Blind of slechtziend: Rouwproces rond verlies van gezichtsvermogen

Het rouwproces bij mensen die plots of geleidelijk te maken krijgen met blind- of slechtziendheid, is complex en individueel. Dit proces vertoont dat veel overeenkomsten met het rouwproces na het verlies van een dierbare. Omgevers kunnen een belangrijke rol spelen bij het ondersteunen van hun dierbaren tijdens dit emotionele proces. Het begrijpen van de stadia van rouw en het bieden van passende ondersteuning en begeleiding kunnen helpen bij het opbouwen van veerkracht en het vinden van acceptatie in het leven met gezichtsverlies. Elke persoon zal zijn eigen unieke reis doormaken, maar met de juiste ondersteuning en begeleiding kunnen mensen met gezichtsverlies een bevredigend en zinvol leven leiden.

Opmerking: Deze tekst richt zich op personen die op latere leeftijd blind of slecht zijn geworden. Er is ook een tekst geschreven over het rouwproces rond het afwezige of verminderde gezichtsvermogen bij mensen die blind of slechtziend geboren zijn.

Inhoudsopgave

Stadia van rouw bij verlies van gezichtsvermogen

Het proces van rouwverwerking bij blindheid of slechtziendheid omvat verschillende emotionele fasen. Deze fasen kunnen variëren in intensiteit en volgorde, en niet alle mensen ervaren alle stadia. Dit rouwproces is een natuurlijk onderdeel van het aanpassingsproces aan het verlies van het gezichtsvermogen. Hier zijn de fasen van rouwverwerking bij visusverlies, met extra uitleg en voorbeelden

Ontkenning: Overweldigd door ongeloof

Wanneer iemand wordt geconfronteerd met het nieuws van verlies van gezichtsvermogen, kunnen gevoelens van ongeloof overheersen. In dit stadium weigeren mensen vaak de realiteit van het verlies te accepteren. Ze kunnen gedachten hebben als “Dit kan niet gebeuren” of “Dit is niet waar”. Zelfs na verloop van tijd kunnen momenten van ongeloof zich herhalen, waarbij de persoon zich afvraagt of dit echt gebeurt. Ontkenning dient als een beschermingsmechanisme om de overweldigende emoties die gepaard gaan met het verlies tijdelijk te verminderen. Het kan een copingmechanisme zijn om de schok van het plotselinge verlies van het gezichtsvermogen te verzachten.

Voorbeeld: Een persoon die plotseling blind wordt na een ongeval kan in eerste instantie weigeren te geloven dat hij zijn gezichtsvermogen heeft verloren en kan vasthouden aan de hoop dat het slechts tijdelijk is.

Depressie: Verlies van hoop en isolatie

Tijdens dit stadium ervaren mensen een diep gevoel van verdriet, verlies en isolatie. Ze kunnen zich neerslachtig, hopeloos en teruggetrokken voelen. De persoon kan zich eenzaam voelen en denken dat niemand anders hun ervaring begrijpt. Sociale activiteiten kunnen verminderen, wat kan leiden tot een gevoel van hopeloosheid. Het besef van de definitieve realiteit van het verlies kan een zware emotionele last met zich meebrengen.

Voorbeeld: Een persoon die blind is geworden door een ongeval kan een periode van een diepe depressie doormaken waarin ze moeite hebben om de zin van het leven te vinden zonder hun zicht. Of een persoon die blind of slechtziend is geworden en eerder actief deelnam aan groepsactiviteiten, kan in deze fase terughoudend zijn om deel te nemen vanwege zorgen over ongemak of onbegrip.

Woede

De fase van woede kan maar hoeft niet noodzakelijk te volgen op een depressie. Nu er meer energie beschikbaar is naarmate depressieve gevoelens afnemen, kunnen gevoelens van woede naar boven komen. Dit kan helpen bij het uiten van ingehouden emoties en het proces van emotionele bevrijding. De persoon kan zich machteloos, onrechtvaardig behandeld en gefrustreerd voelen over de gevolgen van de visuele beperking. De persoon kan zich afvragen “waarom overkomt mij dit?” De woede kan zich richten op zichzelf, anderen, de situatie of zelfs het lot.

Voorbeeld: Een persoon die blind wordt door een genetische aandoening kan boosheid voelen over het feit dat ze deze aandoening hebben geërfd en dat het hen belemmert om hun leven op de manier voort te zetten zoals ze dat gewend waren. Of een blind of slechtziend geworden persoon kan gefrustreerd raken door de beperkte toegang tot informatie en hulpmiddelen die hij nodig heeft.

Onderhandelen

Tijdens dit stadium proberen mensen vaak een deal te sluiten om het verlies ongedaan te maken. Ze kunnen gedachten hebben als “Als ik dit had gedaan, zou ik mijn zicht misschien niet hebben verloren” of “Als ik deze behandeling probeer, kan ik misschien mijn zicht terugkrijgen”. Het is een poging om controle te krijgen over de situatie en hoop te vinden in mogelijke oplossingen.

Voorbeeld: Een persoon die slechtziend is geworden door een oogaandoening kan onderhandelen met zichzelf en hulpverleners over verschillende behandelingsmogelijkheden om hun zicht te verbeteren.

Aanvaarding

Het laatste stadium van rouw is aanvaarding, waarbij mensen beginnen de realiteit van het verlies te accepteren / er mee om leren gaan en zich aan te passen aan hun nieuwe situatie. Het betekent niet dat ze het verlies volledig vergeten of dat het geen verdriet meer veroorzaakt, maar ze zijn bereid om verder te gaan en hun leven opnieuw vorm te geven met hun visuele beperking. Hoopvolle momenten worden ervaren, en de motivatie om nieuwe vaardigheden te verwerven en terug te keren naar dagelijkse activiteiten wordt sterker..

