Netvlies (retina): Aandoeningen en problemen

Het netvlies, een laag weefsel aan de achterkant van het oog, speelt een cruciale rol in ons gezichtsvermogen door licht te detecteren en beelden naar de hersenen te sturen. Het centrale deel van dit zenuwweefsel, de macula, is verantwoordelijk voor ons scherpe, centrale zicht dat essentieel is voor activiteiten zoals lezen en autorijden, en voor het waarnemen van fijne details. Helaas kunnen verschillende netvliesaandoeningen dit weefsel aantasten, wat kan leiden tot visuele problemen en in sommige gevallen zelfs tot blindheid. De behandeling van deze netvliesproblemen kan variëren van afwachten tot onmiddellijke chirurgie. Een jaarlijks oogonderzoek kan helpen om netvliesafwijkingen vroegtijdig op te sporen en zo het gezichtsvermogen zo lang mogelijk optimaal te houden.

Inhoudsopgave

1 Acute Zonale Occulte Perifere Retinopathie (AZOOR)
2 Birdshot chorioretinopathie
3 Centrale sereuze (chorio)retinopathie
4 Chorioretinitis
5 Choroideremie
6 Cytomegalovirus (CMV) retinitis
7 Diabetische retinopathie
8 Familiale exsudatieve vitreoretinopathie (FEVR)
9 Fundus albipunctatus
10 Gyrate atrofie van het vaatvlies en netvlies in het oog
11 Hypertensieve retinopathie
12 Leber Ccongenitale Amaurose (LCA)
13 Leeftijdsgebonden maculadegeneratie
14 Maculagat
15 Maculaoedeem
16 Maculapucker
17 Netvliesloslating
18 Netvliesscheur
19 Onchocerciasis (rivierblindheid)
20 Ooginfarct
21 Paraneoplastische retinopathie
22 Premature retinopathie
23 Retinale occlusie
24 Retinale vasculitis
25 Retinitis pigmentosa (RP)
26 Retinoblastoom
27 Retinoschisis
28 Solitaire idiopathische choroiditis
29 Syndroom van Usher
30 Vitelliforme maculadystrofie (ziekte van Best)
31 Vitreomaculaire Tractie Syndroom
32 Wagner-syndroom
33 Ziekte van Coats
34 Ziekte van Oguchi
35 Ziekte van Refsum
36 Ziekte van Stargardt

Acute Zonale Occulte Perifere Retinopathie (AZOOR)

Bij AZOOR, mogelijk een auto-immuunziekte, ervaart de patiënt veranderingen in het gezichtsveld en het zien van een knipperend licht. Hoewel medicijnen zoals corticosteroïden, antibiotica en andere immunosuppressiva kunnen worden gebruikt, zijn ze niet altijd effectief.

Medicijnen (verschillende soorten verpakkingen met tabletten)

Birdshot chorioretinopathie

Bij de zeldzame auto-immuunziekte Birdshot chorioretinopathie ervaart de patiënt drijvers (floaters) en/of een troebel gezichtsvermogen. Kenmerkende symptomen omvatten problemen met het waarnemen van contrasten, lichtgevoeligheid, nachtblindheid, het zien van lichtflitsen (fotopsie), oogpijn, vervormd zicht, kleurenzienstoornissen, en een verlies van dieptezicht of perifeer zicht (zijwaarts gezichtsvermogen). Een langdurige behandeling met corticosteroïden is vaak vereist om de symptomen te onderdrukken, maar het gebruik van deze medicijnen op de lange termijn kan gepaard gaan met andere gezondheidsproblemen.

Centrale sereuze (chorio)retinopathie

Centrale sereuze chorioretinopathie is een aandoening waarbij vochtophoping onder het netvlies optreedt, wat resulteert in een sereuze (met vloeistof gevulde) netvliesloslating en gepaard gaat met een verlies van het gezichtsvermogen. Tijdelijke wazigheid in het centrale gezichtsvermogen, meestal in één oog, is een veelvoorkomend symptoom. Soms is de aandoening chronisch of keren de symptomen terug, maar het is ook mogelijk dat patiënten met centrale sereuze (chorio)retinopathie geen symptomen ervaren. Langdurig gebruik van corticosteroïden, bijvoorbeeld in neussprays tegen allergieën of bepaalde crèmes, vormt een risicofactor voor deze oogziekte. Andere geassocieerde risicofactoren zijn een familiegeschiedenis, een hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten, en een zwangerschap of recente zwangerschap, vooral bij mannen. Behandeling is niet altijd vereist, maar het is altijd raadzaam om, indien mogelijk, het gebruik van corticosteroïden te staken. Dit moet altijd in overleg met de behandelend arts gebeuren om ervoor te zorgen dat stoppen met de medicatie veilig is. Behandelingsopties kunnen bestaan uit een laserbehandeling, orale medicatie (via de mond ingenomen medicijnen), en ooginjecties.

