Scotomen (blinde vlekken in gezichtsveld)

Prevalentie van blinde vlekken in gezichtsveld

Scotomen, gedefinieerd als gebieden van verminderd of afwezig zicht binnen het gezichtsveld, zijn een belangrijk aspect van verschillende oog- en neurologische aandoeningen.

Wat zijn scotomen?

Scotomen zijn visuele gebreken die variëren in grootte, vorm en locatie in het gezichtsveld. Ze kunnen zich manifesteren als blinde vlekken, wazige gebieden, of complete verliezen van zicht. Scotomen kunnen een gevolg zijn van verschillende onderliggende oorzaken, zoals oogziekten, neurologische aandoeningen, of een letsel.

De prevalentie in België en Nederland

De exacte prevalentie van scotomen in België en Nederland kan variëren afhankelijk van verschillende factoren, waaronder demografische kenmerken, toegang tot gezondheidszorg en de vergrijzing van de bevolking. Hier zijn enkele belangrijke aandachtspunten:

Demografische factoren

De prevalentie van scotomen kan variëren tussen verschillende leeftijdsgroepen. Oudere personen hebben vaak een groter risico op het ontwikkelen van scotomen als gevolg van leeftijdsgebonden oogziekten, zoals leeftijdsgebonden maculadegeneratie (LMD). Daarom kan de vergrijzing van de bevolking een aanzienlijke invloed hebben op de prevalentie van scotomen in België en Nederland.

Oogziekten

Oogziekten, zoals LMD, diabetische retinopathie en glaucoom, kunnen leiden tot de vorming van scotomen. De prevalentie van dergelijke oogziekten in een bepaalde regio kan de algehele prevalentie van scotomen beïnvloeden. Een vroegtijdige opsporing en behandeling van deze aandoeningen kunnen de ernst van scotomen verminderen.

Neurologische aandoeningen

Sommige neurologische aandoeningen, zoals migraine met aura, kunnen ook scotomen veroorzaken. De prevalentie van deze neurologische aandoeningen kan bijdragen aan het voorkomen van scotomen in de algemene bevolking.

Letsel en trauma

Een hoofdletsel, zoals hersenschuddingen, kan leiden tot de vorming van scotomen. Personen die betrokken zijn bij ongevallen of blessures lopen mogelijk een verhoogd risico op het ontwikkelen van scotomen.

Diagnose en behandeling

De diagnose en behandeling van scotomen zijn cruciaal voor personen met deze visuele beperking. Het identificeren van de onderliggende oorzaak van scotomen is de eerste stap in het beheer ervan. Oogartsen en neurologen spelen een essentiële rol bij het stellen van de diagnose en het aanbevelen van passende behandelingsopties, variërend van medicatie tot chirurgie, afhankelijk van de specifieke aandoening.

Oorzaken en risicofactoren van scotomen

Oogziekten

Een van de belangrijkste oorzaken van scotomen zijn oogziekten. Deze omvatten:

Leeftijdsgebonden maculadegeneratie (LMD)

LMD is een veelvoorkomende oorzaak van scotomen, vooral bij oudere personen. Deze progressieve oogziekte tast de macula aan, het centrale gedeelte van het netvlies, wat resulteert in het verlies van het centrale zicht.

Diabetische retinopathie

Personen met diabetes lopen een verhoogd risico op diabetische retinopathie, een aandoening die de bloedvaten in het netvlies aantast en scotomen kan veroorzaken.

Glaucoom

Glaucoom, een aandoening die verhoogde oogdruk veroorzaakt, kan schade aan de oogzenuw en scotomen veroorzaken.

Neurologische aandoeningen

Sommige neurologische aandoeningen zijn ook bekende oorzaken van scotomen, waaronder:

Migraine met aura

Migraineaanvallen kunnen gepaard gaan met visuele symptomen, zoals scotomen, vooral bij personen die migraine met aura ervaren.

Oogzenuwontsteking

Neuritis optica is een ontsteking van de oogzenuw die kan leiden tot scotomen en wazig zicht.

Letsel en trauma

Een fysiek letsel aan de hersenen, de ogen of het hoofd kan scotomen veroorzaken. Hersenschuddingen, verwondingen aan de oogkas en traumatisch hersenletsel zijn enkele voorbeelden van letsel dat scotomen kan induceren.

Risicofactoren

Naast de directe oorzaken zijn er bepaalde risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van scotomen vergroten:

Leeftijd

Oudere personen hebben een hoger risico op scotomen, vooral vanwege de prevalentie van leeftijdsgebonden oogziekten.

Diabetes

Personen met diabetes lopen een verhoogd risico op diabetische retinopathie en de ontwikkeling van scotomen.

Familiale geschiedenis

Erfelijkheid kan ook een rol spelen, aangezien sommige oogziekten, zoals LMD, de neiging hebben om binnen families voor te komen.

Hoofdletsel

Personen die betrokken zijn bij ongevallen of sportblessures lopen mogelijk een verhoogd risico op letsel dat leidt tot scotomen.

Erfelijkheid van scotomen

Genetische invloed op scotomen

Scotomen kunnen in sommige gevallen een genetische component hebben, wat betekent dat ze van ouder op kind kunnen worden doorgegeven. Hoewel de genetica van scotomen nog niet volledig begrepen is, zijn er enkele belangrijke overwegingen:

Familiale geschiedenis

Personen met een familiale voorgeschiedenis van oogziekten, waaronder aandoeningen die scotomen kunnen veroorzaken, lopen mogelijk een verhoogd risico op het ontwikkelen van vergelijkbare aandoeningen. Dit suggereert een genetische aanleg voor dergelijke visuele gebreken.

Leeftijdsgebonden maculadegeneratie (LMD)

LMD is een van de meest voorkomende oorzaken van scotomen en vertoont een genetische component. Specifieke genetische varianten, zoals bepaalde complementfactoren, zijn geïdentificeerd als risicofactoren voor LMD en kunnen de overdracht van de aandoening binnen families beïnvloeden.

Genetische screening en diagnose

Voor personen met een bekende familiale geschiedenis van oogziekten die scotomen kunnen veroorzaken, kan genetische screening en raadpleging nuttig zijn. Deze screenings kunnen specifieke genetische varianten identificeren die verband houden met het risico op scotomen en andere gerelateerde aandoeningen.

Interactie met andere factoren

Genetica interageert vaak met omgevingsfactoren en andere gezondheidsaspecten. Een persoon met genetische aanleg voor LMD kan bijvoorbeeld een verhoogd risico hebben als ze ook roken, aangezien roken een bekende risicofactor is voor LMD.

