. Dit kan leiden tot verminderd centraal zicht en vernauwing van het gezichtsveld, wat in sommige gevallen kan resulteren in kokerzicht. Cataract kan worden behandeld met een operatie.
  • Cone-dystrofie is een genetische aandoening die de kegeltjes aantast, de fotoreceptoren die verantwoordelijk zijn voor kleurenzicht en scherp zicht in het centrum van het gezichtsveld. Mensen met cone-dystrofie ervaren verminderd kleurenzicht, verlies van centraal zicht en kunnen uiteindelijk kokerzicht ontwikkelen.

  • Cone-rod dystrofie is een erfelijke aandoening die zowel de kegeltjes als de staafjes aantast, de twee types fotoreceptoren in het netvlies. Staafjes zijn verantwoordelijk voor zicht in het donker. Cone-rod dystrofie leidt tot een geleidelijke degeneratie van beide typen fotoreceptoren, wat resulteert in verlies van centraal en perifeer zicht en mogelijk kokerzicht.

  • Diabetische retinopathie is een complicatie van diabetes die de bloedvaten in het netvlies beschadigt. Deze schade kan leiden tot vochtophoping, bloedingen en littekenweefsel in het netvlies, wat kan resulteren in verlies van perifeer zicht en kokerzicht. Diabetische retinopathie is een belangrijke oorzaak van blindheid bij volwassenen.

  • Ouderdomsgerelateerd gezichtsveldverlies is een aandoening die geleidelijk aantast naarmate men ouder wordt. De aandoening wordt gekenmerkt door verlies van perifeer zicht en verminderde contrastgevoeligheid. In sommige gevallen kan ouderdomsgerelateerd gezichtsveldverlies leiden tot kokerzicht.

  • Oogletsels en trauma kunnen de oogzenuw of het netvlies beschadigen, wat kan leiden tot verlies van gezichtsveld en kokerzicht. De ernst van het gezichtsveldverlies hangt af van de ernst van de schade aan het oog.

  • Retinitis pigmentosa (RP) is een erfelijke aandoening die het netvlies geleidelijk aantast. De aandoening begint met verlies van perifeer zicht, wat zich uitbreidt naar het centrum van het gezichtsveld. In de latere stadia van RP kan tunnelzicht optreden, waarbij men alleen nog recht vooruit kan zien. RP wordt gekenmerkt door afsterven van fotoreceptoren, de cellen in het netvlies die verantwoordelijk zijn voor het waarnemen van licht.

Aandoeningen van de oogzenuw

Oogzenuwaandoeningen vormen een diverse groep van aandoeningen die de oogzenuw aantasten, de bundel zenuwvezels die visuele informatie van het netvlies naar de hersenen transporteert. Beschadiging van de oogzenuw kan leiden tot verlies van gezichtsveld, inclusief kokerzicht.

  • Glaucoom is een chronische aandoening die de oogzenuw beschadigt, meestal door verhoogde oogdruk. Deze druk kan de oogzenuwvezels geleidelijk aantasten en leiden tot verlies van perifeer zicht. In de latere stadia van glaucoom kan tunnelzicht optreden, en uiteindelijk kan zelfs blindheid

  • Oogzenuwatrofie is een aandoening die gekenmerkt wordt door beschadiging of degeneratie van de oogzenuw. Dit kan verschillende oorzaken hebben, zoals infecties, trauma, of neurologische aandoeningen. Oogzenuwatrofie kan leiden tot afnemend perifeer zicht en verminderd kleurenzicht. In sommige gevallen kan kokerzicht

  • Oogzenuwontsteking (neuritis optica) is een ontsteking van de oogzenuw. Deze aandoening kan geassocieerd worden met multiple sclerose, maar kan ook andere oorzaken hebben. Neuritis optica kan leiden tot verlies van gezichtsveld, pijn bij oogbewegingen, en verminderd kleurenzicht. In sommige gevallen kan kokerzicht

Aandoeningen van de visuele cortex

Aandoeningen van de visuele cortex, het deel van de hersenen dat verantwoordelijk is voor het verwerken van visuele informatie, kunnen leiden tot verlies van gezichtsveld, inclusief kokerzicht.

  • Corticaal blindheidssyndroom is een aandoening die gekenmerkt wordt door beschadiging van de visuele cortex. Dit kan verschillende oorzaken hebben, zoals een beroerte, trauma, of een tumor. Patiënten met corticaal blindheidssyndroom ervaren verlies van bewust visueel waarnemen. Dit betekent dat ze niet bewust kunnen zien, maar dat ze nog wel reflexen kunnen hebben die onbewust visuele informatie verwerken, zoals pupillen die reageren op licht.

  • Hersenletsel en neurologische aandoeningen kunnen ook de visuele cortex aantasten en leiden tot verlies van gezichtsveld en kokerzicht. Bepaalde vormen van hersenletsel, zoals een beroerte of een ongeluk, kunnen de visuele cortex direct beschadigen. Neurologische aandoeningen, zoals multiple sclerose of Alzheimer, kunnen de visuele cortex geleidelijk aantasten.

Overige oorzaken

Naast de aandoeningen van het netvlies, de oogzenuw en de visuele cortex, zijn er nog een aantal andere factoren die kunnen leiden tot kokerzicht.

  • Hypofysetumoren kunnen druk uitoefenen op de oogzenuw of het optisch chiasma, de kruising van de oogzenuwen in de hersenen. Dit kan leiden tot verstoorde gezichtsvelden en mogelijk kokerzicht.
  • Leber Erfelijke Optische Neuropathie (LHON) is een genetische aandoening die acuut of subacuut verlies van centraal zicht kan veroorzaken. In sommige gevallen kan LHON ook het perifere zicht aantasten en leiden tot kokerzicht.
  • Langdurig gebruik van corticosteroïden kan leiden tot cataract. Cataract is een vertroebeling van de ooglens die het zicht kan beïnvloeden, inclusief het centrale zicht. In sommige gevallen kan cataract leiden tot kokerzicht.
  • Oculair albinisme is een genetische aandoening die gekenmerkt wordt door verminderde pigmentatie in het netvlies. Dit kan leiden tot verminderd zicht, inclusief perifeer zicht. In sommige gevallen kan oculair albinisme leiden tot kokerzicht.
  • Het syndroom van Usher is een genetische aandoening die gehoorverlies combineert met retinitis pigmentosa. Retinitis pigmentosa is een aandoening die het netvlies aantast en kan leiden tot progressieve visuele beperking en mogelijk kokerzicht.
Lachend kind met albinisme dat een zonnebril draagt. Het meisje staat bij een boom.