De bloeddruk wordt gemeten met een bloeddrukmeter

Chorioretinitis

Chorioretinitis is een ontsteking van het vaatvlies en netvlies in één of beide ogen, ook bekend als ‘uveïtis posterior’. Diverse aandoeningen kunnen deze oogziekte veroorzaken. Patiënten ervaren nachtblindheid, zien floaters (spinnenwebben of vlekjes in het gezichtsveld), fotofobie (lichtschuwheid), een verminderde gezichtsscherpte, vervormde beelden, een vervaagd kleurenbeeld, en tranende ogen. Corticosteroïden of anti-inflammatoire medicijnen kunnen worden gebruikt voor de behandeling, waarbij de patiënt deze medicijnen volgens de juiste oogdruppelrichtlijnen toedient.

Choroideremie

Choroideremie is een zeldzame erfelijke oogaandoening waarbij delen van het netvlies en het vaatvlies afsterven. Mensen met deze aandoening ervaren nachtblindheid en ontwikkelen tunnelzicht. Het gezichtsvermogen neemt af, het dieptezicht verdwijnt en de kleuren vervagen. In een gevorderd stadium verliest de patiënt ook zijn centrale gezichtsvermogen. De genetische mutatie die deze aandoening veroorzaakt, wordt meestal overgedragen via het X-chromosoom en komt daarom vaker voor bij mannen.

Cytomegalovirus (CMV) retinitis

CMV-retinitis is een ernstige virale ooginfectie die vooral mensen met een verzwakt immuunsysteem treft, zoals mensen met hiv. Het virus tast het netvlies aan en kan leiden tot blindheid als het onbehandeld blijft. Symptomen omvatten wazig zien, drijvende vlekken en een verlies van het perifeer gezichtsvermogen (zicht aan zijkant).

Diabetische retinopathie

Diabetische retinopathie is een complicatie van diabetes mellitus (suikerziekte) waarbij schade ontstaat aan de bloedvaten van de retina. Ongeveer de helft van alle diabetici ontwikkelt deze oogaandoening, vooral bij slecht gecontroleerde diabetes. Schade aan de kleine bloedvaten die het netvlies voeden, treedt op als gevolg van een te hoge bloedsuikerspiegel (hyperglykemie). Andere risicofactoren zijn een hoog cholesterolgehalte, een hoge bloeddruk (hypertensie), en een zwangerschap. Niet alle symptomen zijn direct merkbaar, maar in latere stadia kunnen wazig zien, dubbelzien (diplopie), leesproblemen, floaters (drijvers), een schaduw over het gezichtsveld, oogpijn of een druk op de ogen, en kleurenzienstoornissen optreden. De oogarts behandelt deze aandoening vaak met intravitreale injecties.

Familiale exsudatieve vitreoretinopathie (FEVR)

FEVR is een erfelijke aandoening waarbij abnormale ontwikkeling van de bloedvaten van het netvlies plaatsvindt, wat littekenweefsel kan veroorzaken en leidt tot een netvliesloslating. Soms lekken de abnormale bloedvaten (exsudatie) en treedt een geleidelijke sluiting van de fijnste bloedvaten in het oog op (capillaire uitval), wat resulteert in onvoldoende zuurstof voor de netvliescellen. Veelvoorkomende symptomen zijn een verlies van het gezichtsvermogen, scheelzien en een lui oog (amblyopie). Bij milde vormen wordt vaak een afwachtende benadering met regelmatige oogonderzoeken toegepast. Een laserbehandeling is nodig wanneer de bloedvaten lekken. In gevorderde stadia kan een operatie noodzakelijk zijn. Deze chronische aandoening vereist regelmatige monitoring door de oogarts, doorgaans één à twee keer per jaar, omdat symptomen soms terugkeren.

Verschillende vormen van strabisme (scheelzien)

Fundus albipunctatus

Fundus albipunctatus is een zeldzame genetische vorm van retinale dystrofie die nachtblindheid veroorzaakt. Patiënten ervaren ook talrijke kleine, ronde, geelwitte vlekken die over het hele netvlies zijn verspreid maar de fovea sparen. Patiënten presenteren zich in de kindertijd met niet-progressieve nachtblindheid met verlengde kegel- en staafadaptatietijden. De netvliesaandoening heeft over het algemeen een stabiel beloop.