Preventie en beheer

Hoewel erfelijkheid een rol kan spelen bij scotomen, betekent dit niet dat de aandoening onvermijdelijk is voor personen met een familiale voorgeschiedenis van oogziekten. Preventieve maatregelen, zoals gezonde levensstijlkeuzes en regelmatige oogonderzoeken, kunnen helpen bij het verminderen van het risico en het vroegtijdig opsporen van potentiële problemen.

Soorten scotomen

Centrale scotomen

Een centraal scotomen is een gebied van verminderd zicht in het midden van het gezichtsveld. Dit type scotoom treft vaak het centrale zicht en kan het moeilijk maken om objecten recht voor zich te zien. Centrale scotomen zijn vaak geassocieerd met aandoeningen zoals leeftijdsgebonden maculadegeneratie (LMD).

Paracentrale scotomen

Paracentrale scotomen bevinden zich net buiten het centrale gezichtsveld. Ze kunnen invloed hebben op het zicht aan de rand van het centrale gezichtsveld. Paracentrale scotomen kunnen voorkomen bij verschillende oogaandoeningen en worden soms geassocieerd met migraines.

Absolute scotomen

Een absoluut scotoom is een gebied in het gezichtsveld waar het zicht volledig afwezig is. Dit betekent dat personen die dit type scotoom ervaren, geen objecten of licht in dat gebied kunnen waarnemen.

Relatieve scotomen

In tegenstelling tot een absoluut scotomen is een relatief scotoom een gebied waar het zicht verminderd is, maar niet volledig afwezig. Personen kunnen objecten in een relatief scotoom waarnemen, maar met verminderde helderheid of gezichtsscherpte.

Ring scotomen

Een ring scotoom wordt gekenmerkt door een ringvormig gebied van verminderd zicht, waarbij het centrale zicht onaangetast blijft. Dit type scotoom kan voorkomen bij aandoeningen zoals glaucoom.

Scotomen van bjerrum

Bjerrum-scotoom is een boogvormige vlek die zich uitstrekt van het centrale zicht naar de periferie. Het kan voorkomen bij glaucoom en is vaak geassocieerd met verlies van perifeer zicht.

Hemianopie

Hemianopie verwijst naar een scotoom waarbij de helft van het gezichtsveld is aangetast. Dit kan betekenen dat het linker- of rechterdeel van het gezichtsveld verminderd zicht vertoont. Hemianopie kan voorkomen bij neurologische aandoeningen zoals beroertes.

Quadrantanopie

Bij quadrantanopie is slechts een kwart van het gezichtsveld aangetast, meestal in de bovenste of onderste helft. Dit type scotoom kan optreden bij bepaalde oogzenuwproblemen.

Centrale isolatie scotomen

Een centrale isolatie scotoom bevindt zich in het centrale gezichtsveld, omringd door normaal zicht. Dit kan het gevolg zijn van aandoeningen die het centrale netvlies aantasten.

Symptomen van scotomen

Scotomen manifesteren zich op verschillende manieren. De symptomen variëren afhankelijk van het type scotoom, de onderliggende oorzaak en de persoonlijke kenmerken.

Verminderd zicht

Een van de meest voorkomende symptomen van scotomen is een verminderd zicht in het aangetaste gebied van het gezichtsveld. Dit kan variëren van lichte vervaging of wazigheid tot volledig verlies van zicht, afhankelijk van de ernst van het scotoom.

Centraal gezichtsverlies

Bij centrale scotomen, die zich in het midden van het gezichtsveld bevinden, ervaren personen vaak een verlies van zicht in de centrale regio. Dit kan het moeilijk maken om objecten recht voor zich te zien en details te onderscheiden.

Perifeer gezichtsverlies

Scotomen die het perifere gezichtsveld aantasten, leiden tot verlies van zicht aan de randen van het gezichtsveld. Dit kan problemen veroorzaken bij activiteiten zoals het lopen in drukke ruimtes, autorijden en het waarnemen van beweging.

Problemen met dieptewaarneming

Personen met scotomen kunnen moeite hebben met het inschatten van diepte en afstand, wat kan leiden tot struikelen of botsingen met objecten.

Veranderingen in kleurwaarneming

Sommige scotomen, vooral die geassocieerd met macula-aandoeningen, kunnen leiden tot veranderingen in kleurwaarneming. Kleuren lijken vaak fletser of vervormd.

Scotomen-geassocieerde symptomen

Scotomen kunnen gepaard gaan met andere visuele symptomen, zoals flikkeringen, flitsen of het zien van lijnen of patronen die er niet zijn. Deze visuele hallucinaties worden soms aangeduid als “scotomen-geassocieerde symptomen” en kunnen het gevolg zijn van de hersenen die proberen ontbrekende visuele informatie in te vullen.

Hoofdpijn en migraine

Bepaalde scotomen, zoals scotomen die optreden tijdens migraines, gaan vaak gepaard met hoofdpijn. Deze visuele symptomen, ook bekend als “migraine-aura,” kunnen waarschuwingssignalen zijn voor een naderende migraineaanval.

Progressie van symptomen

De symptomen van scotomen kunnen variëren in ernst en kunnen geleidelijk erger worden naarmate de onderliggende oorzaak vordert. Een vroege herkenning en diagnose zijn cruciaal om progressie te beheersen en te voorkomen.

Lichamelijke gevolgen van scotomen

Scotomen hebben niet alleen invloed op de visuele waarneming, maar kunnen ook diverse lichamelijke gevolgen met zich meebrengen. Deze gevolgen variëren afhankelijk van de aard van het scotoom, de onderliggende oorzaak en de individuele kenmerken van de betrokken personen.

Verminderde mobiliteit

Een van de meest voor de hand liggende lichamelijke gevolgen van scotomen is een verminderde mobiliteit. Personen met aanzienlijke scotomen, met name in het centrale gezichtsveld, kunnen moeite hebben met lopen in hun omgeving. Eenvoudige taken zoals lopen, traplopen en het vermijden van obstakels kunnen uitdagend worden.

Onafhankelijkheid bij dagelijkse activiteiten

Scotomen kunnen de onafhankelijkheid bij dagelijkse activiteiten beïnvloeden. Zelfstandig koken, persoonlijke verzorging, en het herkennen van objecten in huis of op het werk kunnen bemoeilijkt worden door een visuele beperking. Dit kan leiden tot de behoefte aan ondersteuning en aanpassingen in de levensstijl.