Lachend kind met albinisme dat een zonnebril draagt. Het meisje staat bij een boom.

Risicofactoren

Naast deze oorzaken, kunnen er nog andere factoren zijn die bijdragen aan kokerzicht.

  • Ouderdom: Naarmate we ouder worden, neemt de kans op het ontwikkelen van aandoeningen die kunnen leiden tot kokerzicht toe.
  • Diabetes: Diabetes kan leiden tot diabetische retinopathie, een aandoening die het netvlies aantast en kan leiden tot kokerzicht.
  • Roken: Roken kan de bloedtoevoer naar de oogzenuw verminderen, wat kan leiden tot glaucoom en kokerzicht.
  • Overmatig alcoholgebruik: Overmatig alcoholgebruik kan de oogzenuw beschadigen en leiden tot kokerzicht.
  • Hoge bloeddruk: Hoge bloeddruk kan de oogzenuw beschadigen en kan leiden tot kokerzicht.

Het is belangrijk om een oogarts te raadplegen voor een nauwkeurige diagnose van kokerzicht. De oogarts kan de oorzaak van de kokerzicht bepalen en de beste behandelmogelijkheden bespreken.

Impact op dagelijks leven

Kokerzicht, ook wel tunnelzicht genoemd, heeft significante en soms ingrijpende gevolgen voor de manier waarop mensen de omgeving ervaren en hoe ze functioneren in hun dagelijks leven. De beperkingen die voortvloeien uit het vernauwde gezichtsveld kunnen verschillende aspecten van het dagelijks leven beïnvloeden:

Navigatie en mobiliteit

Iemand neemt de trap omhoog

Iemand neemt de trap omhoog

Gevaren inschatten

  • Beperkt vermogen om gevaren te zien, met name in situaties met weinig licht.
  • Onmogelijkheid om te autorijden of andere voertuigen te besturen.
  • Moeilijkheden met het inschatten van afstanden en snelheden.
  • Verhoogd risico op letsel door ongevallen.

Beroeps- en/of hobbykeuzes

  • Onmogelijkheid om bepaalde beroepen uit te oefenen die een breed gezichtsveld vereisen.
  • Aanpassing of beëindiging van hobby’s die niet langer beoefend kunnen worden met kokerzicht.
  • Beperkte carrièremogelijkheden door de visuele beperking.

Gezichtsherkenning en communicatie

Dagelijkse taken en zelfstandigheid

Koken: Spaghetti met verse groenten klaarmaken

Koken: Spaghetti met verse groenten klaarmaken

Emotioneel welzijn

Impact op mentale gezondheid

Angst en depressie

Kokerzicht kan leiden tot angst en depressie door de volgende factoren:

De ernst van angst en een depressie kan variëren van persoon tot persoon en hangt af van verschillende factoren, zoals de ernst van het kokerzicht, de copingvaardigheden van de persoon en de sociale steun die ze ontvangen.

Verlies en rouw

Mensen met kokerzicht kunnen rouwen om het verlies van hun gezichtsveld en de bijbehorende activiteiten die ze niet meer kunnen uitvoeren. Dit kan een langdurig proces zijn met verschillende fasen, zoals ontkenning, boosheid, verdriet en acceptatie.

Het is belangrijk om te erkennen dat rouw een normale reactie is op verlies en dat er geen vaste tijdlijn is voor het verwerken van dit proces. Er zijn verschillende rouwbegeleidingsgroepen en therapieën beschikbaar die mensen met kokerzicht kunnen helpen omgaan met hun verlies.

Lichaamshouding en zelfvertrouwen

Kokerzicht kan leiden tot een gebogen houding en verminderd zelfvertrouwen door:

  • Angst om te vallen of obstakels te missen.
  • Vermijding van sociale situaties.
  • Focus op de beperkingen van kokerzicht.

Een goede lichaamshouding is belangrijk voor de fysieke gezondheid en kan ook het zelfvertrouwen vergroten. Er zijn verschillende oefeningen en technieken die mensen met kokerzicht kunnen helpen om hun lichaamshouding te verbeteren.

Verband tussen kokerzicht en laag energieniveau, vermoeidheid, …

Er is een verband tussen kokerzicht (tunnelvisie) en laag energieniveau, vermoeidheid en andere symptomen.

Dit komt doordat kokerzicht de hoeveelheid informatie die de hersenen te verwerken krijgen vermindert.

Dit kan leiden tot:

  • Vermoeidheid: De hersenen moeten harder werken om te zien met kokerzicht, wat kan leiden tot vermoeidheid.
  • Concentratieproblemen: Het kan moeilijker zijn om zich te concentreren met kokerzicht, omdat de hersenen minder informatie te verwerken krijgen.
  • Laag energieniveau: De verminderde hoeveelheid informatie die de hersenen te verwerken krijgen, kan leiden tot een lager energieniveau.
  • Depressie en angst: De emotionele impact van kokerzicht kan leiden tot depressie en angst.

Andere symptomen die geassocieerd worden met kokerzicht zijn:

  • Hoofdpijn: De inspanning om te zien met kokerzicht kan leiden tot hoofdpijn.
  • Duizeligheid: De verminderde hoeveelheid informatie die de hersenen te verwerken krijgen, kan leiden tot duizeligheid.
  • Moeilijkheden met autorijden: Kokerzicht kan het moeilijk maken om te autorijden, omdat u niet alles kunt zien wat er om u heen gebeurt.

Het is belangrijk om te praten met uw arts als u kokerzicht ervaart.

Je arts kan de oorzaak van uw kokerzicht vaststellen en de beste behandelingsoptie voor u bepalen.

