Ooginfarct

Een ooginfarct, ook bekend als retinale arteriële occlusie, is een ernstige medische aandoening die kan leiden tot blijvende visuele schade bij personen met een visuele beperking.

Inhoudsopgave

Prevalentie van een ooginfarct

België

In België is er een toenemende bewustwording over de prevalentie van ooginfarct onder personen met een visuele beperking. De beschikbare gegevens duiden op een gestage toename in het aantal personen dat getroffen wordt door deze aandoening. Deze opwaartse trend kan worden toegeschreven aan verschillende factoren, zoals de vergrijzing van de bevolking, een betere toegang tot medische zorg en diagnostische mogelijkheden, en een grotere bewustwording van risicofactoren.

Nederland

In Nederland vertoont de prevalentie van ooginfarcten onder personen met een visuele beperking een vergelijkbare opwaartse trend als in België. Deze toename kan gedeeltelijk worden toegeschreven aan de veroudering van de bevolking, aangezien leeftijd een belangrijke risicofactor is voor het ontwikkelen van ooginfarcten. Bovendien draagt de grotere bewustwording over de symptomen en risicofactoren bij aan een vroegtijdige diagnose en melding van gevallen.

Oorzaken van een ooginfarct

Een ooginfarct doet zich voor wanneer de bloedtoevoer naar het netvlies wordt onderbroken, meestal als gevolg van een obstructie in de retinale arteriën. Verschillende onderliggende oorzaken kunnen tot deze obstructie leiden:

  1. Atherosclerose: Een belangrijke oorzaak van ooginfarct is de vorming van plaque in de bloedvaten als gevolg van de ophoping van vetten en cholesterol. Deze plaque kan de retinale arteriën blokkeren, wat leidt tot verminderde bloedtoevoer naar het netvlies.
  2. Embolieën: Een andere mogelijke oorzaak zijn embolieën, kleine bloedstolsels die elders in het lichaam ontstaan en naar het oog worden getransporteerd, waar ze vast kunnen komen te zitten en de bloedstroom in de retinale arteriën kunnen blokkeren.
  3. Arteriële ontsteking: Ontsteking van de wanden van de arteriën kan leiden tot een vernauwing en uiteindelijk tot occlusie van de retinale bloedvaten.
  4. Glaucoom: Personen met glaucoom lopen een verhoogd risico op ooginfarct, omdat een verhoogde intraoculaire druk de bloedtoevoer naar het oog kan verminderen.
  5. Hypertensie en diabetes: Hypertensie (hoge bloeddruk) en diabetes kunnen schade aan de bloedvaten veroorzaken, waardoor deze vatbaarder worden voor occlusie.

Risicofactoren van retinale arteriële occlusie

Er zijn verschillende risicofactoren die het risico van een persoon op het ontwikkelen van een ooginfarct vergroten. Deze omvatten:

  1. Leeftijd: Ooginfarcten komen vaker voor bij oudere personen, waarbij leeftijd een belangrijke niet te verwaarlozen risicofactor is.
  2. Geslacht: Onderzoeken hebben aangetoond dat mannen mogelijk een iets hoger risico hebben in vergelijking met vrouwen.
  3. Familiegeschiedenis: Als er gevallen van ooginfarct in de familie voorkomen, kan dit het risico voor andere familieleden verhogen.
  4. Roken: Roken is een significante risicofactor voor een ooginfarct, omdat het de bloedvaten kan beschadigen en de vorming van plaque kan bevorderen.
  5. Hypertensie: Hoge bloeddruk kan de wanden van de arteriën beschadigen en het risico op occlusie vergroten.
  6. Diabetes mellitus: Diabetes kan de bloedvaten aantasten en het risico op een ooginfarct verhogen.
  7. Hoog cholesterolgehalte: Een verhoogd LDL-cholesterolgehalte in het bloed kan leiden tot atherosclerose en plaquevorming.
  8. Hart- en vaatziekten: Personen met een voorgeschiedenis van hart- en vaatziekten hebben een verhoogd risico op een ooginfarct.
  9. Obesitas (zwaarlijvigheid)
  10. Een sedentaire levensstijl (zittende levensstijl)
  11. Het gebruik van bepaalde medicijnen
  12. Overmatig alcoholgebruik
Bier wordt in glas gegoten

Bier wordt in glas gegoten

Erfelijkheid

Genetische component van een ooginfarct

Hoewel genetische factoren niet de enige oorzaak zijn van een ooginfarct, kunnen ze een belangrijke rol spelen bij de vatbaarheid voor deze aandoening. Verschillende genetische varianten en mutaties zijn geïdentificeerd die de bloedvaten en de bloedstolling kunnen beïnvloeden, wat het risico op een ooginfarct kan vergroten.

Familiale clustering

Er zijn gevallen waarin meerdere personen binnen dezelfde familie getroffen worden door een ooginfarct. Dit fenomeen, bekend als familiale clustering, suggereert een genetische component. Familiale clustering kan wijzen op de aanwezigheid van genetische varianten die het risico op een ooginfarct verhogen en binnen families worden doorgegeven.

Genetische risicofactoren

Verschillende genen en genetische varianten zijn geïdentificeerd die een rol spelen bij de erfelijkheid van een ooginfarct. Deze omvatten genen die betrokken zijn bij bloedstolling, ontstekingsreacties en de gezondheid van de bloedvaten. Een aantal van deze genetische risicofactoren omvatten:

  1. Factor V Leiden-mutatie: Dit is een genetische mutatie die het risico op ongewenste bloedstolling verhoogt, wat kan leiden tot occlusie van de retinale arteriën.
  2. MTHFR-genmutaties: Mutaties in het MTHFR-gen zijn gekoppeld aan een verhoogd homocysteïnegehalte in het bloed, wat schade aan de bloedvaten kan veroorzaken.
  3. Genen die betrokken zijn bij inflammatie: Genetische varianten die ontstekingsreacties reguleren, kunnen de vatbaarheid voor ooginfarcten beïnvloeden.
  4. Genen die de gezondheid van bloedvaten beïnvloeden: Genen die betrokken zijn bij de regulering van de bloedvatfunctie spelen een rol bij het risico op ooginfarct.

Complexiteit van genetische factoren

De genetica van een ooginfarct is complex. Het risico op deze aandoening wordt meestal beïnvloed door meerdere genetische factoren in combinatie met omgevingsfactoren en levensstijl. Niet iedereen met genetische risicofactoren zal noodzakelijkerwijs een ooginfarct ontwikkelen, en veel hangt af van de interactie tussen genetische aanleg en omgevingsinvloeden.

