Pupilgrootte: Miosis (abnormaal vernauwde pupillen) en mydriasis (abnormaal verwijde pupillen)

De pupilwijdte, ook wel bekend als de grootte van de pupil, is een belangrijk kenmerk bij de beoordeling van ooggezondheid en kan variëren afhankelijk van verschillende factoren. In dit artikel worden twee veelvoorkomende afwijkingen in pupilgrootte besproken: miosis en mydriasis, en wordt dieper ingegaan op mogelijke oorzaken en implicaties (gevolgen) van deze afwijkingen.

Inhoudsopgave

1 Miosis (abnormaal nauwe pupillen)
2 Mydriasis (abnormaal wijde pupillen)
3 Ongelijke pupilgrootte (anisocorie)
4 Diagnose en onderzoeken bij pupilveranderingen miosis en mydriasis
5 Meer informatie

Miosis (abnormaal nauwe pupillen)

Miosis verwijst naar een toestand waarin de pupil van het oog ongewoon smal is. Deze vernauwing van de pupil wordt meestal veroorzaakt door samentrekking van de kringspier van de iris, die wordt gereguleerd door de nervus oculomotorius. Er zijn verschillende oorzaken en situaties waarin miosis kan optreden:

Blootstelling aan fel licht

Blootstelling aan fel licht is een alledaagse ervaring waarbij de dynamiek van de pupilgrootte opvallend naar voren komt. Deze reactie van de pupillen is niet alleen interessant, maar ook cruciaal voor de ooggezondheid.

Pupillair lichtreflex

Wanneer we worden blootgesteld aan fel licht, treden er onmiddellijke veranderingen op in onze ogen als gevolg van de pupillair lichtreflex. Deze reflex is een automatische reactie van het lichaam om de hoeveelheid licht die het oog binnenkomt te reguleren. Het proces begint met de pupillen, de donkere openingen in het midden van de iris, die de hoeveelheid licht die naar het netvlies gaat, controleren.

Hoe werkt de pupillair lichtreflex?

Bij fel licht: Wanneer we worden blootgesteld aan fel licht, zoals direct zonlicht, reageren onze pupillen onmiddellijk door samen te trekken. Dit gebeurt om de hoeveelheid licht die op het netvlies valt te verminderen, waardoor wordt voorkomen dat het oog wordt overspoeld door licht. Het is vergelijkbaar met het knijpen van uw ogen wanneer u een heldere zaklamp in uw gezicht schijnt.
Bij weinig licht: In omgekeerde omstandigheden, bij weinig licht, zullen de pupillen zich verwijden om meer licht binnen te laten, waardoor het mogelijk wordt om in donkere omgevingen beter te zien. Dit is de reden waarom onze pupillen groter lijken wanneer we in een donkere kamer zijn.

Leeftijdsgerelateerde aandachtspunten

Bij baby’s: Pasgeboren baby’s hebben vaak een grotere, meer reactieve pupillair lichtreflex. Hun iris- en pupilontwikkeling is nog niet voltooid, en hun pupillen kunnen zich snel en aanzienlijk aanpassen aan veranderende lichtomstandigheden. Dit is een beschermende functie om hun gevoelige netvliezen te beschermen tegen schade door fel licht.
Bij ouderen: Naarmate we ouder worden, vertraagt de reactie van de pupillen op veranderingen in lichtintensiteit en kan de pupil niet meer zo snel samentrekken en verwijden als vroeger. Dit maakt oudere mensen gevoeliger voor schittering en kan het rijden in het donker bemoeilijken. Het is belangrijk voor ouderen om regelmatig oogonderzoeken te ondergaan om eventuele problemen met de pupillair lichtreflex te identificeren en te behandelen.

Bijwerkingen van medicatie

Sommige medicijnen, met name bepaalde oogdruppels, hebben als bijwerking dat ze de pupillen doen samentrekken. Deze medicijnen worden vaak gebruikt om specifieke oogaandoeningen te behandelen, en miosis is een beoogd effect om de druk in het oog te verminderen.

Toediening van oogdruppels bij persoon

Hersenvliesontsteking (meningitis)

Meningitis is een ernstige infectie van de membranen die de hersenen en het ruggenmerg omhullen. Deze aandoening kan leiden tot een verhoogde druk in de oogkamers als gevolg van ontsteking. Het gevolg hiervan is abnormaal smalle pupillen, wat artsen kan helpen bij het stellen van de diagnose.