Vermoeidheid: Vermoeide vrouw achter laptop

Vermoeidheid: Vermoeide vrouw achter laptop

Diagnose en onderzoeken

Tunnelzicht, ook wel kokerzicht genoemd, is een symptoom van verschillende onderliggende aandoeningen. De diagnose richt zich dan ook niet alleen op het vaststellen van tunnelzicht zelf, maar ook op het bepalen van de specifieke oorzaak. Een vroege diagnose en behandeling zijn van cruciaal belang om verdere progressie van de aandoening te voorkomen en het zicht zoveel mogelijk te behouden. Als u vermoedt dat u tunnelzicht heeft, is het raadzaam om onmiddellijk een oogarts te raadplegen voor een grondig onderzoek.

De diagnose van tunnelzicht omvat doorgaans de volgende stappen:

Medische geschiedenis en symptomen

  • De arts neemt een gedetailleerde medische geschiedenis af en stelt vragen over de symptomen die u ervaart.
  • Tunnelzicht kan zich manifesteren als:
    • Moeite om objecten aan de zijkanten waar te nemen.
    • Problemen bij het lopen in drukke omgevingen.
    • Moeite bij het autorijden in het donker.

Gezichtsveldonderzoek

  • Een gezichtsveldonderzoek is nodig om tunnelzicht op te sporen.
  • Dit kan worden gedaan met behulp van verschillende apparaten, zoals:
    • Een perimeter.
    • Een Humphrey-gezichtsveldanalysator.
  • Tijdens dit onderzoek:
    • Zit u in een vaste positie.
    • Moet u reageren wanneer lichtflitsen op verschillende plaatsen in uw gezichtsveld verschijnen.
  • Hierdoor kan de arts:
    • Een kaart maken van uw gezichtsveld.
    • Eventuele afwijkingen identificeren.

Oogonderzoek

  • Er wordt een grondig onderzoek van de ogen uitgevoerd.
  • Dit is om eventuele structurele afwijkingen of tekenen van oogaandoeningen te identificeren, zoals:
  • Het oogonderzoek kan omvatten:
    • Meting van de oogdruk.
    • Inspectie van de oogzenuw en de netvliesstructuur.
    • Beeldvormende onderzoeken, zoals een optische coherentietomografie (OCT) om de lagen van het netvlies te visualiseren.
Oogonderzoek bij oogarts

Oogonderzoek bij oogarts

Beoordeling van medische geschiedenis

Aanvullende testen

  • Afhankelijk van de resultaten van de bovenstaande stappen, kunnen aanvullende testen nodig zijn om de onderliggende oorzaak van het tunnelzicht vast te stellen.
  • Dit kan onder meer omvatten:

Door een uitgebreide diagnose te stellen, kan de oogarts de oorzaak van uw tunnelzicht vaststellen en de juiste behandeling bepalen.

Oogonderzoek bij oogarts

Oogonderzoek bij oogarts

Hulpmiddelen en aanpassingen voor mensen met kokerzicht

Kokerzicht, ook wel tunnelzicht genoemd, kan een aanzienlijke impact hebben op het dagelijks leven. Gelukkig zijn er verschillende hulpmiddelen en aanpassingen die mensen met kokerzicht kunnen helpen om hun mobiliteit, onafhankelijkheid en kwaliteit van leven te verbeteren.

Enkele van de meest gebruikte hulpmiddelen en aanpassingen zijn:

Mobiliteitshulpmiddelen

  • Taststok: Een taststok helpt mensen met kokerzicht om obstakels te detecteren en hun weg te vinden in hun omgeving.
  • Blindengeleidehond: Een geleidehond kan mensen met kokerzicht helpen om zich veilig en onafhankelijk te verplaatsen.
  • Elektronische navigatieapparaten: Er zijn verschillende elektronische navigatieapparaten beschikbaar die mensen met kokerzicht kunnen helpen om te navigeren, zoals GPS-systemen met spraakondersteuning.

Technologische oplossingen

  • Mobiele navigatieapps: Er zijn tal van mobiele apps beschikbaar die mensen met kokerzicht kunnen helpen bij navigatie en omgevingsbewustzijn. Deze apps kunnen onder andere informatie geven over de omgeving, obstakels detecteren en routes plannen.
  • Beeldschermloepen: Beeldschermloepen vergroten tekst en afbeeldingen op computerschermen, waardoor deze leesbaar worden voor mensen met kokerzicht.
  • Software voor spraakherkenning: Software voor spraakherkenning kan mensen met kokerzicht helpen om computers te bedienen en tekst te dicteren.

Optische hulpmiddelen

  • Bril met prisma’s: Deze brillen vergroten het gezichtsveld of brengen informatie duidelijker en dichterbij. Deze brillen gebruiken prisma’s en spiegels om het beperkte zicht uit te breiden en het contrast te verbeteren.
  • Loepbrillen: Loepbrillen vergroten het centrale zicht, waardoor mensen met kokerzicht beter kunnen lezen en kleine details kunnen zien.

Omgevingsaanpassingen

  • Contrastrijke markeringen: Contrastrijke markeringen op trappen, deuren en andere obstakels kunnen mensen met kokerzicht helpen om deze te herkennen en te vermijden.
  • Tastbare markeringen: Tastbare markeringen op vloeren en wanden kunnen mensen met kokerzicht helpen om zich te oriënteren in hun omgeving.
  • Verlichtingsaanpassingen: Verlichtingsaanpassingen, zoals het verhogen van de lichtintensiteit of het gebruik van gerichte verlichting, kunnen mensen met kokerzicht helpen om beter te zien.

De keuze van de juiste hulpmiddelen en aanpassingen hangt af van de ernst van het kokerzicht, de individuele behoeften van de persoon en de omgeving waarin hij of zij leeft. Het is belangrijk om te overleggen met een oogarts of andere professional om de beste hulpmiddelen en aanpassingen te vinden.

Persoon loopt met witte stok op straat

Persoon loopt met witte stok op straat

Ondersteuning en training

Naast hulpmiddelen en aanpassingen zijn er ook verschillende vormen van ondersteuning en training beschikbaar voor mensen met kokerzicht. Deze kunnen hen helpen om hun vaardigheden te ontwikkelen, hun zelfstandigheid te vergroten en hun kwaliteit van leven te verbeteren.