Soorten

Branch Retinal Artery Occlusion (BRAO)

Een branch retinal artery occlusion (BRAO) doet zich voor wanneer de bloedtoevoer naar een tak (of vertakking) van de centrale retinale arterie wordt geblokkeerd. Dit kan leiden tot plotselinge en pijnloze visuele beperking in een deel van het gezichtsveld. BRAO kan optreden als gevolg van een embolie (verstopping door een bloedstolsel) of arteriële ontsteking.

Centrale Retinale Arteritische Occlusie (CRAO)

In het geval van een central retinal artery occlusion (CRAO) wordt de centrale retinale arterie, die verantwoordelijk is voor de bloedtoevoer naar het hele netvlies, geblokkeerd. Dit resulteert in een plotselinge en ernstige visuele beperking, vaak met aanzienlijke schade aan het netvlies. CRAO is meestal het gevolg van een embolie en vereist onmiddellijke medische aandacht.

Hemiretinale Arteritische Occlusie (HRAO)

Hemiretinal artery occlusion (HRAO) verwijst naar de occlusie van een helft van het netvlies door een geblokkeerde retinale arterie. Dit kan leiden tot visuele beperking in de bovenste of onderste helft van het gezichtsveld. HRAO kan zich voordoen als gevolg van een embolie of andere vasculaire aandoeningen.

Niet-arteritische Anterieure Ischemische Optische Neuropathie (NAION)

Non-arteritic anterior ischemic optic neuropathy (NAION) is een aandoening die betrekking heeft op de oogzenuw en niet rechtstreeks gerelateerd is aan arteriële occlusie. Het resulteert in plotselinge visuele verlies en wordt geassocieerd met risicofactoren zoals hypertensie (hoge bloeddruk) en diabetes. Hoewel het geen strikte vorm van arteriële occlusie is, wordt het vaak opgenomen in de categorie van ooginfarcten vanwege de vergelijkbare visuele symptomen.

Arteritische Anterieure Ischemische Optische Neuropathie (AAION)

Arteritic anterior ischemic optic neuropathy (AAION) is een zeldzamere en ernstigere vorm van optische neuropathie die wordt geassocieerd met arteriële ontsteking, meestal als gevolg van reuscelarteritis. AAION kan leiden tot snel en ernstig verlies van het gezichtsvermogen en vereist onmiddellijke medische evaluatie en behandeling.

Symptomen van een ooginfarct

Plotselinge vermindering van het gezichtsvermogen

Het meest opvallende symptoom van een ooginfarct is de plotselinge en pijnloze vermindering van het gezichtsvermogen in een deel van het gezichtsveld. Deze vermindering van het gezichtsvermogen kan variëren van mild tot ernstig, afhankelijk van de omvang en locatie van de occlusie. Personen die een ooginfarct ervaren, merken vaak een wazigheid, donkere vlekken of een een verlies van helderheid in hun zicht.

Beperkt gezichtsveld

Een ander kenmerkend symptoom van een ooginfarct is de beperking van het gezichtsveld. Afhankelijk van welk deel van het netvlies is aangetast, kunnen personen merken dat ze een gedeelte van hun gezichtsveld kwijtraken. Dit kan leiden tot moeite met het waarnemen van objecten in dat deel van het zicht en kan van invloed zijn op activiteiten zoals lezen, autorijden en herkennen van gezichten.

Verminderd kleurenzicht

Sommige personen met een ooginfarct kunnen een verminderd kleurenzicht ervaren. Kleuren kunnen vaal lijken, minder verzadigd of soms zelfs volledig afwezig lijken in het aangetaste gezichtsveld. Dit kan verwarrend en verontrustend zijn voor de persoon, vooral als ze eerder een normaal kleurenzicht hadden.

Kleurencirkel

Kleurencirkel

Verminderd contrastgevoeligheid

Een symptoom dat vaak samengaat met een ooginfarct is een verminderd contrastgevoeligheid. Dit betekent dat personen moeite kunnen hebben met het onderscheiden van objecten tegen een achtergrond, vooral in situaties met weinig licht. Het verminderde contrastgevoeligheid kan van invloed zijn op activiteiten zoals autorijden en het herkennen van gezichtsuitdrukkingen.

Oogpijn of ongemak

Hoewel een ooginfarct meestal pijnloos is, kunnen sommige personen milde oogpijn of ongemak ervaren. Dit komt vaak voor bij aandoeningen zoals arteriële ontsteking die leiden tot occlusie van de retinale arteriën. De oogpijn kan variëren in intensiteit en kan gepaard gaan met roodheid of irritatie.

Andere symptomen

Naast de bovengenoemde symptomen kunnen personen met een ooginfarct andere visuele problemen ervaren, zoals dubbelzien, lichtflitsen of flikkeringen, en het zien van drijvende zwarte stippen (floaters) in hun gezichtsveld. Deze symptomen kunnen variëren in intensiteit en frequentie, afhankelijk van de individuele situatie.

Lichamelijke gevolgen

Verminderd gezichtsvermogen

Het meest directe en voor de hand liggende lichamelijke gevolg van een ooginfarct is een verminderd gezichtsvermogen. Personen die een ooginfarct ervaren, kunnen te maken krijgen met wazigheid, vervormd zicht, donkere vlekken of zelfs volledig verlies van gezichtsvermogen in een deel van hun gezichtsveld. Dit heeft aanzienlijke invloed op hun vermogen om dagelijkse taken uit te voeren, zoals lezen, autorijden, gezichten herkennen en zelfs zich verplaatsen.

Autorijden, met blik op dashboard van de wagen en de weg

Autorijden, met blik op dashboard van de wagen en de weg

Beperkingen in mobiliteit

Het verminderde gezichtsvermogen als gevolg van een ooginfarct kan de mobiliteit van personen beperken. Ze kunnen moeite hebben met lopen, traplopen en zich in onbekende omgevingen oriënteren. Dit kan de onafhankelijkheid aanzienlijk verminderen en kan leiden tot een grotere behoefte aan hulp en ondersteuning bij dagelijkse activiteiten.