Morfinevergiftiging (heroïneverslaving)

Opiaten, zoals morfine en heroïne, hebben een directe invloed op het centrale zenuwstelsel en kunnen de pupillen doen samentrekken, resulterend in miosis. Het fenomeen van nauwe pupillen kan een klinisch teken zijn dat wijst op opiaatgebruik.

Neurologische aandoeningen

Schade aan de zenuwen die de pupilverwijding regelen, zoals de nervus oculomotorius, kan leiden tot permanente miosis. Dit kan optreden als gevolg van een neurologische aandoening of een traumatisch letsel aan de zenuwen.

Oogziekten

Oogziekten die leiden tot miosis, omvatten:

Glaucoom: Bij sommige vormen van glaucoom kan miosis optreden als gevolg van de verhoogde intraoculaire druk. De verhoogde druk kan leiden tot een vernauwing van de pupil. Dit is typisch het geval bij acuut gesloten-hoek glaucoom, waarbij de druk in het oog plotseling stijgt, wat kan leiden tot intense pijn en snelle pupilvernauwing.
Iritis of uveïtis: Ontstekingsaandoeningen van de iris kunnen leiden tot miosis.

Beeld van wat een persoon met glaucoom zou kunnen zien

Sympathische zenuwstelsel overactiviteit

Een overmatige stimulatie van het sympathische zenuwstelsel, dat betrokken is bij de ‘vecht-of-vlucht’-respons van het lichaam, kan miosis veroorzaken. Dit kan voorkomen bij intense angst of stress, wanneer het lichaam zich voorbereidt op actie.

Traumatisch oogletsel

Een fysiek letsel aan het oog kan de spieren die de pupilgrootte reguleren beschadigen. Als gevolg hiervan kan miosis optreden als reactie op het oogletsel.

Het identificeren van de oorzaak van miosis is essentieel voor artsen, omdat het kan helpen bij het diagnosticeren van onderliggende gezondheidsproblemen en het bepalen van de juiste behandelingsstrategie. Daarom is het belangrijk om eventuele veranderingen in de pupilgrootte met een medische professional te bespreken voor een grondige evaluatie.

Mydriasis (abnormaal wijde pupillen)

Mydriasis treedt op wanneer de pupil ongewoon wijd geopend is. Er zijn verschillende oorzaken van mydriasis, waaronder:

Chemische stoffen

Het in aanraking komen met bepaalde chemische stoffen, zoals landbouwgif of bepaalde toxische stoffen, kan leiden tot pupilverwijding. Dit is een reactie van het lichaam op de aanwezigheid van schadelijke stoffen, waarbij de pupillen zich verwijden om meer licht binnen te laten en de situatie beter te kunnen beoordelen.

Drugs

Het gebruik van bepaalde drugs kan leiden tot pupilverwijding als bijwerking. Dit geldt met name voor stimulerende middelen zoals cocaïne, ecstasy, LSD en amfetamine. Deze drugs beïnvloeden de werking van neurotransmitters in de hersenen, wat de pupillen kan doen verwijden. Zelfs cafeïne, een mild stimulerend middel, kan leiden tot pupilverwijding.

Emotionele stress

Intense emoties, zoals angst, spanning of opwinding, kunnen leiden tot een tijdelijke verwijding van de pupillen. Dit komt doordat het autonome zenuwstelsel, dat betrokken is bij de regulatie van de pupilgrootte, kan reageren op emotionele prikkels.

Diverse gezichtsicoontjes naast elkaar: van heel verdrietig naar naar heel blij

Glaucoom

Glaucoom is een oogaandoening die wordt gekenmerkt door een verhoogde intraoculaire druk. Bij andere vormen van glaucoom, zoals chronisch open-hoek glaucoom, kan mydriasis voorkomen. In deze gevallen kan de pupil juist verwijd zijn, vaak als gevolg van de progressieve schade aan de oogzenuw en de spieren die de pupil reguleren. Dit kan een teken zijn van vergevorderde glaucoom.