Gyrate atrofie van het vaatvlies en netvlies in het oog

Gyrate atrofie is een genetische stoornis die leidt tot een progressief verlies van het netvlies en het vaatvlies. Dit wordt veroorzaakt door een tekort aan een specifiek enzym. Bekende symptomen omvatten nachtblindheid, een verminderd perifeer gezichtsvermogen (zicht aan zijkant) en uiteindelijk blindheid. De behandeling is gericht op het aanpakken van het enzymtekort.

Hypertensieve retinopathie

Hypertensieve retinopathie is een aandoening van de bloedvaten in het netvlies als gevolg van een langdurige hoge bloeddruk. Dit kan leiden tot bloedingen, een zwelling en beschadiging van de oogzenuw. Het onder ontrole krijgen van de bloeddruk is cruciaal om verdere schade te voorkomen.

Leber Ccongenitale Amaurose (LCA)

Leber congenitale amaurose is een familie van aangeboren retinale dystrofieën die leidt tot een ernstig verlies van het gezichtsvermogen op jonge leeftijd. Patiënten presenteren zich meestal met nystagmus (wiebelende ogen), trage of bijna afwezige pupilreacties, een ernstig verminderde gezichtsscherpte, fotofobie (lichtovergevoeligheid) en hoge hypermetropie (hoge verziendheid).

Leeftijdsgebonden maculadegeneratie

Bij leeftijdsgebonden maculadegeneratie ondergaat het scherpe, centrale gezichtsvermogen een vernietigingsproces. Het netvlies en het vaatvlies degenereren, wat resulteert in een aanzienlijk verlies van gezichtsscherpte. In een vroeg stadium lijken rechte lijnen vervormd (metamorfopsie), en de helderheid en intensiteit van kleuren nemen af. In latere stadia verliest de patiënt geleidelijk of plotseling het centrale gezichtsvermogen, of er verschijnen donkere, wazige gebieden in het centrum van het gezichtsveld. Deze oogaandoening manifesteert zich voornamelijk bij ouderen. Risicofactoren voor deze oogaandoening van onbekende oorsprong zijn een familiegeschiedenis van de aandoening, roken, en blank zijn.

Beeld van wat een persoon met maculadegeneratie zou kunnen zien

Maculagat

Bij een maculagat ervaart de patiënt een geleidelijk verlies van het centrale gezichtsvermogen. Hierdoor lijken lijnen te vervagen of te golven, of de patiënt merkt een donkere vlek in het centrale zicht op. Vrouwen boven de 55 jaar worden het vaakst getroffen. Hoewel de oorzaak vaak onduidelijk is, zijn een geschiedenis van een netvliesscheur of een netvliesloslating, diabetes, retinale veneuze occlusie en uveïtis geassocieerd met maculagaten. Een vitrectomie is de meest gebruikelijke behandeling, waarbij de oogarts het glasvocht verwijdert en een gasbel in het oog plaatst om de randen van het maculagat te sluiten ter bevordering van de genezing.

Maculaoedeem

Maculaoedeem, een zwelling door vochtophoping in de gele vlek, is geen op zichzelf staande ziekte maar eerder het gevolg van een oogaandoening. Klachten omvatten een vervormd zicht, het zien van blnde vlekken (scotomen), en wazig zien. Doorgaans ontstaat maculaoedeem door verhoogde lekkage van beschadigde retinale bloedvaten of de groei van abnormale bloedvaten in de retina. Deze nieuwe, abnormale bloedvaten (neovascularisatie) lekken vaak vloeistof (serum uit het bloed) in het netvlies. De behandeling van maculaoedeem omvat intravitreale injecties in combinatie met de behandeling van de onderliggende oorzaak.

Maculapucker

Een maculapucker is een laagje littekenweefsel of een soort vliesje/plooi dat groeit over de gele vlek. Doordat het littekenweefsel in de loop van de tijd enigszins samentrekt, gaat het onderliggende netvlies wat plooien. Hierdoor kunnen vervormd zien en wazig zien optreden. Een chirurgische ingreep kan nodig zijn als de symptomen ernstig zijn.

Wazig beeld van een kantoorinterieur

Netvliesloslating

Ablatio retinae is de medische term voor een netvliesloslating, een dringende medische aandoening waarbij het netvlies van de achterkant van het oog wordt getrokken, wat resulteert in een stopzetting van de bloedtoevoer. Kenmerkende symptomen zijn floaters, knipperlichten zien en het waarnemen van een schaduw of gordijn in het perifere (niet-centrale) gezichtsveld. Deze symptomen kunnen stabiel blijven of verergeren, wat uiteindelijk het centrale gezichtsvermogen aantast. Behandelingsopties voor een netvliesloslating omvatten verschillende technieken, zoals sclerale buckle-chirurgie, een vitrectomie, pneumatische retinopexie en laserchirurgie. De keuze van de techniek hangt af van de oorzaken van de loslating en de ernst van de symptomen.