Revalidatieprogramma’s

  • In België en Nederland zijn er verschillende revalidatieprogramma’s beschikbaar voor mensen met kokerzicht.
  • Deze programma’s kunnen onder andere:
    • Oriëntatie- en mobiliteitstraining: Deze training leert mensen met kokerzicht hoe ze zich veilig en efficiënt kunnen verplaatsen in hun omgeving, met behulp van een taststok, geleidehond of andere hulpmiddelen.
    • Visuele vaardigheidstraining: Deze training helpt mensen met kokerzicht om hun resterende visuele vaardigheden te optimaliseren en te gebruiken.
    • ADL-training: Deze training leert mensen met kokerzicht om dagelijkse taken uit te voeren, zoals koken, schoonmaken en lezen.
    • Psychologische ondersteuning: Kokerzicht kan een grote impact hebben op het emotionele welzijn van mensen. Psychologische ondersteuning kan hen helpen omgaan met angst, frustratie en verlies.

Ondersteuningsgroepen

  • Ondersteuningsgroepen kunnen mensen met kokerzicht in contact brengen met anderen die soortgelijke ervaringen hebben.
  • Deze groepen kunnen:
    • Emotionele steun bieden.
    • Informatie en tips uitwisselen.
    • Ervaringen delen en elkaar helpen omgaan met de uitdagingen van kokerzicht.

Training in het gebruik van hulpmiddelen

Wetenschappelijke inzichten en technologische ontwikkelingen

Er wordt voortdurend onderzoek gedaan naar kokerzicht (tunnelvisie) om de oorzaken, symptomen en behandelingen van de aandoening beter te begrijpen.

Enkele van de meest recente wetenschappelijke inzichten in kokerzicht zijn:

  • Identificatie van nieuwe genen die geassocieerd worden met erfelijke vormen van kokerzicht. Dit kan leiden tot betere genetische tests en mogelijk tot nieuwe behandelingen in de toekomst.
  • Ontwikkeling van nieuwe medicijnen en therapieën voor de behandeling van glaucoom en maculadegeneratie, die de twee meest voorkomende oorzaken zijn van kokerzicht.
  • Verbeterde beeldvormingstechnieken die artsen in staat stellen om de schade aan het netvlies en de oogzenuw die tot kokerzicht kan leiden, beter te visualiseren.

Nieuwe technologieën, zoals augmented reality (AR) en virtual reality (VR), bieden nieuwe mogelijkheden om mensen met kokerzicht te ondersteunen.

AR- en VR-technologieën kunnen worden gebruikt om:

  • Een gesimuleerd gezichtsveld te creëren dat breder is dan het eigenlijke gezichtsveld van de persoon.
  • Informatie te projecteren in het gezichtsveld van de persoon die relevant is voor hun omgeving.
  • Mensen met kokerzicht te helpen bij het trainen van hun visuele vaardigheden.

Deze technologieën bevinden zich nog in een vroeg stadium van ontwikkeling, maar ze hebben het potentieel om de kwaliteit van leven van mensen met kokerzicht aanzienlijk te verbeteren.

Enkele voorbeelden van AR- en VR-technologieën die worden ontwikkeld voor mensen met kokerzicht zijn:

  • Google Glass: Google Glass is een AR-bril die informatie kan projecteren in het gezichtsveld van de drager. Deze informatie kan bestaan uit navigatie-instructies, weersvoorspellingen en andere nuttige informatie.
  • Microsoft HoloLens: Microsoft HoloLens is een VR-bril die een 3D-omgeving kan creëren die de drager kan verkennen. Deze omgeving kan worden gebruikt om mensen met kokerzicht te helpen bij het trainen van hun visuele vaardigheden.
  • Seeing AI: Seeing AI is een app van Microsoft die gebruikmaakt van AI om objecten en tekst te herkennen. De app kan mensen met kokerzicht helpen bij het identificeren van objecten in hun omgeving.

De toekomst van kokerzicht is bemoedigend.

Er wordt voortdurend vooruitgang geboekt in het onderzoek naar de aandoening en er worden nieuwe technologieën ontwikkeld die mensen met kokerzicht kunnen helpen om een voller en onafhankelijker leven te leiden.

Door gebruik te maken van de juiste ondersteuning en training kunnen mensen met kokerzicht een vol en productief leven leiden.

Behandeling van door tunneltje kijken

De behandeling van kokerzicht (tunnelvisie) hangt af van de oorzaak van de aandoening.

In sommige gevallen kan kokerzicht permanent zijn.

Dit is het geval als de aandoening wordt veroorzaakt door een onherstelbare schade aan het netvlies of de oogzenuw.

In deze gevallen is er geen behandeling die het gezichtsvermogen kan herstellen.

Er zijn echter wel behandelingen beschikbaar die kunnen helpen om de symptomen te verlichten en de complicaties van de aandoening te beheren.

Deze behandelingen kunnen bestaan uit:

Hulpmiddelen voor slechtzienden

Er zijn veel hulpmiddelen beschikbaar die mensen met kokerzicht kunnen helpen om hun dagelijkse activiteiten uit te voeren. Deze hulpmiddelen kunnen bestaan uit:

  • Bril met speciale lenzen: Er zijn verschillende soorten brillen beschikbaar die kunnen helpen om het gezichtsveld te vergroten en het zicht te verbeteren.
  • Vergrootglazen: Vergrootglazen kunnen worden gebruikt om kleine details te vergroten.
  • Elektronische hulpmiddelen: Er zijn verschillende elektronische hulpmiddelen beschikbaar, zoals computers met schermuitleesprogramma’s en tablets met speciale apps.

Revalidatie

Revalidatie kan mensen met kokerzicht helpen om te leren omgaan met hun visuele beperkingen en hun onafhankelijkheid te behouden. Revalidatie kan bestaan uit:

  • Oriëntatie en mobiliteitstraining: Deze training kan mensen met kokerzicht helpen om zich te verplaatsen in hun omgeving.
  • Training in dagelijkse vaardigheden: Deze training kan mensen met kokerzicht helpen om hun dagelijkse activiteiten uit te voeren, zoals koken, lezen en schrijven.
  • Psychologische ondersteuning: Psychologische ondersteuning kan mensen met kokerzicht helpen om om te gaan met de emotionele impact van hun visuele beperking.

Behandeling van onderliggende ziekte

In andere gevallen kan kokerzicht tijdelijk zijn.

Dit is het geval als de aandoening wordt veroorzaakt door een aandoening die kan worden behandeld, zoals glaucoom of maculadegeneratie.

De behandeling van de onderliggende aandoening kan het kokerzicht verbeteren of zelfs volledig herstellen.