Opgelet: Glaucoom een complexe aandoening. De veranderingen in pupilgrootte kunnen variëren. De symptomen van glaucoom omvatten meestal een verhoogde intraoculaire druk, schade aan de oogzenuw en veranderingen in het gezichtsvermogen. De behandeling is afhankelijk van het specifieke type en de ernst van glaucoom en kan bestaan uit medicijnen, laserbehandelingen of chirurgie. Als je vermoedt dat je glaucoom hebt of bezorgd bent over veranderingen in de pupillen, is het raadzaam om onmiddellijk medische hulp in te roepen voor een grondige evaluatie en behandeling.

Medicatie

Sommige medicijnen kunnen mydriasis veroorzaken als bijwerking. Het gebruik van deze medicijnen moet onder toezicht van een arts plaatsvinden, omdat pupilverwijding de gezichtsscherpte kan aantasten en de gevoeligheid voor licht kan vergroten (fotofobie). Raadpleeg altijd een medische professional voor advies en behandeling als je vragen of zorgen heeft met betrekking tot medicijnen die pupilverwijding veroorzaken.

Amfetamines en andere stimulerende middelen

Sommige stimulerende middelen, zoals amfetamines, kunnen pupilverwijding veroorzaken als bijwerking. Dit kan optreden omdat ze de activiteit van het sympathische zenuwstelsel verhogen.

Antdepressiva

Antidepressiva zijn medicijnen die worden gebruikt om een depressie en andere stemmingsstoornissen te behandelen. Sommige antidepressiva, met name tricyclische antidepressiva (TCA’s) zoals amitriptyline, nortriptyline en imipramine, evenals sommige serotonine-norepinefrine heropnameremmers (SNRI’s) zoals duloxetine, kunnen als bijwerking pupilverwijding veroorzaken. Dit gebeurt omdat deze medicijnen de balans van neurotransmitters in de hersenen beïnvloeden, wat kan leiden tot veranderingen in de grootte van de pupillen.

Anticholinergica

Dit zijn een groep medicijnen die de werking van acetylcholine, een neurotransmitter in het zenuwstelsel, blokkeren. Anticholinergica hebben vaak als bijwerking pupilverwijding (mydriasis), omdat ze de normale samentrekking van de pupillen onderdrukken. Voorbeelden van anticholinergica zijn atropine en scopolamine, die vaak worden gebruikt om de pupillen te verwijden voor diagnostische doeleinden in de oogheelkunde.

Atropine en scopolamine

Deze medicijnen behoren tot de groep van anticholinergica en werken door de activiteit van acetylcholine in het zenuwstelsel te blokkeren. Ze worden vaak gebruikt om de pupillen te verwijden voor diagnostische doeleinden in de oogheelkunde.

Cyclopentolaat en Tropicamide

Deze zijn ook anticholinergica en worden vaak gebruikt om de pupillen te verwijden tijdens oogonderzoeken. Ze hebben een kortere werkingsduur dan atropine en scopolamine.

Fenylefrine

Dit is een sympathicomimeticum dat de pupillen verwijdt door de alfa-adrenerge receptoren in de iris te stimuleren. Het wordt vaak gebruikt voor de behandeling van aandoeningen zoals uveïtis of om de pupil te vergroten voor diagnostische doeleinden.

Tetrahydrozoline en Naphazoline

Deze worden meestal aangetroffen in vrij verkrijgbare oogdruppels die worden gebruikt om roodheid en irritatie te verminderen. Ze werken door de bloedvaten in het oog te vernauwen en hebben een tijdelijk effect van pupilverwijding.

Medicijnen (verschillende soorten verpakkingen met tabletten)

Planten

Sommige planten bevatten stoffen die pupilverwijding kunnen veroorzaken. Bijvoorbeeld, de Yuka-plant en Atropa belladonna bevatten scopolamine, een stof die pupildilatatie kan induceren. In het verleden gebruikten vrouwen het sap van Atropa belladonna om hun pupillen te verwijden, omdat dit als een schoonheidsideaal werd beschouwd.

Seksuele opwinding

Tijdens seksuele opwinding kan het hormoon oxytocine vrijkomen, wat leidt tot een tijdelijke pupilverwijding. Oxytocine, ook wel bekend als het zwangerschapshormoon, wordt geproduceerd in de hypothalamus van de hersenen en kan de pupillen vergroten wanneer het in voldoende hoeveelheden wordt vrijgegeven.