Netvliesscheur

Een netvliesscheur verhoogt het risico op een netvliesloslating, wat kan leiden tot een ernstig verlies van het gezichtsvermogen. Een glasvochtloslating is vaak de oorzaak van deze scheur, hoewel soms ook trauma een rol kan spelen. Behandelingsopties voor een netvliesscheur omvatten lasertherapie of cryotherapie, maar niet altijd is behandeling noodzakelijk.

Onchocerciasis (rivierblindheid)

Rivierblindheid is een infectieziekte die vooral in ontwikkelingslanden voorkomt en wordt veroorzaakt door herhaalde beten van zwarte vliegen. Algemene symptomen zijn jeuk aan andere delen van het lichaam, een huiduitslag, huidknobbeltjes, een vergrote liesstreek en een verandering in de huidskleur. Ooggerelateerde tekenen van rivierblindheid omvatten jeukende ogen, staar (cataract = troebele ooglens), fotofobie (lichtgevoeligheid) en een oogontsteking. De behandeling bestaat uit het toedienen van Ivermectine, een wormdodend medicijn.

Ooginfarct

Een ooginfarct treedt op wanneer de bloedvaten die het netvlies van zuurstof voorzien, worden geblokkeerd. Dit kan leiden tot een plotseling gezichtsverlies en andere oogklachten, vergelijkbaar met een beroerte in het oog.

Paraneoplastische retinopathie

Paraneoplastische retinopathie is een zeldzame aandoening waarbij het immuunsysteem wordt gestimuleerd door kanker elders in het lichaam, wat leidt tot schade aan het netvlies en een verlies van het gezichtsvermogen.

Premature retinopathie

Bij premature retinopathie, een aandoening die vooral voorkomt bij premature baby’s met een laag geboortegewicht, treedt een abnormale groei van retinale bloedvaten op. Normaal zijn de bloedvaten van het netvlies volledig ontwikkeld bij een voldragen zwangerschap, maar bij vroeggeboorte zijn ze onvolledig ontwikkeld. Mogelijke complicaties van deze aandoening zijn een netvliesloslating en een verlies van het gezichtsvermogen. Symptomen omvatten strabisme (scheelzien), nystagmus (wiebelende ogen), wit littekenweefsel zichtbaar in de pupillen, niet-reageren op licht, en zelfs blindheid. De arts voert een laserbehandeling uit bij de premature baby om abnormale bloedvaten te sluiten, om zo een netvliesloslating te voorkomen. Soms is ook een injectie met oogmedicijnen mogelijk.

Retinale occlusie

Retinale occlusie is een aandoening waarbij bloedvaten van het netvlies verstopt raken, wat zuurstoftoevoer naar de zenuwcellen in de retina achter het oog belemmert. Een plotseling, pijnloos verlies van het gezichtsvermogen in één oog is kenmerkend voor deze oogafwijking, dat vaak slechts enkele seconden of minuten aanhoudt. Een embolus (een klein stukje cholesterol dat de bloedstroom blokkeert) of een trombus (bloedstolsel) veroorzaakt vaak deze tijdelijke problemen. Hoewel er anno oktober 2020 geen bewezen effectieve behandeling is, zijn lasertherapie, massage, en medicatie enkele mogelijke therapieën.

Retinale vasculitis

Retinale vasculitis is een ontsteking van de bloedvaten in het netvlies, wat leidt tot schade en een verlies van het gezichtsvermogen. Dit kan worden veroorzaakt door infecties, auto-immuunziekten of andere inflammatoire aandoeningen.

Retinitis pigmentosa (RP)

Retinitis pigmentosa is een groep erfelijke oogaandoeningen waarbij het gezichtsvermogen geleidelijk achteruitgaat door het verlies van kegeltjes en staafjes in het oog. Nachtblindheid en tunnelzicht zijn kenmerkende symptomen, aangezien staafjes zorgen voor perifeer en nachtzicht, terwijl kegeltjes verantwoordelijk zijn voor scherpe visuele beelden en kleurenzicht. Er zijn geen specifieke behandeling voor RP, maar wetenschappers onderzoeken netvliesprotheses, oogimplantaten, gentherapie, en andere oplossingen. Er zijn diverse hulpmiddelen beschikbaar, zoals schrijfhulpmiddelen, leeshulpmiddelen, mobiliteitshulpmiddelen, en optische hulpmiddelen. Revalidatietraining (BE en NL) wordt vaak aanbevolen om de patiënt te leren omgaan met beperkingen en mogelijkheden.