Verhoogd risico op vallen

Door de verminderde visuele input en de beperkingen in mobiliteit lopen personen met een ooginfarct een verhoogd risico op vallen. Ze kunnen obstakels over het hoofd zien, struikelen of hun evenwicht verliezen. Valpartijen kunnen leiden tot fysieke verwondingen en kunnen het algehele welzijn van de persoon negatief aantasten.

Psychologische impact

De lichamelijke gevolgen van een ooginfarct gaan vaak gepaard met een aanzienlijke psychologische impact. Personen kunnen gevoelens van een depressie, angst en een verlies van eigenwaarde ervaren. Het verlies van onafhankelijkheid en de uitdagingen bij het uitvoeren van dagelijkse taken kunnen de kwaliteit van leven aantasten en een aanzienlijke emotionele last met zich meebrengen.

Aanpassingen en hulpmiddelen

Personen met een ooginfarct kunnen aanzienlijke aanpassingen en hulpmiddelen nodig hebben om hun lichamelijke onafhankelijkheid te behouden. Dit kan onder meer het gebruik van vergrotingshulpmiddelen, braille, mobiliteitshulpmiddelen zoals een witte stok of geleidehond, en aanpassingen in hun leefomgeving omvatten.

Persoon loopt met witte stok op straat

Persoon loopt met witte stok op straat

Sociale isolatie

De lichamelijke gevolgen van een ooginfarct kunnen leiden tot sociale isolatie. Personen kunnen terughoudender worden in hun deelname aan sociale activiteiten en kunnen zich geïsoleerd voelen van  partner, vrienden en familie. Het kan ook van invloed zijn op hun vermogen om deel te nemen aan werk of activiteiten.

Psychische gevolgen

Verlies en rouw

Een ooginfarct kan voor personen het gevoel van verlies en rouw oproepen. Ze kunnen rouwen om het verlies van hun vroegere gezichtsvermogen en de mogelijkheid om visuele ervaringen te hebben zoals ze die ooit kenden. Dit rouwproces kan leiden tot gevoelens van verdriet, ontkenning, woede en uiteindelijk acceptatie van de nieuwe realiteit.

Angst en zorgen

Personen die een ooginfarct ervaren, kunnen aanzienlijke angst en zorgen ontwikkelen over hun toekomst. Ze kunnen bezorgd zijn over hun vermogen om dagelijkse activiteiten uit te voeren, zoals zelfstandig reizen, lezen, koken en werken. Deze angsten kunnen verlammend zijn en de kwaliteit van leven aantasten.

Depressie

Een ooginfarct kan ook leiden tot een depressie bij sommige personen. Het verlies van het gezichtsvermogen kan een gevoel van hopeloosheid en hulpeloosheid teweegbrengen, wat kan resulteren in een klinische depressie. Personen kunnen te maken krijgen met symptomen zoals een verminderde stemming, vermoeidheid, slaapproblemen en een verlies van interesse in activiteiten die ze ooit genoten.

Veranderingen in zelfbeeld

Het verlies van gezichtsvermogen kan leiden tot veranderingen in het zelfbeeld van personen. Ze kunnen zich minder zelfverzekerd voelen en zichzelf mogelijk als minder competent beschouwen. Dit kan van invloed zijn op hun zelfrespect en hun vermogen om sociale en professionele relaties te onderhouden.

Isolatie en terugtrekking

Een van de psychische gevolgen van een ooginfarct is sociale isolatie en terugtrekking. Personen kunnen zich terugtrekken uit sociale activiteiten en contacten met partner, vrienden en familie vermijden. Dit kan resulteren in een gevoel van eenzaamheid en geïsoleerdheid, wat de psychische gezondheid verder kan aantasten.

Verlies van onafhankelijkheid

Het verlies van het gezichtsvermogen kan leiden tot een verlies van onafhankelijkheid. Personen moeten mogelijk meer afhankelijk worden van anderen voor dagelijkse taken en mobiliteit. Dit kan gevoelens van frustratie en een verlies van controle teweegbrengen, wat psychologische stress kan veroorzaken.

Diagnose en (Oog)onderzoeken van een ooginfarct

Beoordeling van symptomen

De diagnose van een ooginfarct begint vaak met een grondige beoordeling van de symptomen die de persoon ervaart. De meest voorkomende symptomen van een ooginfarct zijn plotselinge vermindering van het gezichtsvermogen, beperking van het gezichtsveld, veranderingen in kleurenzicht, verminderde contrastgevoeligheid en andere visuele problemen. Het is van essentieel belang dat personen eventuele visuele symptomen met een zorgverlener bespreken om een nauwkeurige diagnose te stellen.

Onderzoek van het gezichtsvermogen

Oogartsen voeren verschillende onderzoeken van het gezichtsvermogen uit om de ernst van het gezichtsverlies te beoordelen en de locatie van de occlusie vast te stellen. Deze onderzoeken omvatten onder andere het controleren van de gezichtsscherpte met behulp van een oogkaart en het beoordelen van het gezichtsveld om eventuele beperkingen te identificeren.

Snellen-letterkaart om de gezichtsscherpte mee te meten

Snellen-letterkaart om de gezichtsscherpte mee te meten

Fundoscopie

Een fundoscopie is een belangrijk onderdeel van de diagnose van een ooginfarct. Tijdens een fundoscopisch onderzoek bekijkt de oogarts het netvlies met behulp van een speciale oogspiegel en een fel licht. Dit stelt hen in staat om eventuele tekenen van arteriële occlusie, zoals vernauwde bloedvaten of emboliën (bloedstolsels), te identificeren.

Fluorescentie Angiografie

Fluorescentie angiografie is een beeldvormende techniek waarbij een contrastmiddel intraveneus wordt toegediend, gevolgd door het maken van foto’s van het netvlies met behulp van speciale camera’s. Deze procedure biedt gedetailleerde informatie over de bloedstroom in het netvlies en kan helpen bij het identificeren van de locatie en ernst van de occlusie.

Optische Coherentie Tomografie (OCT)

Optische coherentie tomografie, afgekort als OCT, is een niet-invasieve beeldvormingstechniek die dwarsdoorsneden van het netvlies maakt. Hiermee kunnen oogartsen de dikte van de netvlieslagen meten en eventuele zwelling of vochtophopingen identificeren, wat vaak optreedt bij een ooginfarct.

Bloedonderzoek

Bloedonderzoek kan worden uitgevoerd om onderliggende risicofactoren te identificeren die kunnen bijdragen aan een ooginfarct, zoals diabetes, hypertensie (hoge bloeddruk), verhoogde niveaus van homocysteïne of genetische factoren die vatbaarheid voor bloedstolsels verhogen.