Verlamming van de kringspier van de iris

De kringspier van de iris is verantwoordelijk voor het samentrekken van de pupil. Wanneer deze spier verlamd raakt, kan de pupil permanent verwijd blijven.

Verlamming van de nervus oculomotorius

De nervus oculomotorius is verantwoordelijk voor de regulatie van de pupilgrootte. Schade of disfunctie van deze zenuw kan resulteren in mydriasis. Dit kan optreden als gevolg van eeb letsel, tumoren of neurologische aandoeningen.

Zwangerschap

Zwangere vrouwen kunnen ook ervaren dat hun pupillen wijder worden als gevolg van de vrijgave van oxytocine, dat van nature tijdens de zwangerschap wordt geproduceerd. Dit hormoon heeft verschillende functies, waaronder het stimuleren van de samentrekking van de baarmoeder tijdens de bevalling.

Het monitoren van de pupilgrootte is van cruciaal belang voor artsen en oogartsen bij het diagnosticeren en behandelen van oogaandoeningen en gerelateerde gezondheidsproblemen. Afwijkingen in de pupilgrootte kunnen wijzen op onderliggende problemen, variërend van oogaandoeningen tot neurologische aandoeningen. Als je merkt dat iemand afwijkingen in de pupilgrootte heeft, is het raadzaam om medisch advies in te winnen voor een grondige evaluatie en eventuele noodzakelijke behandeling.

Minder frequente oorzaken van gedilateerde (verwijde) pupillen

Aandoeningen die leiden tot zenuwbeschadiging en hersentumoren

Pupilverwijding kan optreden als gevolg van aandoeningen die de zenuwen aantasten, met name degenen die verantwoordelijk zijn voor de regulatie van de pupilgrootte. Dit omvat zenuwbeschadiging als gevolg van traumatisch letsel, neurologische aandoeningen of zelfs de aanwezigheid van hersentumoren die druk uitoefenen op de zenuwstructuren in de hersenen.

Aneurysma

Een aneurysma is een uitstulping van een deel van een slagader. Als een aneurysma zich in de buurt van de oogzenuw of het zenuwstelsel bevindt, kan dit leiden tot pupilverwijding als gevolg van druk op de zenuwen.

Botulisme

Botulisme is een zeldzame maar ernstige infectieziekte die wordt veroorzaakt door de bacterie Clostridium botulinum. Een van de symptomen van botulisme is spierzwakte en verlamming, wat ook pupilverwijding kan veroorzaken.

Complicatie van oogchirurgie

Soms kan pupilverwijding optreden als een ongewenste complicatie na oogchirurgie. Dit kan te wijten zijn aan de manipulatie van de oogzenuwen tijdens de operatie.

Genetische aanleg voor mydriasis

In sommige gevallen kan een genetische aanleg ervoor zorgen dat een persoon constant verwijde pupillen heeft. Dit kan erfelijk zijn en is geen teken van een onderliggende medische aandoening.

Virale infecties of schimmelinfecties van het oog (ooginfecties) of de hersenen

Zeldzame virale of schimmelinfecties kunnen het oog of het centrale zenuwstelsel aantasten, wat pupilverwijding kan veroorzaken. Een voorbeeld hiervan is rabiës, een virale infectie die het zenuwstelsel aantast en pupilverwijding kan veroorzaken, naast andere symptomen.

Ongelijke pupilgrootte (anisocorie)

Het is niet ongebruikelijk dat de pupillen in beide ogen niet even groot zijn, een fenomeen dat bekend staat als anisocorie. Dit kan voorkomen bij gezonde personen, maar het kan ook te maken hebben met andere oogaandoeningen of gezondheidsproblemen.

Mogelijke oorzaken van anisocorie zijn:

Neurologische oorzaken

Anisocorie kan ook worden veroorzaakt door neurologische problemen in de hersenen. Dit kan het gevolg zijn van letsel, bloedingen, tumoren of andere afwijkingen in de hersenen die de regulatie van de pupilgrootte beïnvloeden.

Nervus Oculomotorius Stoornis

Een eenzijdige aandoening van de nervus oculomotorius (derde hersenzenuw), die verantwoordelijk is voor de beweging van de oogspieren en de regulatie van de pupilgrootte, kan leiden tot anisocorie. Schade of disfunctie van deze zenuw aan één kant kan resulteren in een verwijde pupil in dat oog.