Veiligheid bij autorijden

Personen met scotomen, vooral die welke het perifere gezichtsveld aantasten, kunnen geconfronteerd worden met aanzienlijke beperkingen bij het autorijden. Het is vaak gevaarlijk om grote delen van het gezichtsveld te missen, aangezien dit de reactietijd en het vermogen om snel bewegende objecten waar te nemen aantast.

Evenwichtsproblemen

Scotomen die leiden tot verlies van zicht in het perifere gezichtsveld kunnen evenwichtsproblemen veroorzaken. Dit komt doordat het perifere zicht essentieel is om bewegingen in de omgeving waar te nemen en het lichaam in evenwicht te houden.

Valrisico

Het verminderde gezichtsvermogen dat gepaard gaat met scotomen kan het risico op vallen vergroten. Personen met scotomen moeten voorzichtig zijn bij dagelijkse activiteiten om verwondingen als gevolg van vallen te voorkomen.

Vermoeidheid en spanning

Het constante extra inspanning leveren om de een visuele beperking te compenseren, kan leiden tot vermoeidheid en spanning. Personen met scotomen ervaren vaak vermoeidheid als gevolg van de extra visuele en cognitieve inspanningen die nodig zijn om zich aan te passen.

Sociale isolatie

De lichamelijke gevolgen van scotomen, vooral wanneer deze de mobiliteit en onafhankelijkheid beïnvloeden, kunnen leiden tot sociale isolatie. Personen kunnen terughoudend worden om deel te nemen aan sociale activiteiten uit angst voor ongemak of ongevallen.

Posturale problemen

Scotomen kunnen posturale problemen veroorzaken, omdat het verminderde zicht invloed heeft op de houding en lichaamshouding. Dit kan leiden tot rug– en nekklachten en kan de algehele kwaliteit van leven verminderen.

Psychische gevolgen van scotomen

Scotomen gaan vaak gepaard met een reeks psychische gevolgen die personen die met deze visuele beperking leven, aanzienlijk kunnen beïnvloeden.

Angst en stress

Personen met scotomen kunnen gevoelens van angst en stress ervaren, vooral bij activiteiten die visuele precisie vereisen. De onzekerheid over het vermogen om taken uit te voeren en de angst voor mogelijke ongevallen kunnen psychische spanning veroorzaken.

Depressie

Scotomen kunnen leiden tot depressieve symptomen, zoals een verminderde levenskwaliteit en interesse in dagelijkse activiteiten. Het gevoel van verlies en de aanpassing aan een nieuwe visuele realiteit kunnen bijdragen aan een depressie.

Zelfbeeld en zelfvertrouwen

De aanwezigheid van scotomen kan het zelfbeeld en het zelfvertrouwen van een persoon aantasten. De visuele beperking kan leiden tot gevoelens van minderwaardigheid en een negatief zelfbeeld.

Sociale terugtrekking

Personen met scotomen kunnen zich sociaal terugtrekken om mogelijke ongemakkelijke situaties te vermijden. Dit kan leiden tot isolatie, verminderde sociale activiteiten en eenzaamheid.

Rouwproces

Scotomen kunnen een rouwproces op gang brengen, vergelijkbaar met het rouwproces bij verlies. Personen kunnen gevoelens van ontkenning, woede, onderhandeling, verdriet en acceptatie doormaken terwijl ze zich aanpassen aan hun veranderde visuele situatie.

Cognitieve belasting

Omgaan met scotomen vereist vaak aanzienlijke cognitieve inspanning. Personen moeten voortdurend hun visuele beperking compenseren en zich aanpassen aan veranderende omstandigheden, wat kan leiden tot vermoeidheid en mentale belasting.

Beperking van levenskwaliteit

Scotomen kunnen de algehele levenskwaliteit aanzienlijk beperken. De psychische gevolgen, gecombineerd met lichamelijke beperkingen, kunnen invloed hebben op het vermogen om een bevredigend en onafhankelijk leven te leiden.

Gevoelens van hulpeloosheid

Personen met scotomen kunnen gevoelens van hulpeloosheid ervaren bij het omgaan met hun visuele beperking. Dit kan invloed hebben op hun vermogen om effectief om te gaan met uitdagingen in het dagelijks leven.

Behoefte aan psychosociale ondersteuning

Het is van cruciaal belang om personen met scotomen psychosociale ondersteuning te bieden. Dit kan bestaan uit therapie, revalidatieprogramma’s (ben NL) en het aanleren van copingmechanismen om met de psychische gevolgen om te gaan.

Diagnose en (oog)onderzoeken van scotomen

Het vaststellen van scotomen, gebieden van verminderd of afwezig zicht in het gezichtsveld, vereist zorgvuldig klinisch onderzoek en oogonderzoeken. De diagnose is van vitaal belang om de juiste zorg en behandeling te bieden aan personen die met deze visuele beperking leven.

Anamnese

Een gedetailleerde anamnese is een essentieel startpunt bij de diagnose van scotomen. De zorgverlener neemt de medische geschiedenis van de persoon in overweging, inclusief eventuele eerdere oogproblemen, verwondingen, systemische aandoeningen en medicatiegeschiedenis.

Visuele acuïteitstest

De visuele acuïteitstest is een basisonderzoek om te bepalen hoe scherp een persoon ziet. Dit gebeurt meestal met behulp van een oogkaart, waarop letters of symbolen in verschillende groottes staan. Een persoon wordt gevraagd om van een bepaalde afstand te lezen en de kleinste regel te identificeren die hij of zij kan lezen.

Gezichtsveldtest

Het beoordelen van het gezichtsveld is cruciaal bij de diagnose van scotomen. Dit wordt meestal uitgevoerd met behulp van perimetrie, waarbij een persoon in een instrument kijkt en reageert wanneer hij lichtpuntjes in het perifere gezichtsveld ziet. Deze test identificeert gebieden met verminderd of afwezig zicht.

Amsler-kaart

De amsler-kaart is een hulpmiddel dat wordt gebruikt om maculaire scotomen te identificeren. De persoon staart naar het midden van de kaart, die een rasterpatroon bevat. Eventuele vervormingen of lege plekken in het raster kunnen wijzen op problemen in het centrale gezichtsveld.

Optische coherentie tomografie (OCT)

De OCT-scan is een niet-invasieve beeldvormingstechniek die gedetailleerde beelden van de structuur van het netvlies levert. Hiermee kunnen eventuele afwijkingen of schade aan het netvlies worden gedetecteerd.

Fluoresceïne angiografie

Deze procedure omvat het injecteren van een contrastmiddel in de bloedbaan, gevolgd door het nemen van foto’s van het netvlies. Het wordt gebruikt om abnormale bloedvaten of lekkages te identificeren die scotomen kunnen veroorzaken.