Behandelingen voor de onderliggende aandoening kunnen bestaan uit:

  • Medicijnen: Er zijn verschillende medicijnen beschikbaar die kunnen worden gebruikt om glaucoom en maculadegeneratie te behandelen.
  • Laserbehandeling: Laserbehandeling kan worden gebruikt om glaucoom en maculadegeneratie te behandelen.
  • Operatie: In sommige gevallen kan een operatie nodig zijn om glaucoom of maculadegeneratie te behandelen.

Het is belangrijk om te praten met uw oogarts over de beste behandelingsoptie voor uw kokerzicht.

Uw oogarts kan u meer informatie geven over de oorzaak van uw kokerzicht, de prognose en de beschikbare behandelingsopties.

Prognose van tunnelzicht

De prognose van tunnelzicht (kokerzicht) hangt af van de oorzaak van de aandoening.

In sommige gevallen kan tunnelzicht permanent zijn.

Dit is het geval als de aandoening wordt veroorzaakt door een onherstelbare schade aan het netvlies of de oogzenuw.

In andere gevallen kan tunnelzicht tijdelijk zijn.

Dit is het geval als de aandoening wordt veroorzaakt door een aandoening die kan worden behandeld, zoals glaucoom of maculadegeneratie.

Als tunnelzicht wordt veroorzaakt door een erfelijke aandoening, zoals retinitis pigmentosa, is er geen manier om de progressie van de aandoening te stoppen.

Er zijn echter behandelingen beschikbaar die kunnen helpen om het gezichtsvermogen te behouden en de complicaties van de aandoening te beheren.

De prognose van tunnelzicht kan worden verbeterd door:

  • Vroege diagnose en behandeling: Hoe eerder de aandoening wordt gediagnosticeerd en behandeld, hoe groter de kans op het behoud van het gezichtsvermogen.
  • Regelmatige oogonderzoeken: Regelmatige oogonderzoeken kunnen helpen om de aandoening in een vroeg stadium te detecteren en te behandelen.
  • Gebruik van hulpmiddelen voor slechtzienden: Er zijn veel hulpmiddelen beschikbaar die mensen met tunnelzicht kunnen helpen om hun dagelijkse activiteiten uit te voeren.
  • Revalidatie: Revalidatie kan mensen met tunnelzicht helpen om te leren omgaan met hun visuele beperking en hun onafhankelijkheid te behouden.

De prognose van tunnelzicht kan per persoon variëren.

Het is belangrijk om te praten met uw oogarts over uw specifieke situatie.

Uw oogarts kan u meer informatie geven over de oorzaak van uw tunnelzicht, de prognose en de beschikbare behandelingsopties.

Complicaties van door kokertje kijken

De complicaties van tunnelzicht kunnen worden onderverdeeld in twee categorieën:

Complicaties die het gezichtsvermogen beïnvloeden

Andere complicaties

  • Vermoeidheid: Mensen met tunnelzicht ervaren vaak vermoeidheid door de constante inspanning om te zien.
  • Depressie: De emotionele impact van tunnelzicht kan leiden tot depressie.
  • Angst: Angst om te vallen of obstakels te missen kan een probleem worden.
  • Sociale isolatie: Mensen met tunnelzicht kunnen zich terugtrekken uit sociale activiteiten vanwege hun visuele beperkingen.

De ernst van de complicaties van tunnelzicht kan variëren van persoon tot persoon.

Het is belangrijk om te weten dat niet alle mensen met tunnelzicht alle complicaties zullen ervaren.

Er zijn een aantal stappen die u kunt nemen om de complicaties van tunnelzicht te beheren:

  • Gebruik hulpmiddelen voor slechtzienden: Er zijn veel hulpmiddelen beschikbaar die mensen met tunnelzicht kunnen helpen om hun dagelijkse activiteiten uit te voeren.
  • Vraag om hulp: Aarzel niet om hulp te vragen van partner, familie, vrienden of professionals.
  • Blijf actief: Er zijn veel activiteiten die mensen met tunnelzicht kunnen doen, zoals lezen, luisteren naar muziek, sporten en socializen.
  • Zoek emotionele steun: Praat met partner, familie, vrienden of een professional over de emotionele impact van tunnelzicht.

Preventie

Kokerzicht, ook wel tunnelvisie genoemd, is een aandoening waarbij het gezichtsveld vernauwd is tot een klein gebied in het centrum van het zicht.

Helaas is er geen manier om kokerzicht volledig te voorkomen.

Er zijn echter een aantal stappen die u kunt nemen om het risico op het ontwikkelen van kokerzicht te verminderen:

Oogzorg:

  • Regelmatige oogonderzoeken: Laat uw ogen regelmatig onderzoeken door een oogarts, vooral als u een verhoogd risico heeft op oogaandoeningen zoals glaucoom, maculadegeneratie of RP.
  • Behandeling van oogaandoeningen: Als u een oogaandoening heeft die kan leiden tot kokerzicht, is het belangrijk om de aandoening te laten behandelen volgens de voorschriften van uw oogarts.
  • Bescherm uw ogen tegen fel licht: Draag een zonnebril met UV-bescherming om uw ogen te beschermen tegen schadelijke UV-stralen.

Gezonde leefstijl:

  • Eet een gezond dieet: Eet een gezond dieet met veel fruit, groenten en volle granen.
  • Stop met roken: Roken kan het risico op glaucoom en maculadegeneratie verhogen.
  • Beperk alcoholgebruik: Overmatig alcoholgebruik kan de oogzenuw beschadigen.
  • Behoud een gezond gewicht: Overgewicht en obesitas kunnen het risico op diabetes verhogen, wat op zijn beurt het risico op glaucoom en maculadegeneratie kan verhogen.

Het is belangrijk om te weten dat zelfs als u deze stappen neemt, u nog steeds kokerzicht kunt ontwikkelen.

Het risico op het ontwikkelen van de aandoening hangt af van een combinatie van factoren, waaronder uw genetische aanleg en uw omgeving.

Als u zich zorgen maakt over uw risico op het ontwikkelen van kokerzicht, kunt u het beste een oogarts raadplegen.

Een oogarts kan uw ogen onderzoeken en uw risico op het ontwikkelen van kokerzicht beoordelen.