Migraine-aanval

Tijdens een migraine-aanval kunnen de pupillen tijdelijk ongelijk worden vanwege de neurologische veranderingen die optreden tijdens een migraine-episode.

Vermoeidheid: Vermoeide vrouw achter laptop

Hoofdpijn: Vrouw met hoofdpijn / migraine achter laptop

Refractieanomalie

Soms kan anisocorie het gevolg zijn van een refractieanomalie in een oog, wat betekent dat het ene oog scherper ziet dan het andere. Dit kan voorkomen bij mensen met bijziendheid (myopie), verziendheid (hypermetropie) of astigmatisme, waarbij de visuele scherpte in beide ogen verschilt.

Opmerking: Milde anisocorie is vaak onschadelijk en geen symptoom van ernstige aandoeningen. Als echter sprake is van plotselinge of aanzienlijke anisocorie, vooral als deze gepaard gaat met andere symptomen zoals hoofdpijn, wazig zicht, dubbelzien, of een verlies van bewustzijn, moet onmiddellijk medische hulp worden gezocht. Dit kan wijzen op een onderliggende neurologische of medische noodsituatie die onmiddellijke evaluatie en behandeling vereist.

Diagnose en onderzoeken bij pupilveranderingen miosis en mydriasis

Anamnese en symptoomanalyse

Het diagnostische proces begint met een gedetailleerde medische geschiedenis. De patiënt wordt ondervraagd over eventuele voorgeschiedenis van oogaandoeningen, medicijngebruik en eerdere symptomen gerelateerd aan de ogen. Speciale aandacht wordt besteed aan symptomen zoals wazig zicht, pijn, lichtgevoeligheid en veranderingen in het gezichtsvermogen.

Visueel onderzoek

Een grondig visueel onderzoek van de ogen wordt uitgevoerd. De arts kijkt naar tekenen van ontsteking, roodheid, trauma of andere zichtbare afwijkingen.

Pupilreactietest

De pupillen worden beoordeeld door middel van een pupillair lichtreflexonderzoek. Hierbij wordt een lichtbron, zoals een zaklamp, gebruikt om te controleren of de pupillen normaal reageren op licht.

Oogdrukmeting (tonometrie)

Bij vermoeden van glaucoom of verhoogde oogdruk wordt de intraoculaire druk gemeten. Dit kan helpen bij de diagnose van glaucoom, een aandoening die kan leiden tot permanente schade aan de oogzenuw.

Beeldvormende onderzoeken

In sommige gevallen zijn beeldvormende onderzoeken zoals een echografie of MRI-scans nodig om de ogen en omliggende structuren gedetailleerder te onderzoeken. Dit kan helpen bij het identificeren van tumoren, verwondingen of neurologische problemen.

Neurologisch onderzoek

Als neurologische oorzaken van pupilveranderingen worden vermoed, kan een grondig neurologisch onderzoek nodig zijn om de functie van het zenuwstelsel te beoordelen.

Laboratoriumonderzoeken

Bloedonderzoeken kunnen nuttig zijn om systemische aandoeningen zoals diabetes, intoxicaties of hormonale onevenwichtigheden op te sporen die de pupillen kunnen beïnvloeden.

Specialistische oogonderzoeken

In complexe gevallen kan een verwijzing naar een oogarts (oftalmoloog) noodzakelijk zijn voor gespecialiseerde onderzoeken, zoals een gezichtsveldonderzoek, optische coherentietomografie (OCT) of elektroretinografie (ERG). Deze onderzoeken kunnen helpen bij het beoordelen van de gezondheid van het netvlies en andere oogstructuren.

Een grondige diagnose is essentieel om de onderliggende oorzaak van pupilveranderingen vast te stellen en de juiste behandeling te bieden. Regelmatige oogonderzoeken en het bespreken van eventuele zorgen met een medische professional zijn van groot belang om de gezondheid van de ogen te waarborgen en eventuele gezondheidsproblemen vroegtijdig op te sporen.

Resultaten gezichtsveldonderzoek

Meer informatie

Deel dit:

Advertenties

Laatst bijgewerkt op 27 maart 2024 – 06:04

Medisch