Neurologische evaluatie

Aangezien scotomen soms het gevolg zijn van neurologische aandoeningen, kan een uitgebreide neurologische evaluatie nodig zijn. Dit omvat mogelijk beeldvormende onderzoeken zoals MRI of CT-scans van de hersenen.

Differentiële diagnose

Het is belangrijk om scotomen te differentiëren van andere oog- en neurologische aandoeningen die vergelijkbare symptomen kunnen veroorzaken. Dit kan vereisen dat de zorgverlener een breed scala aan diagnostische gegevens analyseert.

Behandelingen van scotomen

Scotomen, gebieden van verminderd of afwezig zicht in het gezichtsveld, kunnen variëren in oorzaak en ernst. De behandeling van scotomen vereist vaak een individuele aanpak, rekening houdend met de specifieke onderliggende oorzaken en de impact ervan op het leven van de betrokken personen.

Medische behandelingen

• Behandeling van onderliggende oorzaken: De meest effectieve manier om scotomen te behandelen, is door de onderliggende oorzaak aan te pakken. Dit kan variëren van het beheersen van hypertensie (hoge bloeddruk), diabetes of andere systemische aandoeningen tot het behandelen van oogziekten zoals maculadegeneratie of glaucoom.
• Intravitreale injecties: In het geval van maculadegeneratie geassocieerd met scotomen, kunnen intravitreale injecties van medicijnen zoals anti-VEGF-agenten worden gebruikt om de progressie van de ziekte te vertragen.
• Lasertherapie: Sommige scotomen, zoals die veroorzaakt door diabetische retinopathie, kunnen reageren op lasertherapie om lekkages te verminderen en het risico op verdere schade te minimaliseren.
• Revalidatieprogramma’s: Visuele revalidatie (BE en NL) kan personen helpen om te leren omgaan met scotomen. Dit omvat technieken om het resterende zicht te maximaliseren, zoals het aanleren van excentrisch kijken of het gebruik van hulpmiddelen zoals loepen.
• Optische hulpmiddelen: Optische hulpmiddelen zoals prisma’s of speciale brillen kunnen soms de visuele symptomen van scotomen verbeteren.
• Ondersteunende zorg: Psychosociale ondersteuning en begeleiding aan personen met scotomen zijn van essentieel belang. Dit kan helpen bij het omgaan met de psychologische impact van deze visuele beperking.

Psychologische behandelingen

• Cognitieve gedragstherapie (CGT): CGT kan personen met scotomen helpen bij het omgaan met gevoelens van angst, een depressie of frustratie die vaak geassocieerd worden met deze visuele beperking. Het richt zich op het ontwikkelen van positieve denkpatronen en copingmechanismen.
• Ondersteunende counseling: Professionele counselors kunnen personen met scotomen helpen bij het uiten van hun emoties en het ontwikkelen van veerkracht bij het omgaan met de uitdagingen die deze oogaandoeningen met zich meebrengen.
• Groepstherapie: Deelname aan groepstherapiesessies met andere personen die soortgelijke visuele problemen ervaren, kan een gevoel van verbinding en begrip bevorderen.
• Opleiding en training: Psychologische behandelingen kunnen personen voorzien van de nodige tools en tips om hun dagelijks leven zo onafhankelijk mogelijk te leiden.

Multidisciplinaire benadering

Een succesvolle behandeling van scotomen vereist vaak een multidisciplinaire benadering, waarbij oogartsen, optometristen, psychologen, en andere zorgverleners samenwerken. Door medische en psychologische behandelingen te combineren, kunnen personen met scotomen hun visuele en psychosociale welzijn maximaliseren.

De behandeling van scotomen is afhankelijk van de specifieke omstandigheden van elke persoon en de onderliggende oorzaken. Daarom is een grondige evaluatie en een op maat gemaakt behandelplan essentieel voor het bieden van de best mogelijke zorg aan personen die met deze visuele beperking leven.

Prognose van scotomen

Scotomen, ofwel abnormale donkere of blinde plekken in het gezichtsveld, variëren in oorzaak en ernst, wat van invloed kan zijn op de prognose. Hier bespreken we de factoren die van invloed zijn op de prognose van scotomen, evenals wat personen kunnen verwachten bij de diagnose en behandeling van deze visuele aandoening.

Factoren die de prognose beïnvloeden

• Oorzaak van de scotomen: De onderliggende oorzaak van scotomen speelt een cruciale rol bij het bepalen van de prognose. Sommige oorzaken, zoals migrainegerelateerde scotomen, kunnen van voorbijgaande aard zijn, terwijl anderen, zoals scotomen door retinale aandoeningen, progressiever van aard kunnen zijn.
• Vroege detectie en behandeling: Een vroegtijdige detectie en behandeling zijn vaak cruciaal om verdere verslechtering te voorkomen. Hoe eerder de oorzaak van de scotomen wordt vastgesteld en aangepakt, hoe gunstiger de prognose over het algemeen zal zijn.
• Onderliggende gezondheidstoestand: De algehele gezondheidstoestand van de persoon speelt ook een rol. Onderliggende aandoeningen zoals diabetes, hypertensie of auto-immuunziekten kunnen van invloed zijn op de progressie van scotomen.
• Behandelingsrespons: De mate waarin de scotomen reageren op medische behandelingen, zoals lasertherapie, intravitreale injecties, of optische hulpmiddelen, kan de prognose beïnvloeden. Sommige gevallen kunnen beter onder controle worden gehouden dan andere.
• Psychologische weerbaarheid: De psychologische veerkracht van de persoon kan van invloed zijn op hun vermogen om goed om te gaan met scotomen en de psychische gevolgen ervan. Psychologische ondersteuning en copingmechanismen spelen hierbij een belangrijke rol.

Mogelijke uitkomsten

De prognose van scotomen kan sterk variëren, afhankelijk van de persoonlijke omstandigheden. Enkele mogelijke uitkomsten zijn:

• Verbetering: In sommige gevallen kunnen scotomen verbeteren met de juiste behandeling. Bijvoorbeeld, migrainegerelateerde scotomen kunnen vanzelf verdwijnen na verloop van tijd.
• Stabilisatie: Voor sommige personen kunnen scotomen stabiel blijven na de diagnose, zonder verdere verslechtering van het gezichtsvermogen.
• Progressie: Helaas kunnen scotomen in sommige gevallen verergeren, vooral als de onderliggende oorzaak niet goed wordt beheerst.
• Aanpassing en kwaliteit van leven: Veel personen leren zich aanpassen aan scotomen en kunnen een goede kwaliteit van leven behouden met de juiste ondersteuning en revalidatie (BE en NL).