Beeldvorming van de bloedvaten

Soms wordt beeldvorming van de bloedvaten, zoals een Doppler-ultrageluid of een magnetische resonantie angiografie (MRA), uitgevoerd om de doorbloeding in de bloedvaten te beoordelen en de locatie van de occlusie te bevestigen.

Differentiële diagnose

Een oogarts zal ook andere oogaandoeningen en neurologische aandoeningen uitsluiten die vergelijkbare symptomen kunnen veroorzaken, zoals glaucoom, een netvliesloslating of een beroerte.

Behandelingen van retinale arteriële occlusie

Medische behandelingen

Intraveneuze medicatie

In sommige gevallen kan intraveneuze medicatie worden toegediend om de doorbloeding in het netvlies te verbeteren. Geneesmiddelen zoals trombolytica kunnen worden gebruikt om bloedstolsels op te lossen en de bloedtoevoer te herstellen.

Oogdrukverlagende medicijnen

Personen met een ooginfarct lopen vaak een verhoogd risico op verhoogde oogdruk, wat glaucoom kan veroorzaken. Oogdrukverlagende medicijnen kunnen worden voorgeschreven om de oogdruk te reguleren en het risico op glaucoom te verminderen.

Revalidatie en visuele training

Revalidatieprogramma’s (BE en NL) en visuele training kunnen personen helpen om hun resterende gezichtsvermogen optimaal te benutten. Deze programma’s omvatten het leren van nieuwe technieken om dagelijkse taken uit te voeren en het aanpassen aan veranderingen in het gezichtsvermogen.

Chirurgische behandeling

In sommige gevallen kan een chirurgische behandeling nodig zijn. Dit kan omvatten het verwijderen van bloedstolsels of emboliën uit de retinale arteriën, het uitvoeren van laserbehandelingen om nieuwe bloedvaten te vormen, of het aanpassen van de oogdruk met een trabeculectomie om glaucoom te beheersen.

Psychische behandelingen

Psychotherapie

Personen die een ooginfarct hebben ervaren, kunnen profiteren van psychotherapie. Therapeuten kunnen helpen bij het omgaan met gevoelens van verdriet, angst, een depressie en een verlies van zelfvertrouwen. Door te praten over hun ervaringen kunnen personen de psychische gevolgen van de aandoening beter begrijpen en leren ermee om te gaan.

Steungroepen

Steungroepen bieden personen de mogelijkheid om hun ervaringen te delen en zich verbonden te voelen met anderen die soortgelijke uitdagingen hebben. Deze groepen bieden een veilige omgeving om ervaringen te delen, advies te krijgen en emotionele ondersteuning te ontvangen.

Steun gevende handen

Steun gevende handen

Educatie en training

Educatie en training spelen een cruciale rol bij het omgaan met de psychische gevolgen van een ooginfarct. Personen kunnen leren hoe ze hun resterende gezichtsvermogen optimaal kunnen benutten en technieken aanleren om dagelijkse taken uit te voeren, zoals braille leren lezen, het gebruik van hulpmiddelen en het aanpassen van hun leefomgeving.

Integratie van medische en psychische zorg

Een geïntegreerde aanpak van medische en psychische zorg is van vitaal belang om personen te helpen bij het omgaan met een ooginfarct. Medische professionals, waaronder oogartsen en revalidatiespecialisten (BE en NL), moeten samenwerken met psychologen en therapeuten om een alomvattende behandeling te bieden die zowel de fysieke als psychische aspecten van de aandoening aanpakt.

Prognose van een ooginfarct

Ernst van de ooginfarct

De prognose van een ooginfarct wordt sterk beïnvloed door de ernst van de occlusie en het gebied van het netvlies dat is aangetast. Een kleine occlusie met minimale schade aan het netvlies kan leiden tot een betere prognose dan een grotere occlusie die aanzienlijke schade veroorzaakt.

Tijdigheid van diagnose en behandeling

Een snelle diagnose en behandeling zijn cruciaal voor een positieve prognose bij een ooginfarct. Hoe eerder de occlusie wordt herkend en een medische behandeling wordt gestart, hoe groter de kans op het behouden van het gezichtsvermogen en het minimaliseren van blijvende schade. Vertraging bij het zoeken naar medische hulp kan de prognose negatief beïnvloeden.

Onderliggende gezondheidsproblemen

Personen met onderliggende gezondheidsproblemen, zoals hypertensie, diabetes of hartziekten, lopen mogelijk een groter risico op het ontwikkelen van een ooginfarct. Het beheersen van deze onderliggende aandoeningen en het volgen van medische aanbevelingen kan de prognose verbeteren.

Gezichtsvermogen na een ooginfarct

Het herstel van het gezichtsvermogen na een ooginfarct kan variëren. Sommige personen kunnen hun gezichtsvermogen gedeeltelijk herwinnen na behandeling en revalidatie, terwijl anderen mogelijk een blijvende visuele beperking ervaren. De mate van herstel is afhankelijk van de ernst van de occlusie en hoe goed het netvlies herstelt.

Risico op recidief

Personen die een ooginfarct hebben ervaren, lopen mogelijk een verhoogd risico op recidief, vooral als de onderliggende risicofactoren niet worden aangepakt. Het effect van een tweede occlusie kan ernstiger zijn en de prognose verslechteren.

Psychische gevolgen

Naast de fysieke gevolgen kunnen personen die een ooginfarct hebben doorgemaakt, te maken krijgen met psychische gevolgen zoals een depressie, angst en een verlies van zelfvertrouwen. Het beheer van deze psychische gevolgen is van vitaal belang voor de algehele prognose en kwaliteit van leven.

Levenskwaliteit

De prognose van een ooginfarct is niet alleen gebaseerd op het behoud van het gezichtsvermogen, maar ook op de algehele levenskwaliteit. Personen kunnen leren omgaan met veranderingen in hun gezichtsvermogen en hun onafhankelijkheid behouden door middel van revalidatie (BE en NL) en aanpassingen.

Complicaties

Blindheid

Een van de meest ernstige complicaties van een ooginfarct is blindheid. Afhankelijk van de ernst en locatie van de occlusie kan een persoon gedeeltelijke of volledige blindheid ervaren. Een vroegtijdige diagnose en behandeling kunnen de kans op blindheid verminderen.