Roken: Sigarettenpeuken op de grond

Roken: Sigarettenpeuken op de grond

Disclaimer:

Deze informatie is bedoeld als een algemene gids en is geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg altijd een oogarts voor een diagnose en behandeling van RP.

Meer informatie

Bronnen:

  1. Bittner, A. K., & Dagnelie, G. (2013). Validity and reliability of the Dutch ICF activity inventory for assessing mobility by self-report in people who are blind or visually impaired. Investigative Ophthalmology & Visual Science, 54(11), 6839-6846.
  2. Crews, J. E., & Campbell, V. A. (2001). Vision impairment and hearing loss among community-dwelling older Americans: implications for health and functioning. American Journal of Public Health, 91(3), 1362-1365.
  3. Turano, K. A., Broman, A. T., Bandeen-Roche, K., Munoz, B., & Rubin, G. S. (2004). Association of visual field loss and mobility performance in older adults: Salisbury Eye Evaluation Study. Optometry and Vision Science, 81(5), 298-307.
  4. Lamoureux, E. L., Pallant, J. F., Pesudovs, K., Hassell, J. B., & Keeffe, J. E. (2007). The Impact of Vision Impairment Questionnaire: An assessment of its domain structure using confirmatory factor analysis and Rasch analysis. Investigative Ophthalmology & Visual Science, 48(3), 1001-1006.
Deel dit:
Delen
Advertenties