Het belang van opvolging

Een cruciaal aspect van de prognose van scotomen is regelmatige opvolging en zorgvuldige monitoring. Personen die gediagnosticeerd zijn met scotomen moeten regelmatig contact houden met hun zorgverleners, waaronder oogartsen en optometristen, om de voortgang van de aandoening te evalueren en eventuele wijzigingen in de behandeling te bespreken.

In het algemeen is de prognose van scotomen sterk afhankelijk van de specifieke omstandigheden van elke persoon. Met tijdige diagnose, passende behandeling en de juiste ondersteuning kunnen veel personen met scotomen hun visuele en algehele gezondheid goed beheren. Het is essentieel om realistische verwachtingen te hebben en proactief te zijn bij het aanpakken van deze visuele aandoening.

Complicaties van scotomen

Verminderd gezichtsvermogen

Een van de meest voor de hand liggende complicaties van scotomen is een verminderd gezichtsvermogen. Scotomen creëren blinde vlekken in het gezichtsveld, wat kan leiden tot beperkingen bij dagelijkse activiteiten, zoals lezen, autorijden en herkennen van gezichten. Personen met scotomen moeten vaak leren omgaan met deze beperkingen en kunnen optische hulpmiddelen zoals vergrotende brillen of speciale hulpmiddelen gebruiken om hun gezichtsvermogen te verbeteren.

Verhoogd risico op ongevallen

Scotomen kunnen het risico op ongevallen verhogen, vooral als de blinde vlekken het centrale gezichtsvermogen aantasten. Dit kan leiden tot struikelen, vallen en andere ongelukken. Personen met scotomen moeten voorzorgsmaatregelen nemen om hun veiligheid te waarborgen, zoals het vermijden van gevaarlijke situaties en regelmatig hun omgeving controleren.

Psychische gevolgen

De psychische gevolgen van scotomen mogen niet worden onderschat. Het verlies van gezichtsvermogen kan leiden tot gevoelens van angst, een depressie, sociaal isolement en verminderd zelfvertrouwen. Het is essentieel dat personen met scotomen psychologische ondersteuning ontvangen om deze uitdagingen aan te pakken en hun veerkracht te vergroten.

Problemen met dagelijkse activiteiten

Scotomen kunnen het uitvoeren van dagelijkse activiteiten bemoeilijken. Simpele taken zoals lezen, koken, boodschappen doen en persoonlijke verzorging kunnen uitdagend worden. Revalidatie (BE en NL) en training kunnen personen helpen bij het ontwikkelen van technieken en tips om deze activiteiten zo zelfstandig mogelijk uit te voeren.

Impact op kwaliteit van leven

De combinatie van verminderd gezichtsvermogen, verhoogd risico op ongevallen en psychische gevolgen kan een aanzienlijke impact hebben op de kwaliteit van leven. Personen met scotomen moeten mogelijk hun levensstijl aanpassen en leren omgaan met blijvende veranderingen in hun visuele en algehele welzijn.

Sociale en professionele gevolgen

Scotomen kunnen ook sociale en professionele gevolgen hebben. Personen kunnen moeite hebben met het behouden van hun werk, deelnemen aan sociale activiteiten en onderhouden van relaties. Het is belangrijk dat er begrip en ondersteuning is van werkgevers, vrienden en familieleden om personen met scotomen te helpen deze uitdagingen het hoofd te bieden.

Preventie van scotomen

Scotomen kunnen het gevolg zijn van verschillende oorzaken, waaronder oogziekten, verwondingen en neurologische aandoeningen. Hoewel sommige oorzaken van scotomen moeilijk te voorkomen zijn, zijn er preventieve maatregelen en goede oogzorgpraktijken die kunnen bijdragen aan het behoud van een gezonde visuele functie en het minimaliseren van risico’s.

Regelmatige oogonderzoeken

Een van de meest effectieve manieren om scotomen en andere oogproblemen te voorkomen, is door regelmatige oogonderzoeken bij een optometrist of oogarts. Deze specialisten kunnen oogziekten vroegtijdig opsporen en behandelen voordat ze ernstige visuele problemen veroorzaken. Mensen wordt aangeraden om regelmatig een oogarts te bezoeken, vooral als er sprake is van een familiegeschiedenis van oogziekten.

Oogbescherming

Personen die betrokken zijn bij activiteiten die het risico op oogletsel vergroten, zoals sporten, klussen, of werken in een omgeving met potentieel gevaarlijke deeltjes of materialen, dienen oogbescherming te dragen. Het dragen van brillen of veiligheidsbrillen kan het risico op oogletsel verminderen en bijdragen aan het behoud van de visuele gezondheid.

Gezonde levensstijl

Een gezonde levensstijl kan ook bijdragen aan de preventie van oogproblemen, waaronder scotomen. Roken, overmatig alcoholgebruik en een ongezond dieet kunnen bijdragen aan oogziekten. Een gezond lichaamsgewicht, het eten van voedingsmiddelen rijk aan antioxidanten en het vermijden van schadelijke gewoonten kunnen de algehele ooggezondheid bevorderen.

Beheer van onderliggende aandoeningen

Voor personen met aandoeningen zoals diabetes, hypertensie of auto-immuunziekten is het beheer van deze onderliggende aandoeningen essentieel voor het voorkomen van oogproblemen, waaronder scotomen. Het volgen van medische behandelingen en aanbevelingen van zorgverleners kan het risico op visuele complicaties verminderen.

Bescherming tegen UV-straling

Blootstelling aan ultraviolette (UV) straling kan oogschade veroorzaken en het risico op cataract en maculadegeneratie vergroten. Het dragen van een zonnebril met UV-bescherming en een breedgerande hoed kan helpen de ogen te beschermen tegen schadelijke UV-stralen.

Omgaan met scotomen in het dagelijks leven

Scotomen, ofwel abnormale donkere of blinde plekken in het gezichtsveld, kunnen een uitdaging vormen voor personen die hiermee te maken hebben. Of de scotomen nu het gevolg zijn van oogziekten, verwondingen of andere oorzaken, het is van essentieel belang om effectieve manieren te vinden om met deze visuele beperking om te gaan. Hier volgen praktische tips om het dagelijks leven met scotomen gemakkelijker te maken.

Zoek ondersteuning

Omgaan met scotomen kan emotioneel en fysiek veeleisend zijn. Het is belangrijk om steun te zoeken bij partner, vrienden, familie of ondersteuningsgroepen voor personen met een visuele beperking. Deze netwerken kunnen emotionele steun bieden en ervaringen delen over het omgaan met soortgelijke uitdagingen.