Verminderd gezichtsvermogen

Personen die een ooginfarct hebben doorgemaakt, lopen vaak het risico op aanzienlijke vermindering van hun gezichtsvermogen. Dit kan variëren van wazig zicht tot een ernstige visuele beperking. De mate van verlies van gezichtsvermogen is afhankelijk van de grootte van de occlusie en hoe goed het netvlies herstelt na behandeling.

Glaucoom

Een complicatie die vaak optreedt na een ooginfarct is glaucoom. Dit is een oogziekte waarbij de oogdruk abnormaal hoog wordt, wat kan leiden tot schade aan de oogzenuw en een verdere visuele beperking. Regelmatige oogdrukcontroles en behandeling zijn belangrijk om glaucoom te beheersen.

Beeld van wat een persoon met glaucoom zou kunnen zien

Beeld van wat een persoon met glaucoom zou kunnen zien

Macula-oedeem

Macula-oedeem, een ophoping van vocht in het centrale deel van het netvlies (de macula), kan optreden na een ooginfarct. Dit kan het centrale zicht aantasten en leiden tot wazig zicht en vervormd zicht.

Neovasculaire complicaties

Soms ontwikkelen personen na een ooginfarct neovasculaire complicaties, waarbij nieuwe bloedvaten zich vormen in het netvlies. Deze abnormale bloedvaten zijn zwak en kunnen leiden tot bloedingen en verdere schade aan het netvlies.

Recidief van ooginfarct

Personen die een ooginfarct hebben doorgemaakt, lopen een verhoogd risico op recidief, vooral als onderliggende risicofactoren niet goed worden gecontroleerd. Een tweede occlusie kan ernstiger zijn en de visuele prognose verslechteren.

Psychische gevolgen

De psychische gevolgen van een ooginfarct kunnen aanzienlijk zijn. Personen kunnen te maken krijgen met een depressie, angst en een verlies van zelfvertrouwen als gevolg van veranderingen in hun gezichtsvermogen en de impact ervan op hun dagelijks leven.

Sociale en professionele impact

Een ooginfarct kan de sociale en professionele levens van personen aantasten. Ze kunnen moeite hebben met het uitvoeren van dagelijkse taken, hun werk verliezen of minder actief deelnemen aan sociale activiteiten, wat kan leiden tot sociale isolatie.

Preventie van een ooginfarct

Beheersing van onderliggende gezondheidsproblemen

Een van de belangrijkste stappen die personen kunnen nemen om een ooginfarct te voorkomen, is het beheersen van onderliggende gezondheidsproblemen. Hypertensie (hoge bloeddruk), diabetes, hoog cholesterolgehalte en hartaandoeningen zijn risicofactoren die kunnen leiden tot een verhoogd risico op een ooginfarct. Het effectief beheren van deze aandoeningen via medicatie, levensstijlaanpassingen en regelmatige controle bij de arts kan het risico verminderen.

Stoppen met roken

Roken is een belangrijke risicofactor voor het ontwikkelen van aandoeningen die kunnen leiden tot een ooginfarct. Het stoppen met roken kan het risico op oogproblemen verminderen, aangezien roken de bloedvaten vernauwt en de bloedtoevoer naar het netvlies kan beperken.

Gezonde voeding

Een gezonde voeding speelt een cruciale rol bij het voorkomen van ooginfarcten. Het eten van voedingsmiddelen die rijk zijn aan antioxidanten, zoals groenten, fruit en omega-3-vetzuren, kan de gezondheid van de bloedvaten in de ogen bevorderen. Het beperken van de consumptie van verzadigde vetten en zout kan ook helpen om hypertensie onder controle te houden.

Lichaamsbeweging

Regelmatige lichaamsbeweging kan de algehele cardiovasculaire gezondheid verbeteren en het risico op een ooginfarct verminderen. Aerobe oefeningen zoals wandelen, joggen of zwemmen kunnen helpen bij het handhaven van een gezond gewicht en het behouden van een goede doorbloeding.

Oogonderzoek

Regelmatige oogonderzoeken zijn essentieel om potentiële problemen vroegtijdig te detecteren. Personen moeten hun ogen laten controleren door een oogarts, vooral als ze risicofactoren hebben of een voorgeschiedenis van oogproblemen.

Bloeddrukcontrole

Het regelmatig controleren en onder controle houden van de bloeddruk is van vitaal belang voor de preventie van ooginfarcten. Personen met hypertensie moeten medicatie zoals voorgeschreven door hun arts trouw innemen en hun bloeddruk regelmatig laten controleren.

De bloeddruk wordt gemeten met een bloeddrukmeter

De bloeddruk wordt gemeten met een bloeddrukmeter

Levensstijlaanpassingen

Het aanpassen van de levensstijl kan een grote rol spelen bij het voorkomen van een ooginfarct. Het vermijden van overmatig alcoholgebruik, het verminderen van stress en het regelmatig laten controleren van de gezondheid zijn allemaal belangrijke stappen om het risico te verminderen.

Omgaan met een ooginfarct in het dagelijks leven

Aanpassingen in het dagelijks leven

Hulpmiddelen voor het dagelijks leven

Personen met een verminderd gezichtsvermogen kunnen profiteren van verschillende hulpmiddelen en aanpassingen in het dagelijks leven. Deze omvatten vergrotingsbrillen, loepen, speciale verlichting, gesproken boeken, en vergrotingssoftware voor computers en smartphones.

Veiligheid in en om het huis

Het is belangrijk om het huis veiliger te maken, vooral als er een verminderd gezichtsvermogen is. Het verwijderen van obstakels, het markeren van de randen van trappen en het gebruik van antislipmatten kunnen helpen bij het voorkomen van ongelukken.

Aanpassingen aan de werkomgeving

Personen die werken, moeten overwegen om aanpassingen aan hun werkplek aan te vragen. Dit kan variëren van het vergroten van lettertypen op een computerscherm tot het aanpassen van verlichting en de indeling van het kantoor.

Mobiliteit en vervoer

Voor personen met een visuele beperking is mobiliteit en vervoer een belangrijk aandachtspunt. Het leren stoklopen of het gebruik van een geleidehond kan de mobiliteit verbeteren. Het openbaar vervoer en vervoerdiensten voor personen met een beperking kunnen ook nuttig zijn.

Zelfzorg

Medicatiemanagement

Als medicatie nodig is voor de onderliggende gezondheidsproblemen die kunnen leiden tot een ooginfarct, is het essentieel om deze medicijnen volgens voorschrift in te nemen en regelmatig de bloeddruk te controleren.