  1. Willen blinde en slechtziende personen wel (weer) (goed) zien?16-04-2024 06:04:36
  2. Tips voor thuisverpleegkundigen die bij een blinde of slechtziende persoon komen15-04-2024 07:04:41
  3. Onbegrip over vermoeidheid bij blinden en slechtzienden07-04-2024 12:04:54
  4. Blind of slechtziend: Hand- en polsproblemen tijdens het stoklopen04-04-2024 12:04:21
  5. Omgaan met menstruatie als je een visuele beperking hebt31-03-2024 07:03:13
  6. Misselijkheid bij blinden en slechtzienden27-03-2024 03:03:09
  7. Korstjes op de oogleden27-03-2024 03:03:38
  8. Endoftalmitis (ontsteking van binnenste van oog)27-03-2024 03:03:14
  9. Dacryocystitis (ontsteking van traanzak)27-03-2024 03:03:41
  10. Iritis27-03-2024 03:03:09
  11. Iridocyclitis (uveitis anterior)26-03-2024 06:03:43
  12. Droge lucht en oogproblemen23-03-2024 05:03:09
  13. Verhoogde alertheid bij blinden en slechtzienden21-03-2024 07:03:19
  14. Aanpassingsstoornissen bij personen met een visuele handicap16-03-2024 08:03:41
  15. Vitaminen en ooggezondheid13-03-2024 07:03:10
  16. Oogproblemen bij het Chronisch Vermoeidheidssyndroom (CVS)12-03-2024 12:03:22
  17. Tranende / Waterige ogen08-03-2024 08:03:44
  18. Oogafscheiding07-03-2024 06:03:38
  19. Oogallergie06-03-2024 04:03:47
  20. Gezwollen ogen en oogleden05-03-2024 08:03:08
  21. Brandende ogen04-03-2024 06:03:39
  22. Oogwrijven28-02-2024 03:02:01
  23. Rode ogen27-02-2024 07:02:01
  24. Acupunctuur voor de ogen26-02-2024 04:02:00
  25. Slechtziend: Tips bij plotselinge misselijkheid door fel licht24-02-2024 05:02:38
  26. Problemen met het zien van details24-02-2024 01:02:17
  27. Ectropion (onderste ooglid draait naar buiten)20-02-2024 01:02:26
  28. Waarom mag je niet met je ogen in de zon kijken?20-02-2024 08:02:50
  29. Jeukende ogen19-02-2024 02:02:04
  30. Visuele cortex in hersenen: Verwerken van visuele informatie19-02-2024 02:02:12
  31. Oogproblemen bij Multiple Sclerose (MS)19-02-2024 06:02:50
  32. Wisselend zicht bij slechtzienden19-02-2024 05:02:16
  33. Kunnen blinden en slechtzienden lijden aan reisziekte?09-01-2024 07:01:22
  34. Kunnen blinden en slechtzienden ook claustrofobie hebben?14-12-2023 07:12:22
  35. Posttraumatische stressstoornis (PTSS) bij blinden en slechtzienden09-12-2023 03:12:00
  36. Automutilatie (zelfverwonding) bij blinden en slechtzienden09-12-2023 02:12:54
  37. Vervormd zien (metamorfopsie)19-11-2023 07:11:22
  38. Maculagat18-11-2023 04:11:07
  39. Iris (regenboogvlies): Aandoeningen en problemen13-11-2023 06:11:03
  40. Oogzenuw (opticus nervus): Aandoeningen en problemen11-11-2023 04:11:00
  41. Oogbindvlies (conjunctiva): Aandoeningen en problemen11-11-2023 02:11:17
  42. Ooglid / Oogleden: Aandoeningen en problemen11-11-2023 01:11:24
  43. Netvlies (retina): Aandoeningen en problemen11-11-2023 08:11:22
  44. Wetenschappelijke onderzoeken die blinden weer willen doen zien06-11-2023 07:11:28
  45. Foropter: Instrument voor oogonderzoeken en bepalen van oogcorrectie04-11-2023 05:11:50
  46. Pterygium04-11-2023 03:11:56
  47. Pinguecula04-11-2023 03:11:33
  48. Trachoom04-11-2023 03:11:05
  49. Premature retinopathie04-11-2023 03:11:22
  50. Trichiasis04-11-2023 03:11:44
  51. Subconjunctivale bloeding04-11-2023 03:11:02
  52. Hoornvlieslittekens04-11-2023 03:11:11
  53. Scleritis04-11-2023 03:11:46
  54. Oogziekte van Graves04-11-2023 03:11:21
  55. De invloed van hydratatie op de ooggezondheid03-11-2023 03:11:38
  56. Oogontsteking02-11-2023 02:11:48
  57. Oogzenuwontsteking02-11-2023 02:11:32
  58. Oogkasontsteking (orbitale cellulitis)02-11-2023 01:11:01
  59. Nachtblindheid01-11-2023 01:11:32
  60. Hormonale veranderingen en oogproblemen01-11-2023 12:11:06
  61. Oogirritatie01-11-2023 07:11:00
  62. Ooginfarct01-11-2023 07:11:35
  63. Oftalmoplegie (verzwakte of verlamde oogspieren)01-11-2023 07:11:51
  64. Oculaire toxoplasmose01-11-2023 07:11:44
  65. Meibomitis29-10-2023 08:10:19
  66. Hoornvlies: Aandoeningen en problemen met de cornea29-10-2023 03:10:09
  67. Ziekte van Coats29-10-2023 02:10:31
  68. Lagoftalmie (niet kunnen knipperen of ogen niet volledig kunnen sluiten)29-10-2023 02:10:45
  69. Macula-oedeem29-10-2023 02:10:30
  70. Maculapucker29-10-2023 02:10:20
  71. Kleurenblindheid29-10-2023 02:10:30
  72. Keratitis (hoornvliesontsteking)27-10-2023 01:10:02
  73. Coördinatieproblemen bij blinden en slechtzienden26-10-2023 02:10:47
  74. Duizeligheid bij blinden en slechtzienden26-10-2023 07:10:21
  75. Hypertensieve retinopathie25-10-2023 05:10:59
  76. Herpes in het oog (oculaire herpes, oogherpes)25-10-2023 05:10:43
  77. Gordelroos in het oog25-10-2023 05:10:07
  78. Hoornvlieszweer25-10-2023 05:10:14
  79. Hoornvliestroebelingen25-10-2023 05:10:27
  80. Paniekaanvallen bij blinden en slechtzienden25-10-2023 05:10:15
  81. Ziekenhuisinfecties die de ogen kunnen aantasten24-10-2023 11:10:48
  82. Invloed van airconditioning op de ooggezondheid24-10-2023 11:10:57
  83. Hart- en vaataandoeningen bij blinden en slechtzienden24-10-2023 05:10:17
  84. Fluoresceïnekleuring van het oog: Diagnostische hulpmiddel voor oogaandoeningen24-10-2023 05:10:22
  85. Ooginfecties23-10-2023 05:10:46
  86. Eenzaamheid bij blinden en slechtzienden23-10-2023 03:10:04
  87. Hordeolum (strontje): Ooginfectie23-10-2023 07:10:57
  88. Hoornvliesletsels23-10-2023 07:10:30
  89. Usher-syndroom23-10-2023 07:10:04
  90. Hemianopsie: Verlies van gezichtsveld in één of beide ogen23-10-2023 07:10:14
  91. Invloed van melatonine op blinden21-10-2023 01:10:58
  92. Leber Congenitale Amaurose21-10-2023 11:10:18
  93. Sneeuwblindheid21-10-2023 11:10:37
  94. Retinoblastoom (netvlieskanker)21-10-2023 11:10:23
  95. Oogkanker21-10-2023 11:10:08
  96. Halo’s en lichtverblinding21-10-2023 11:10:36
  97. Hoornvliesdystrofie21-10-2023 11:10:59
  98. Hand- en polsklachten bij blinden en slechtzienden20-10-2023 03:10:08
  99. Keratoconus (kegelvormig en dunner hoornvlies)20-10-2023 11:10:46
  100. Scotomen (blinde vlekken in gezichtsveld)20-10-2023 11:10:27
  101. Ptosis (ptose): Afhangend ooglid20-10-2023 11:10:25
  102. Visual snow syndrome20-10-2023 11:10:57
  103. Uveïtis20-10-2023 11:10:13
  104. Lichttherapie bij blinden als behandeling voor melatoninetekort19-10-2023 05:10:29
  105. Scleralenzen: Behandeling van verschillende oogproblemen19-10-2023 04:10:22
  106. Scheelzien (strabisme, strabismus)19-10-2023 07:10:52
  107. Vaak voorkomende oogproblemen en oogziekten bij kinderen19-10-2023 06:10:44