Gebruik hulpmiddelen

Er zijn verschillende hulpmiddelen beschikbaar om het dagelijks leven met scotomen te vergemakkelijken. Denk aan vergrotende brillen, loepen, spraakgestuurde apparaten en apps voor mensen met  een visuele beperking. Deze hulpmiddelen kunnen de zelfstandigheid vergroten.

Optimaliseer verlichting

Goede verlichting is cruciaal voor personen met scotomen. Zorg voor voldoende en gelijkmatige verlichting in je huis en op de werkplek. Richt de verlichting weg van direct zonlicht of schitteringen, aangezien dit de scotomen kan verergeren.

Organiseer en label

Organisatie is van groot belang. Label items en plaats ze op vaste plekken. Dit helpt om dagelijkse taken gemakkelijker uit te voeren. Gebruik bijvoorbeeld voelbare markeringen om spullen te identificeren.

Leer nieuwe technieken

Oriëntatie- en mobiliteitstraining helpen om de omgeving beter te begrijpen en de weg te vinden. Met de witte stok of geleidehond lopen kan de onafhankelijkheid vergroten.

Pas je computer en apparaten aan

Pas je computer en mobiele apparaten aan voor een betere toegankelijkheid. Verhoog lettergrootte, gebruik schermuitleesprogramma’s en ontdek apps die speciaal zijn ontwikkeld voor personen met een visuele beperking.

Blijf actief en gezond

Fysieke activiteit en een gezonde levensstijl dragen bij aan het behoud van de algehele gezondheid, wat cruciaal is voor personen met scotomen. Raadpleeg je zorgverlener voor richtlijnen met betrekking tot lichaamsbeweging en voeding.

Wees geduldig en positief

Het aanpassen aan scotomen kan tijd en geduld vergen. Wees mild voor uzelf en blijf positief. Het is mogelijk om een bevredigend en onafhankelijk leven te leiden, zelfs met een visuele beperking.

Communicatie

Communiceer openlijk met partner, familie, vrienden en collega’s over je visuele beperking. Door duidelijkheid te verschaffen over je behoeften en uitdagingen, kunnen anderen je beter ondersteunen.

Omgaan met scotomen vergt inzet en aanpassingsvermogen, maar met de juiste steun en tips kunnen personen met deze visuele beperking een bevredigend en productief leven leiden. Het is belangrijk om hulpbronnen en professionele begeleiding te zoeken om je omgang met scotomen te optimaliseren.

Sorteer op: Sorteer selectie Alfabetisch, A-Z Omgekeerd alfabetisch, Z-A Op datum, nieuwste eerst Op datum, oudste eerst