Gezonde levensstijl

Een gezonde levensstijl kan helpen bij het behoud van de algehele gezondheid, wat op zijn beurt de ooggezondheid kan bevorderen. Dit omvat een evenwichtige voeding, regelmatige lichaamsbeweging en stoppen met roken.

Roken: Sigarettenpeuken op de grond

Roken: Sigarettenpeuken op de grond

Psychische gezondheid

Omgaan met een vermindering van het gezichtsvermogen kan leiden tot psychische gevolgen zoals een depressie en angst. Het is belangrijk om psychologische ondersteuning te zoeken en te leren omgaan met deze gevoelens.

Educatie en training

Personen kunnen profiteren van educatie en training om nieuwe vaardigheden aan te leren en bestaande te verbeteren. Dit kan variëren van het leren van braille tot het gebruik van spraaksoftware en oriëntatie- en mobiliteitstraining.

Sociale en emotionele ondersteuning

Het is van vitaal belang om een sociaal netwerk op te bouwen en emotionele steun te zoeken bij partner, vrienden, familie en steungroepen. Het delen van ervaringen en advies kan personen helpen bij het omgaan met de uitdagingen van een verminderd gezichtsvermogen.

Onafhankelijkheid behouden

Het behouden van onafhankelijkheid is een belangrijk doel voor personen met een visuele beperking. Het aanleren van zelfstandige vaardigheden en het aanpassen van de omgeving kan bijdragen aan het behoud van een actief en bevredigend leven.