  108. Leber Erfelijke Optische Neuropathie (LHON)18-10-2023 11:10:30
  109. Verziendheid (hypermetropie)18-10-2023 07:10:02
  110. Droge ogen17-10-2023 05:10:51
  111. Kunsttranen17-10-2023 04:10:05
  112. Schouderpijn en schouderklachten bij blinden en slechtzienden16-10-2023 10:10:08
  113. Rugpijn en rugklachten bij blinden en slechtzienden16-10-2023 07:10:02
  114. Nystagmus (onwillekeurige, ritmische oogbewegingen)16-10-2023 06:10:24
  115. Binoculair onderzoek: Onderzoek van samenwerking tussen de ogen14-10-2023 06:10:22
  116. MRI-scan van de ogen: Gedetailleerde beelden van ogen en omliggende structuren14-10-2023 06:10:46
  117. Lichtgevoeligheidstest: Onderzoeken van oogreacties op licht14-10-2023 06:10:06
  118. Biopsie van het oog: Weefsel uit oog verwijderen en onderzoeken14-10-2023 06:10:56
  119. Traanfilmonderzoek13-10-2023 06:10:57
  120. Spleetlamponderzoek (biomicroscopie)13-10-2023 06:10:03
  121. Refractie-onderzoek (oogmeting)13-10-2023 05:10:32
  122. Pupilverwijding (pupildilatatie): Pupil vergroten (meestal via oogdruppels)13-10-2023 05:10:18
  123. Pachymetrie van het hoornvlies: Dikte van hoornvlies meten13-10-2023 05:10:22
  124. Oogspierfunctietest: Bewegingen van oogspieren beoordelen13-10-2023 05:10:33
  125. Oogdrukmeting (tonometrie)13-10-2023 05:10:33
  126. Oogechografie: Gedetailleerde blik op de oogstructuren13-10-2023 05:10:44
  127. Oftalmoscopie (fundoscopie): Diepgaand onderzoek van het oog13-10-2023 05:10:47
  128. OCT-angiografie: Beeldvorming van oogbloedvaten zonder kleurstoffen13-10-2023 05:10:10
  129. Netvliesonderzoek: Afwijkingen of problemen in netvlies opsporen13-10-2023 05:10:02
  130. Kleurentest: Beoordeling van kleurenzicht13-10-2023 04:10:08
  131. Gonioscopie: Beoordeling van de ooghoek13-10-2023 04:10:16
  132. Fundusfotografie: Gedetailleerde beelden van achterste deel van het oog13-10-2023 04:10:50
  133. Fluoresceïne-angiografie: Onderzoek van netvliesbloedvaten met kleurstof13-10-2023 04:10:33
  134. Elektrofysiologische oogonderzoeken: Elektrische evaluatie van de gezondheid van het oog13-10-2023 04:10:44
  135. CT-scan van de ogen en oogkas: Gedetailleerde beeldvorming13-10-2023 03:10:58
  136. Corneatopografie: Gedetailleerde meting van het hoornvlies13-10-2023 03:10:53
  137. Contrastgevoeligheidstest: Oogonderzoek om contrastvermogen te onderzoeken13-10-2023 03:10:33
  138. Biometrie: Oogonderzoek om nauwkeurige oogmetingen te krijgen13-10-2023 03:10:08
  139. Oogzalven: Soorten, gebruik, tips en hulpmiddelen13-10-2023 06:10:58
  140. Netvliesloslating09-10-2023 01:10:45
  141. Onzekerheid bij blinden en slechtzienden08-10-2023 01:10:17
  142. Abnormale hoofdpositie bij oogproblemen08-10-2023 01:10:21
  143. Spierstijfheid, spierpijn en spierspanning bij blinden en slechtzienden08-10-2023 12:10:57
  144. Nekpijn bij blinden en slechtzienden08-10-2023 12:10:36
  145. Burn-out bij blinden en slechtzienden08-10-2023 07:10:34
  146. Ziekte van Stargardt (juveniele maculadegeneratie)07-10-2023 01:10:25
  147. Glasvochtbloeding07-10-2023 11:10:22
  148. Fotopsie: (Licht)flitsen of flikkeringen in gezichtsveld zien07-10-2023 06:10:46
  149. Floaters (mouches volantes): Zwevende deeltjes in gezichtsveld07-10-2023 05:10:04
  150. Psychische oorzaken van tijdelijke of permanente slechtziendheid en blindheid05-10-2023 05:10:55
  151. Pupilgrootte: Miosis (abnormaal vernauwde pupillen) en mydriasis (abnormaal verwijde pupillen)05-10-2023 06:10:56
  152. Retinitis pigmentosa (RP)04-10-2023 04:10:18
  153. Vragen stellen aan je oogarts04-10-2023 01:10:21
  154. Zeer slechtziend en naar de oogarts blijven gaan04-10-2023 12:10:50
  155. Gezichtsveld en gezichtsveldonderzoek03-10-2023 04:10:30
  156. Gevoelens van verlies bij blinden en slechtzienden02-10-2023 05:10:25
  157. Mentale impact van ernstige oogproblemen bij blinden en slechtzienden02-10-2023 02:10:33
  158. Hoofdpijn bij blinden en slechtzienden02-10-2023 05:10:58
  159. Exoftalmie (proptosis) (abnormaal uitpuilende ogen)30-09-2023 02:09:01
  160. Episcleritis30-09-2023 02:09:22
  161. Entropion (onderste ooglid draait naar binnen)30-09-2023 02:09:29
  162. Diplopie (dubbelzien)30-09-2023 02:09:56
  163. Dacryostenose30-09-2023 02:09:24
  164. Visuele hallucinaties30-09-2023 10:09:48
  165. Drugsverslaving en medicatiemisbruik: Effecten op de ogen en ooggezondheid30-09-2023 07:09:24
  166. De invloed van het gebruik van medicatie op de ogen en ooggezondheid30-09-2023 06:09:31
  167. Body Integrity Identity Disorder (BIID): Verlangen om blind te zijn29-09-2023 01:09:30
  168. Omgaan met (constante) veranderende en/of bevende beelden in gezichtsvermogen29-09-2023 11:09:46
  169. Kunnen blinden en slechtzienden hoogtevrees hebben?29-09-2023 07:09:20
  170. Weer (iets) kunnen zien na tijdelijk of permanent blind of slechtziend te zijn geweest29-09-2023 07:09:14
  171. Cytomegalovirus (CMV) retinitis28-09-2023 04:09:49
  172. Convergentie-insufficiëntie28-09-2023 04:09:41
  173. Conjunctivitis (oogbindvliesontsteking)28-09-2023 04:09:14
  174. Computer Vision Syndrome28-09-2023 04:09:01
  175. Coloboom28-09-2023 04:09:55
  176. Chalazion (gerstekorrel aan ooglid)28-09-2023 04:09:25
  177. Cerebrale Visuele Inperking (CVI)28-09-2023 04:09:04
  178. Centrale sereuze retinopathie28-09-2023 04:09:08
  179. Cat Eye Syndroom28-09-2023 04:09:30
  180. ADOA (autosomale dominante optische atrofie)28-09-2023 04:09:50
  181. Bradyopsie28-09-2023 04:09:00
  182. Blefarospasme (overmatig oogknipperen)28-09-2023 04:09:28
  183. Blefaritis28-09-2023 04:09:49
  184. Birdshot Chorioretinopathie28-09-2023 04:09:19
  185. Bijziendheid (myopie)28-09-2023 04:09:46
  186. Astigmatisme28-09-2023 04:09:18
  187. Vermoeide ogen (oogvermoeidheid)28-09-2023 04:09:47
  188. Anoftalmie28-09-2023 04:09:15
  189. Anisocorie28-09-2023 04:09:45
  190. Aniridie28-09-2023 04:09:43
  191. Geen dieptezicht hebben27-09-2023 07:09:19
  192. De impact van luchtvervuiling op de ogen en ooggezondheid26-09-2023 07:09:31
  193. De impact van UV-blootstelling op de ogen26-09-2023 06:09:55
  194. Mineralen en ooggezondheid24-09-2023 03:09:18
  195. Voedingsvezels en ooggezondheid24-09-2023 01:09:24
  196. Antioxidantrijke voedingsmiddelen en ooggezondheid24-09-2023 01:09:48
  197. Bessen en ooggezondheid24-09-2023 01:09:50
  198. Luteïne en zeaxanthine voor ooggezondheid24-09-2023 01:09:18
  199. Zink en ooggezondheid24-09-2023 01:09:53
  200. Omega-3 vetzuren en ooggezondheid24-09-2023 01:09:04

Laatst bijgewerkt op 1 april 2024 – 16:42