Resultaten per pagina: 25 50 100 150 200

1. Willen blinde en slechtziende personen wel (weer) (goed) zien?16-04-2024 06:04:36
2. Tips voor thuisverpleegkundigen die bij een blinde of slechtziende persoon komen15-04-2024 07:04:41
3. Onbegrip over vermoeidheid bij blinden en slechtzienden07-04-2024 12:04:54
4. Blind of slechtziend: Hand- en polsproblemen tijdens het stoklopen04-04-2024 12:04:21
5. Omgaan met menstruatie als je een visuele beperking hebt31-03-2024 07:03:13
6. Misselijkheid bij blinden en slechtzienden27-03-2024 03:03:09
7. Korstjes op de oogleden27-03-2024 03:03:38
8. Endoftalmitis (ontsteking van binnenste van oog)27-03-2024 03:03:14
9. Dacryocystitis (ontsteking van traanzak)27-03-2024 03:03:41
10. Iritis27-03-2024 03:03:09
11. Iridocyclitis (uveitis anterior)26-03-2024 06:03:43
12. Droge lucht en oogproblemen23-03-2024 05:03:09
13. Verhoogde alertheid bij blinden en slechtzienden21-03-2024 07:03:19
14. Aanpassingsstoornissen bij personen met een visuele handicap16-03-2024 08:03:41
15. Vitaminen en ooggezondheid13-03-2024 07:03:10
16. Oogproblemen bij het Chronisch Vermoeidheidssyndroom (CVS)12-03-2024 12:03:22
17. Tranende / Waterige ogen08-03-2024 08:03:44
18. Oogafscheiding07-03-2024 06:03:38
19. Oogallergie06-03-2024 04:03:47
20. Gezwollen ogen en oogleden05-03-2024 08:03:08
21. Brandende ogen04-03-2024 06:03:39
22. Oogwrijven28-02-2024 03:02:01
23. Rode ogen27-02-2024 07:02:01
24. Acupunctuur voor de ogen26-02-2024 04:02:00
25. Slechtziend: Tips bij plotselinge misselijkheid door fel licht24-02-2024 05:02:38
26. Problemen met het zien van details24-02-2024 01:02:17
27. Ectropion (onderste ooglid draait naar buiten)20-02-2024 01:02:26
28. Waarom mag je niet met je ogen in de zon kijken?20-02-2024 08:02:50
29. Jeukende ogen19-02-2024 02:02:04
30. Visuele cortex in hersenen: Verwerken van visuele informatie19-02-2024 02:02:12
31. Oogproblemen bij Multiple Sclerose (MS)19-02-2024 06:02:50
32. Wisselend zicht bij slechtzienden19-02-2024 05:02:16
33. Kunnen blinden en slechtzienden lijden aan reisziekte?09-01-2024 07:01:22
34. Kunnen blinden en slechtzienden ook claustrofobie hebben?14-12-2023 07:12:22
35. Posttraumatische stressstoornis (PTSS) bij blinden en slechtzienden09-12-2023 03:12:00
36. Automutilatie (zelfverwonding) bij blinden en slechtzienden09-12-2023 02:12:54
37. Vervormd zien (metamorfopsie)19-11-2023 07:11:22
38. Maculagat18-11-2023 04:11:07
39. Iris (regenboogvlies): Aandoeningen en problemen13-11-2023 06:11:03
40. Oogzenuw (opticus nervus): Aandoeningen en problemen11-11-2023 04:11:00
41. Oogbindvlies (conjunctiva): Aandoeningen en problemen11-11-2023 02:11:17
42. Ooglid / Oogleden: Aandoeningen en problemen11-11-2023 01:11:24
43. Netvlies (retina): Aandoeningen en problemen11-11-2023 08:11:22
44. Wetenschappelijke onderzoeken die blinden weer willen doen zien06-11-2023 07:11:28
45. Foropter: Instrument voor oogonderzoeken en bepalen van oogcorrectie04-11-2023 05:11:50
46. Pterygium04-11-2023 03:11:56
47. Pinguecula04-11-2023 03:11:33
48. Trachoom04-11-2023 03:11:05
49. Premature retinopathie04-11-2023 03:11:22
50. Trichiasis04-11-2023 03:11:44
51. Subconjunctivale bloeding04-11-2023 03:11:02
52. Hoornvlieslittekens04-11-2023 03:11:11
53. Scleritis04-11-2023 03:11:46
54. Oogziekte van Graves04-11-2023 03:11:21
55. De invloed van hydratatie op de ooggezondheid03-11-2023 03:11:38
56. Oogontsteking02-11-2023 02:11:48
57. Oogzenuwontsteking02-11-2023 02:11:32
58. Oogkasontsteking (orbitale cellulitis)02-11-2023 01:11:01
59. Nachtblindheid01-11-2023 01:11:32
60. Hormonale veranderingen en oogproblemen01-11-2023 12:11:06
61. Oogirritatie01-11-2023 07:11:00
62. Ooginfarct01-11-2023 07:11:35
63. Oftalmoplegie (verzwakte of verlamde oogspieren)01-11-2023 07:11:51
64. Oculaire toxoplasmose01-11-2023 07:11:44
65. Meibomitis29-10-2023 08:10:19
66. Hoornvlies: Aandoeningen en problemen met de cornea29-10-2023 03:10:09
67. Ziekte van Coats29-10-2023 02:10:31
68. Lagoftalmie (niet kunnen knipperen of ogen niet volledig kunnen sluiten)29-10-2023 02:10:45
69. Macula-oedeem29-10-2023 02:10:30
70. Maculapucker29-10-2023 02:10:20
71. Kleurenblindheid29-10-2023 02:10:30
72. Keratitis (hoornvliesontsteking)27-10-2023 01:10:02
73. Coördinatieproblemen bij blinden en slechtzienden26-10-2023 02:10:47
74. Duizeligheid bij blinden en slechtzienden26-10-2023 07:10:21
75. Hypertensieve retinopathie25-10-2023 05:10:59
76. Herpes in het oog (oculaire herpes, oogherpes)25-10-2023 05:10:43
77. Gordelroos in het oog25-10-2023 05:10:07
78. Hoornvlieszweer25-10-2023 05:10:14
79. Hoornvliestroebelingen25-10-2023 05:10:27
80. Paniekaanvallen bij blinden en slechtzienden25-10-2023 05:10:15
81. Ziekenhuisinfecties die de ogen kunnen aantasten24-10-2023 11:10:48
82. Invloed van airconditioning op de ooggezondheid24-10-2023 11:10:57
83. Hart- en vaataandoeningen bij blinden en slechtzienden24-10-2023 05:10:17
84. Fluoresceïnekleuring van het oog: Diagnostische hulpmiddel voor oogaandoeningen24-10-2023 05:10:22
85. Ooginfecties23-10-2023 05:10:46
86. Eenzaamheid bij blinden en slechtzienden23-10-2023 03:10:04
87. Hordeolum (strontje): Ooginfectie23-10-2023 07:10:57
88. Hoornvliesletsels23-10-2023 07:10:30
89. Usher-syndroom23-10-2023 07:10:04
90. Hemianopsie: Verlies van gezichtsveld in één of beide ogen23-10-2023 07:10:14
91. Invloed van melatonine op blinden21-10-2023 01:10:58
92. Leber Congenitale Amaurose21-10-2023 11:10:18
93. Sneeuwblindheid21-10-2023 11:10:37
94. Retinoblastoom (netvlieskanker)21-10-2023 11:10:23
95. Oogkanker21-10-2023 11:10:08
96. Halo’s en lichtverblinding21-10-2023 11:10:36
97. Hoornvliesdystrofie21-10-2023 11:10:59
98. Hand- en polsklachten bij blinden en slechtzienden20-10-2023 03:10:08
99. Keratoconus (kegelvormig en dunner hoornvlies)20-10-2023 11:10:46
100. Scotomen (blinde vlekken in gezichtsveld)20-10-2023 11:10:27
101. Ptosis (ptose): Afhangend ooglid20-10-2023 11:10:25
102. Visual snow syndrome20-10-2023 11:10:57
103. Uveïtis20-10-2023 11:10:13
104. Lichttherapie bij blinden als behandeling voor melatoninetekort19-10-2023 05:10:29
105. Scleralenzen: Behandeling van verschillende oogproblemen19-10-2023 04:10:22
106. Scheelzien (strabisme, strabismus)19-10-2023 07:10:52
107. Vaak voorkomende oogproblemen en oogziekten bij kinderen19-10-2023 06:10:44