Deel dit:
Advertenties

  1. NL Oproep: Merkbaar Fit voor sporters met een visuele beperking08-10-2024 04:10:28
  2. Erfelijke oogproblemen: Wat betekent dit als je aan kinderen wilt beginnen?17-06-2024 06:06:56
  3. Corneale crosslinking: Behandeling van progressieve hoornvliesaandoeningen03-06-2024 06:06:10
  4. Contactlenzen en oogmedicatie30-05-2024 06:05:58
  5. Faalangst bij blinden en slechtzienden28-05-2024 03:05:24
  6. Onvoorspelbaarheid en onzekerheid van oogproblemen07-05-2024 05:05:31
  7. Noten en ooggezondheid04-05-2024 06:05:13
  8. Willen blinde en slechtziende personen wel (weer) (goed) zien?16-04-2024 06:04:36
  9. Tips voor thuisverpleegkundigen die bij een blinde of slechtziende persoon komen15-04-2024 07:04:41
  10. Onbegrip over vermoeidheid bij blinden en slechtzienden07-04-2024 12:04:54
  11. Blind of slechtziend: Hand- en polsproblemen tijdens het stoklopen04-04-2024 12:04:21
  12. Omgaan met menstruatie als je een visuele beperking hebt31-03-2024 07:03:13
  13. Misselijkheid bij blinden en slechtzienden27-03-2024 03:03:09
  14. Korstjes op de oogleden27-03-2024 03:03:38
  15. Endoftalmitis (ontsteking van binnenste van oog)27-03-2024 03:03:14
  16. Dacryocystitis (ontsteking van traanzak)27-03-2024 03:03:41
  17. Iritis27-03-2024 03:03:09
  18. Iridocyclitis (uveitis anterior)26-03-2024 06:03:43
  19. Droge lucht en oogproblemen23-03-2024 05:03:09
  20. Verhoogde alertheid bij blinden en slechtzienden21-03-2024 07:03:19
  21. Aanpassingsstoornissen bij personen met een visuele handicap16-03-2024 08:03:41
  22. Vitaminen en ooggezondheid13-03-2024 07:03:10
  23. Oogproblemen bij het Chronisch Vermoeidheidssyndroom (CVS)12-03-2024 12:03:22
  24. Tranende / Waterige ogen08-03-2024 08:03:44
  25. Oogafscheiding07-03-2024 06:03:38
  26. Oogallergie06-03-2024 04:03:47
  27. Gezwollen ogen en oogleden05-03-2024 08:03:08
  28. Brandende ogen04-03-2024 06:03:39
  29. Oogwrijven28-02-2024 03:02:01
  30. Rode ogen27-02-2024 07:02:01
  31. Acupunctuur voor de ogen26-02-2024 04:02:00
  32. Slechtziend: Tips bij plotselinge misselijkheid door fel licht24-02-2024 05:02:38
  33. Problemen met het zien van details24-02-2024 01:02:17
  34. Ectropion (onderste ooglid draait naar buiten)20-02-2024 01:02:26
  35. Waarom mag je niet met je ogen in de zon kijken?20-02-2024 08:02:50
  36. Jeukende ogen19-02-2024 02:02:04
  37. Visuele cortex in hersenen: Verwerken van visuele informatie19-02-2024 02:02:12
  38. Oogproblemen bij Multiple Sclerose (MS)19-02-2024 06:02:50
  39. Wisselend zicht bij slechtzienden19-02-2024 05:02:16
  40. Kunnen blinden en slechtzienden lijden aan reisziekte?09-01-2024 07:01:22
  41. Kunnen blinden en slechtzienden ook claustrofobie hebben?14-12-2023 07:12:22
  42. Posttraumatische stressstoornis (PTSS) bij blinden en slechtzienden09-12-2023 03:12:00
  43. Automutilatie (zelfverwonding) bij blinden en slechtzienden09-12-2023 02:12:54
  44. Vervormd zien (metamorfopsie)19-11-2023 07:11:22
  45. Maculagat18-11-2023 04:11:07
  46. Iris (regenboogvlies): Aandoeningen en problemen13-11-2023 06:11:03
  47. Oogzenuw (opticus nervus): Aandoeningen en problemen11-11-2023 04:11:00
  48. Oogbindvlies (conjunctiva): Aandoeningen en problemen11-11-2023 02:11:17
  49. Ooglid / Oogleden: Aandoeningen en problemen11-11-2023 01:11:24
  50. Netvlies (retina): Aandoeningen en problemen11-11-2023 08:11:22
  51. Wetenschappelijke onderzoeken die blinden weer willen doen zien06-11-2023 07:11:28
  52. Foropter: Instrument voor oogonderzoeken en bepalen van oogcorrectie04-11-2023 05:11:50
  53. Pterygium04-11-2023 03:11:56
  54. Pinguecula04-11-2023 03:11:33
  55. Trachoom04-11-2023 03:11:05
  56. Premature retinopathie04-11-2023 03:11:22
  57. Trichiasis04-11-2023 03:11:44
  58. Subconjunctivale bloeding04-11-2023 03:11:02
  59. Hoornvlieslittekens04-11-2023 03:11:11
  60. Scleritis04-11-2023 03:11:46
  61. Oogziekte van Graves04-11-2023 03:11:21
  62. De invloed van hydratatie op de ooggezondheid03-11-2023 03:11:38
  63. Oogontsteking02-11-2023 02:11:48
  64. Oogzenuwontsteking02-11-2023 02:11:32
  65. Oogkasontsteking (orbitale cellulitis)02-11-2023 01:11:01
  66. Nachtblindheid01-11-2023 01:11:32
  67. Hormonale veranderingen en oogproblemen01-11-2023 12:11:06
  68. Oogirritatie01-11-2023 07:11:00
  69. Ooginfarct01-11-2023 07:11:35
  70. Oftalmoplegie (verzwakte of verlamde oogspieren)01-11-2023 07:11:51
  71. Oculaire toxoplasmose01-11-2023 07:11:44
  72. Meibomitis29-10-2023 08:10:19
  73. Hoornvlies: Aandoeningen en problemen met de cornea29-10-2023 03:10:09
  74. Ziekte van Coats29-10-2023 02:10:31
  75. Lagoftalmie (niet kunnen knipperen of ogen niet volledig kunnen sluiten)29-10-2023 02:10:45
  76. Macula-oedeem29-10-2023 02:10:30
  77. Maculapucker29-10-2023 02:10:20
  78. Kleurenblindheid29-10-2023 02:10:30
  79. Keratitis (hoornvliesontsteking)27-10-2023 01:10:02
  80. Coördinatieproblemen bij blinden en slechtzienden26-10-2023 02:10:47
  81. Duizeligheid bij blinden en slechtzienden26-10-2023 07:10:21
  82. Hypertensieve retinopathie25-10-2023 05:10:59
  83. Herpes in het oog (oculaire herpes, oogherpes)25-10-2023 05:10:43
  84. Gordelroos in het oog25-10-2023 05:10:07
  85. Hoornvlieszweer25-10-2023 05:10:14
  86. Hoornvliestroebelingen25-10-2023 05:10:27
  87. Paniekaanvallen bij blinden en slechtzienden25-10-2023 05:10:15
  88. Ziekenhuisinfecties die de ogen kunnen aantasten24-10-2023 11:10:48
  89. Invloed van airconditioning op de ooggezondheid24-10-2023 11:10:57
  90. Hart- en vaataandoeningen bij blinden en slechtzienden24-10-2023 05:10:17
  91. Fluoresceïnekleuring van het oog: Diagnostische hulpmiddel voor oogaandoeningen24-10-2023 05:10:22
  92. Ooginfecties23-10-2023 05:10:46
  93. Eenzaamheid bij blinden en slechtzienden23-10-2023 03:10:04
  94. Hordeolum (strontje): Ooginfectie23-10-2023 07:10:57
  95. Hoornvliesletsels23-10-2023 07:10:30
  96. Usher-syndroom23-10-2023 07:10:04
  97. Hemianopsie: Verlies van gezichtsveld in één of beide ogen23-10-2023 07:10:14
  98. Invloed van melatonine op blinden21-10-2023 01:10:58
  99. Leber Congenitale Amaurose21-10-2023 11:10:18
  100. Sneeuwblindheid21-10-2023 11:10:37
  101. Retinoblastoom (netvlieskanker)21-10-2023 11:10:23
  102. Oogkanker21-10-2023 11:10:08
  103. Halo’s en lichtverblinding21-10-2023 11:10:36
  104. Hoornvliesdystrofie21-10-2023 11:10:59
  105. Hand- en polsklachten bij blinden en slechtzienden20-10-2023 03:10:08
  106. Keratoconus (kegelvormig en dunner hoornvlies)20-10-2023 11:10:46
  107. Scotomen (blinde vlekken in gezichtsveld)20-10-2023 11:10:27