Beeld van wat een persoon met retinitis pigmentosa zou kunnen zien

Retinoblastoom

Retinoblastoom is een zeldzame vorm van primaire oogkanker die het netvlies aantast, vaak veroorzaakt door een genmutatie tijdens celdeling. Meestal treft het baby’s en jonge kinderen, met symptomen zoals een witte pupilreflex (leukocorie), een lui oog en een slecht zicht. In sommige gevallen kan een retinoblastoom zich voordoen als een oogontsteking. Behandelingen omvatten radiotherapie, chemotherapie, lasertherapie en cryotherapie. In gevorderde stadia kan een enucleatie (verwijdering van de oogbol) nodig zijn, gevolgd door een oogprothese.

Retinoschisis

Retinoschisis, letterlijk vertaald als ‘splijting in het netvlies’, is een erfelijke oogafwijking die meestal mannen treft, met symptomen die zich vaak manifesteren tussen de drie maanden en twee jaar oud (kindertijd). Strabisme (scheelzien), nystagmus (wiebelende ogen) en een lui oog (amblyopie) zijn enkele kenmerken. Meestal is er slechts een kleine vermindering van het gezichtsvermogen. Ondanks dat er geen specifieke medische behandeling is voor de splijting, kunnen optische hulpmiddelen worden ingezet als dat nodig is. Symptomen zoals strabisme (scheelzien) worden behandeld met chirurgie.

Vergrotingsloep: Handloep

Solitaire idiopathische choroiditis

Solitaire idiopathische choroiditis is een ontsteking in de choroid, het vaatvlies in het oog, zonder duidelijke oorzaak. Dit kan leiden tot veranderingen in het gezichtsvermogen en vervormd zien.

Syndroom van Usher

Het syndroom van Usher is een erfelijke aandoening die wordt gekenmerkt door slechthorendheid of doofheid in combinatie met blindheid of een geleidelijk verlies van het gezichtsvermogen.

Vitelliforme maculadystrofie (ziekte van Best)

Vitelliforme maculadystrofie, ook bekend als de ziekte van Best, is een erfelijke aandoening waarbij een opeenhoping van materiaal onder de macula optreedt. Dit kan leiden tot vervormd zien en wazig zien, vooral in het centrale gezichtsveld.

Vitreomaculaire Tractie Syndroom

Vitreomaculaire tractie is vergelijkbaar met een maculagat omdat het wordt veroorzaakt door een glasvochtloslating. Het vitreomaculaire tractie syndroom doet zich voor wanneer het glasvocht in het oog aan het netvlies blijft kleven, waardoor spanning en vervorming ontstaan. Symptomen omvatten vervormd zien, wazig zien en een verminderd zicht in het centrale gezichtsveld.

Wagner-syndroom

Het Wagner-syndroom is een zeldzame erfelijke aandoening die het glasvocht en het netvlies van het oog aantast. De ziekte wordt gekenmerkt door een “leeg” glasvocht en een afwijkend netvlies met tekenen van degeneratie. Patiënten kunnen symptomen ervaren zoals een netvliesloslating en cataract.

Ziekte van Coats

De ziekte van Coats is een zeldzame aandoening die wordt gekenmerkt door abnormale ontwikkeling van de bloedvaten in het netvlies. De bloedvaten lekken bloed en vloeistof in het netvlies. Symptomen omvatten vervormd zien, wazig zien en uiteindelijk een verlies van het gezichtsvermogen.

Ziekte van Oguchi

Bij de ziekte van Oguchi, een erfelijke oogziekte, ervaart de patiënt aangeboren nachtblindheid samen met het Mizuo-Nakamura fenomeen (verkleuring van de fundus onder verschillende lichtomstandigheden). Over het algemeen heeft deze stabiele oogziekte een goede prognose, hoewel sommige patiënten een verminderde gezichtsscherpte of vernauwd gezichtsveld kunnen ervaren.

Ziekte van Refsum

De ziekte van Refsum is een uiterst zeldzame en complexe aandoening die verschillende lichaamsdelen aantast, waarbij retinitis pigmentosa (RP) een veelvoorkomend kenmerk is.

Ziekte van Stargardt

De ziekte van Stargardt is de meest voorkomende erfelijke juveniele maculadegeneratie, waarbij de patiënt geleidelijk het gezichtsvermogen verliest als gevolg van het afsterven van fotoreceptorcellen in de macula, het centrale deel van het netvlies.

Deel dit:

Advertenties

Laatst bijgewerkt op 1 april 2024 – 08:01