108. Leber Erfelijke Optische Neuropathie (LHON)18-10-2023 11:10:30
109. Verziendheid (hypermetropie)18-10-2023 07:10:02
110. Droge ogen17-10-2023 05:10:51
111. Kunsttranen17-10-2023 04:10:05
112. Schouderpijn en schouderklachten bij blinden en slechtzienden16-10-2023 10:10:08
113. Rugpijn en rugklachten bij blinden en slechtzienden16-10-2023 07:10:02
114. Nystagmus (onwillekeurige, ritmische oogbewegingen)16-10-2023 06:10:24
115. Binoculair onderzoek: Onderzoek van samenwerking tussen de ogen14-10-2023 06:10:22
116. MRI-scan van de ogen: Gedetailleerde beelden van ogen en omliggende structuren14-10-2023 06:10:46
117. Lichtgevoeligheidstest: Onderzoeken van oogreacties op licht14-10-2023 06:10:06
118. Biopsie van het oog: Weefsel uit oog verwijderen en onderzoeken14-10-2023 06:10:56
119. Traanfilmonderzoek13-10-2023 06:10:57
120. Spleetlamponderzoek (biomicroscopie)13-10-2023 06:10:03
121. Refractie-onderzoek (oogmeting)13-10-2023 05:10:32
122. Pupilverwijding (pupildilatatie): Pupil vergroten (meestal via oogdruppels)13-10-2023 05:10:18
123. Pachymetrie van het hoornvlies: Dikte van hoornvlies meten13-10-2023 05:10:22
124. Oogspierfunctietest: Bewegingen van oogspieren beoordelen13-10-2023 05:10:33
125. Oogdrukmeting (tonometrie)13-10-2023 05:10:33
126. Oogechografie: Gedetailleerde blik op de oogstructuren13-10-2023 05:10:44
127. Oftalmoscopie (fundoscopie): Diepgaand onderzoek van het oog13-10-2023 05:10:47
128. OCT-angiografie: Beeldvorming van oogbloedvaten zonder kleurstoffen13-10-2023 05:10:10
129. Netvliesonderzoek: Afwijkingen of problemen in netvlies opsporen13-10-2023 05:10:02
130. Kleurentest: Beoordeling van kleurenzicht13-10-2023 04:10:08
131. Gonioscopie: Beoordeling van de ooghoek13-10-2023 04:10:16
132. Fundusfotografie: Gedetailleerde beelden van achterste deel van het oog13-10-2023 04:10:50
133. Fluoresceïne-angiografie: Onderzoek van netvliesbloedvaten met kleurstof13-10-2023 04:10:33
134. Elektrofysiologische oogonderzoeken: Elektrische evaluatie van de gezondheid van het oog13-10-2023 04:10:44
135. CT-scan van de ogen en oogkas: Gedetailleerde beeldvorming13-10-2023 03:10:58
136. Corneatopografie: Gedetailleerde meting van het hoornvlies13-10-2023 03:10:53
137. Contrastgevoeligheidstest: Oogonderzoek om contrastvermogen te onderzoeken13-10-2023 03:10:33
138. Biometrie: Oogonderzoek om nauwkeurige oogmetingen te krijgen13-10-2023 03:10:08
139. Oogzalven: Soorten, gebruik, tips en hulpmiddelen13-10-2023 06:10:58
140. Netvliesloslating09-10-2023 01:10:45
141. Onzekerheid bij blinden en slechtzienden08-10-2023 01:10:17
142. Abnormale hoofdpositie bij oogproblemen08-10-2023 01:10:21
143. Spierstijfheid, spierpijn en spierspanning bij blinden en slechtzienden08-10-2023 12:10:57
144. Nekpijn bij blinden en slechtzienden08-10-2023 12:10:36
145. Burn-out bij blinden en slechtzienden08-10-2023 07:10:34
146. Ziekte van Stargardt (juveniele maculadegeneratie)07-10-2023 01:10:25
147. Glasvochtbloeding07-10-2023 11:10:22
148. Fotopsie: (Licht)flitsen of flikkeringen in gezichtsveld zien07-10-2023 06:10:46
149. Floaters (mouches volantes): Zwevende deeltjes in gezichtsveld07-10-2023 05:10:04
150. Psychische oorzaken van tijdelijke of permanente slechtziendheid en blindheid05-10-2023 05:10:55
151. Pupilgrootte: Miosis (abnormaal vernauwde pupillen) en mydriasis (abnormaal verwijde pupillen)05-10-2023 06:10:56
152. Retinitis pigmentosa (RP)04-10-2023 04:10:18
153. Vragen stellen aan je oogarts04-10-2023 01:10:21
154. Zeer slechtziend en naar de oogarts blijven gaan04-10-2023 12:10:50
155. Gezichtsveld en gezichtsveldonderzoek03-10-2023 04:10:30
156. Gevoelens van verlies bij blinden en slechtzienden02-10-2023 05:10:25
157. Mentale impact van ernstige oogproblemen bij blinden en slechtzienden02-10-2023 02:10:33
158. Hoofdpijn bij blinden en slechtzienden02-10-2023 05:10:58
159. Exoftalmie (proptosis) (abnormaal uitpuilende ogen)30-09-2023 02:09:01
160. Episcleritis30-09-2023 02:09:22
161. Entropion (onderste ooglid draait naar binnen)30-09-2023 02:09:29
162. Diplopie (dubbelzien)30-09-2023 02:09:56
163. Dacryostenose30-09-2023 02:09:24
164. Visuele hallucinaties30-09-2023 10:09:48
165. Drugsverslaving en medicatiemisbruik: Effecten op de ogen en ooggezondheid30-09-2023 07:09:24
166. De invloed van het gebruik van medicatie op de ogen en ooggezondheid30-09-2023 06:09:31
167. Body Integrity Identity Disorder (BIID): Verlangen om blind te zijn29-09-2023 01:09:30
168. Omgaan met (constante) veranderende en/of bevende beelden in gezichtsvermogen29-09-2023 11:09:46
169. Kunnen blinden en slechtzienden hoogtevrees hebben?29-09-2023 07:09:20
170. Weer (iets) kunnen zien na tijdelijk of permanent blind of slechtziend te zijn geweest29-09-2023 07:09:14
171. Cytomegalovirus (CMV) retinitis28-09-2023 04:09:49
172. Convergentie-insufficiëntie28-09-2023 04:09:41
173. Conjunctivitis (oogbindvliesontsteking)28-09-2023 04:09:14
174. Computer Vision Syndrome28-09-2023 04:09:01
175. Coloboom28-09-2023 04:09:55
176. Chalazion (gerstekorrel aan ooglid)28-09-2023 04:09:25
177. Cerebrale Visuele Inperking (CVI)28-09-2023 04:09:04
178. Centrale sereuze retinopathie28-09-2023 04:09:08
179. Cat Eye Syndroom28-09-2023 04:09:30
180. ADOA (autosomale dominante optische atrofie)28-09-2023 04:09:50
181. Bradyopsie28-09-2023 04:09:00
182. Blefarospasme (overmatig oogknipperen)28-09-2023 04:09:28
183. Blefaritis28-09-2023 04:09:49
184. Birdshot Chorioretinopathie28-09-2023 04:09:19
185. Bijziendheid (myopie)28-09-2023 04:09:46
186. Astigmatisme28-09-2023 04:09:18
187. Vermoeide ogen (oogvermoeidheid)28-09-2023 04:09:47
188. Anoftalmie28-09-2023 04:09:15
189. Anisocorie28-09-2023 04:09:45
190. Aniridie28-09-2023 04:09:43
191. Geen dieptezicht hebben27-09-2023 07:09:19
192. De impact van luchtvervuiling op de ogen en ooggezondheid26-09-2023 07:09:31
193. De impact van UV-blootstelling op de ogen26-09-2023 06:09:55
194. Mineralen en ooggezondheid24-09-2023 03:09:18
195. Voedingsvezels en ooggezondheid24-09-2023 01:09:24
196. Antioxidantrijke voedingsmiddelen en ooggezondheid24-09-2023 01:09:48
197. Bessen en ooggezondheid24-09-2023 01:09:50
198. Luteïne en zeaxanthine voor ooggezondheid24-09-2023 01:09:18
199. Zink en ooggezondheid24-09-2023 01:09:53
200. Omega-3 vetzuren en ooggezondheid24-09-2023 01:09:04

Laatst bijgewerkt op 23 april 2024 – 11:47