  108. Ptosis (ptose): Afhangend ooglid20-10-2023 11:10:25
  109. Visual snow syndrome20-10-2023 11:10:57
  110. Uveïtis20-10-2023 11:10:13
  111. Lichttherapie bij blinden als behandeling voor melatoninetekort19-10-2023 05:10:29
  112. Scleralenzen: Behandeling van verschillende oogproblemen19-10-2023 04:10:22
  113. Scheelzien (strabisme, strabismus)19-10-2023 07:10:52
  114. Vaak voorkomende oogproblemen en oogziekten bij kinderen19-10-2023 06:10:44
  115. Leber Erfelijke Optische Neuropathie (LHON)18-10-2023 11:10:30
  116. Verziendheid (hypermetropie)18-10-2023 07:10:02
  117. Droge ogen17-10-2023 05:10:51
  118. Kunsttranen17-10-2023 04:10:05
  119. Schouderpijn en schouderklachten bij blinden en slechtzienden16-10-2023 10:10:08
  120. Rugpijn en rugklachten bij blinden en slechtzienden16-10-2023 07:10:02
  121. Nystagmus (onwillekeurige, ritmische oogbewegingen)16-10-2023 06:10:24
  122. Binoculair onderzoek: Onderzoek van samenwerking tussen de ogen14-10-2023 06:10:22
  123. MRI-scan van de ogen: Gedetailleerde beelden van ogen en omliggende structuren14-10-2023 06:10:46
  124. Lichtgevoeligheidstest: Onderzoeken van oogreacties op licht14-10-2023 06:10:06
  125. Biopsie van het oog: Weefsel uit oog verwijderen en onderzoeken14-10-2023 06:10:56
  126. Traanfilmonderzoek13-10-2023 06:10:57
  127. Spleetlamponderzoek (biomicroscopie)13-10-2023 06:10:03
  128. Refractie-onderzoek (oogmeting)13-10-2023 05:10:32
  129. Pupilverwijding (pupildilatatie): Pupil vergroten (meestal via oogdruppels)13-10-2023 05:10:18
  130. Pachymetrie van het hoornvlies: Dikte van hoornvlies meten13-10-2023 05:10:22
  131. Oogspierfunctietest: Bewegingen van oogspieren beoordelen13-10-2023 05:10:33
  132. Oogdrukmeting (tonometrie)13-10-2023 05:10:33
  133. Oogechografie: Gedetailleerde blik op de oogstructuren13-10-2023 05:10:44
  134. Oftalmoscopie (fundoscopie): Diepgaand onderzoek van het oog13-10-2023 05:10:47
  135. OCT-angiografie: Beeldvorming van oogbloedvaten zonder kleurstoffen13-10-2023 05:10:10
  136. Netvliesonderzoek: Afwijkingen of problemen in netvlies opsporen13-10-2023 05:10:02
  137. Kleurentest: Beoordeling van kleurenzicht13-10-2023 04:10:08
  138. Gonioscopie: Beoordeling van de ooghoek13-10-2023 04:10:16
  139. Fundusfotografie: Gedetailleerde beelden van achterste deel van het oog13-10-2023 04:10:50
  140. Fluoresceïne-angiografie: Onderzoek van netvliesbloedvaten met kleurstof13-10-2023 04:10:33
  141. Elektrofysiologische oogonderzoeken: Elektrische evaluatie van de gezondheid van het oog13-10-2023 04:10:44
  142. CT-scan van de ogen en oogkas: Gedetailleerde beeldvorming13-10-2023 03:10:58
  143. Corneatopografie: Gedetailleerde meting van het hoornvlies13-10-2023 03:10:53
  144. Contrastgevoeligheidstest: Oogonderzoek om contrastvermogen te onderzoeken13-10-2023 03:10:33
  145. Biometrie: Oogonderzoek om nauwkeurige oogmetingen te krijgen13-10-2023 03:10:08
  146. Oogzalven: Soorten, gebruik, tips en hulpmiddelen13-10-2023 06:10:58
  147. Netvliesloslating09-10-2023 01:10:45
  148. Onzekerheid bij blinden en slechtzienden08-10-2023 01:10:17
  149. Abnormale hoofdpositie bij oogproblemen08-10-2023 01:10:21
  150. Spierstijfheid, spierpijn en spierspanning bij blinden en slechtzienden08-10-2023 12:10:57
  151. Nekpijn bij blinden en slechtzienden08-10-2023 12:10:36
  152. Burn-out bij blinden en slechtzienden08-10-2023 07:10:34
  153. Ziekte van Stargardt (juveniele maculadegeneratie)07-10-2023 01:10:25
  154. Glasvochtbloeding07-10-2023 11:10:22
  155. Fotopsie: (Licht)flitsen of flikkeringen in gezichtsveld zien07-10-2023 06:10:46
  156. Floaters (mouches volantes): Zwevende deeltjes in gezichtsveld07-10-2023 05:10:04
  157. Psychische oorzaken van tijdelijke of permanente slechtziendheid en blindheid05-10-2023 05:10:55
  158. Pupilgrootte: Miosis (abnormaal vernauwde pupillen) en mydriasis (abnormaal verwijde pupillen)05-10-2023 06:10:56
  159. Retinitis pigmentosa (RP)04-10-2023 04:10:18
  160. Vragen stellen aan je oogarts04-10-2023 01:10:21
  161. Zeer slechtziend en naar de oogarts blijven gaan04-10-2023 12:10:50
  162. Gezichtsveld en gezichtsveldonderzoek03-10-2023 04:10:30
  163. Gevoelens van verlies bij blinden en slechtzienden02-10-2023 05:10:25
  164. Mentale impact van ernstige oogproblemen bij blinden en slechtzienden02-10-2023 02:10:33
  165. Hoofdpijn bij blinden en slechtzienden02-10-2023 05:10:58
  166. Exoftalmie (proptosis) (abnormaal uitpuilende ogen)30-09-2023 02:09:01
  167. Episcleritis30-09-2023 02:09:22
  168. Entropion (onderste ooglid draait naar binnen)30-09-2023 02:09:29
  169. Diplopie (dubbelzien)30-09-2023 02:09:56
  170. Dacryostenose30-09-2023 02:09:24
  171. Visuele hallucinaties30-09-2023 10:09:48
  172. Drugsverslaving en medicatiemisbruik: Effecten op de ogen en ooggezondheid30-09-2023 07:09:24
  173. De invloed van het gebruik van medicatie op de ogen en ooggezondheid30-09-2023 06:09:31
  174. Body Integrity Identity Disorder (BIID): Verlangen om blind te zijn29-09-2023 01:09:30
  175. Omgaan met (constante) veranderende en/of bevende beelden in gezichtsvermogen29-09-2023 11:09:46
  176. Kunnen blinden en slechtzienden hoogtevrees hebben?29-09-2023 07:09:20
  177. Weer (iets) kunnen zien na tijdelijk of permanent blind of slechtziend te zijn geweest29-09-2023 07:09:14
  178. Cytomegalovirus (CMV) retinitis28-09-2023 04:09:49
  179. Convergentie-insufficiëntie28-09-2023 04:09:41
  180. Conjunctivitis (oogbindvliesontsteking)28-09-2023 04:09:14
  181. Computer Vision Syndrome28-09-2023 04:09:01
  182. Coloboom28-09-2023 04:09:55
  183. Chalazion (gerstekorrel aan ooglid)28-09-2023 04:09:25
  184. Cerebrale Visuele Inperking (CVI)28-09-2023 04:09:04
  185. Centrale sereuze retinopathie28-09-2023 04:09:08
  186. Cat Eye Syndroom28-09-2023 04:09:30
  187. ADOA (autosomale dominante optische atrofie)28-09-2023 04:09:50
  188. Bradyopsie28-09-2023 04:09:00
  189. Blefarospasme (overmatig oogknipperen)28-09-2023 04:09:28
  190. Blefaritis28-09-2023 04:09:49
  191. Birdshot Chorioretinopathie28-09-2023 04:09:19
  192. Bijziendheid (myopie)28-09-2023 04:09:46
  193. Astigmatisme28-09-2023 04:09:18
  194. Vermoeide ogen (oogvermoeidheid)28-09-2023 04:09:47
  195. Anoftalmie28-09-2023 04:09:15
  196. Anisocorie28-09-2023 04:09:45
  197. Aniridie28-09-2023 04:09:43
  198. Geen dieptezicht hebben27-09-2023 07:09:19
  199. De impact van luchtvervuiling op de ogen en ooggezondheid26-09-2023 07:09:31
  200. De impact van UV-blootstelling op de ogen26-09-2023 06:09:55

Laatst bijgewerkt op 10 mei 2024 – 07:33