Voorbeeld: Na een periode van rouwen en aanpassing kan een persoon die slechtziend is geworden, leren om hun dagelijkse activiteiten aan te passen, hulpmiddelen te gebruiken en de hulp van anderen te accepteren om een bevredigend leven te leiden. Zo kan iemand zich bijvoorbeeld aanmelden voor oriëntatie- en mobiliteitstraining om de zelfstandigheid te vergroten.

Rouwdimensies bij visusverlies

Lichamelijke dimensie

Het ervaren van een plotselinge achteruitgang in het gezichtsvermogen kan een diepgaande impact hebben op zowel de geest als het lichaam. Het proces van rouwverwerking bij visusverlies kan leiden tot een aanzienlijke lichamelijke uitputting en stress, wat op zijn beurt kan leiden tot een scala aan psychosomatische klachten. Deze lichamelijke symptomen kunnen variëren van subtiel tot duidelijk en dienen als belangrijke signalen van rouw die niet over het hoofd mogen worden gezien.

Lichamelijke uitputting en stress

De plotselinge verandering in het gezichtsvermogen kan intense stress veroorzaken, aangezien het individu wordt geconfronteerd met nieuwe uitdagingen en aanpassingen in hun dagelijks leven. De stressrespons van het lichaam, die bekend staat als de ‘vecht-of-vlucht’-reactie, kan in overdrive raken. Dit kan leiden tot fysieke en emotionele vermoeidheid, wat de lichamelijke reserves aantast.

Vermoeidheid: Vermoeide vrouw achter laptop

Vermoeidheid: Vermoeide vrouw achter laptop

Psychosomatische klachten: Uitdrukking van rouw

Psychosomatische klachten verwijzen naar fysieke symptomen die worden beïnvloed door emotionele en psychologische factoren. Deze klachten zijn in feite het lichaam dat zich uitdrukt in reactie op de emotionele stress en spanning van het rouwproces. Voorbeelden van psychosomatische klachten bij visusverlies omvatten:

  1. Hoofdpijn: Onder invloed van stress kunnen spanning en hoofdpijn toenemen. De fysieke druk kan leiden tot pijnlijke hoofdpijnen die het vermogen om zich te concentreren verder beïnvloeden.
  2. Vermoeidheid: De emotionele belasting van rouwverwerking kan resulteren in chronische vermoeidheid en gebrek aan energie, waardoor dagelijkse activiteiten moeilijker worden.
  3. Stijve spieren: Stress kan leiden tot spierspanning en stijfheid, vooral in nek, schouders en rug. Dit kan leiden tot pijn en ongemak.
  4. Huiduitslag: Emotionele stress kan het immuunsysteem beïnvloeden en huidreacties veroorzaken, zoals huiduitslag of jeuk.
  5. Verminderde eetlust: Rouw kan de eetlust beïnvloeden, wat kan leiden tot gewichtsverlies en een verzwakt immuunsysteem.
  6. Seksuele disfunctie: Stress en emotionele belasting kunnen leiden tot verminderd seksueel verlangen en functie.

Verband tussen lichaam en geest

Het lichaam en de geest zijn nauw met elkaar verbonden, en veranderingen in het ene kunnen veranderingen in het andere teweegbrengen. Lichamelijke symptomen kunnen aangeven dat het lichaam bezig is met het verwerken van emotionele en psychologische uitdagingen. Dit biedt een gelegenheid om bewust te worden van de emotionele impact van visusverlies en aandacht te besteden aan zowel fysieke als psychologische welzijn.

Zorg voor zowel lichaam als geest

Naast het raadplegen van een medische professional voor lichamelijke klachten, zijn er stappen die genomen kunnen worden om het lichaam te ondersteunen tijdens het rouwproces:

  1. Gezonde voeding: Consumptie van een evenwichtige voeding rijk aan voedingsstoffen kan het immuunsysteem versterken en energie aanvullen.
  2. Ontspanningstechnieken: Meditatie, ademhalingsoefeningen en yoga kunnen helpen bij het verminderen van stress en spanning.
  3. Zelfzorg: Een warm bad nemen, regelmatige lichaamsbeweging en voldoende rust dragen bij aan fysiek welzijn.
  4. Slaapritme: Het handhaven van een consistente slaapschema bevordert een gezonde nachtrust, die essentieel is voor lichamelijk herstel.

Het erkennen van de lichamelijke impact van rouwverwerking bij visusverlies is van cruciaal belang voor een algehele gezondheid en welzijn. Door zorg te dragen voor zowel het lichaam als de geest, kan men veerkracht opbouwen en een positieve weg inslaan naar aanpassing en acceptatie.

Emotionele en voelende dimensie

Rouw is een diepgaande emotionele ervaring die diep geworteld is in het weefsel van ons bestaan. Het proces van rouwverwerking is niet alleen een mentale reis, maar ook een intense emotionele ontdekkingsreis. Het koesteren en uiten van deze emoties is van vitaal belang om gezond en effectief te kunnen rouwen na het verlies van het gezichtsvermogen. Hier bespreken we de rol van emoties in het rouwproces, de betekenis van het vinden van een ondersteunend netwerk en de verscheidenheid aan manieren waarop personen omgaan met het voelend rouwen.

Rol van emoties in rouwverwerking

Emoties zijn de stemmen van ons innerlijke zelf en spelen een cruciale rol in het rouwproces. Het uiten en begrijpen van deze emoties is als een poort naar heling en aanpassing. Tijdens het rouwproces kunnen verschillende emoties naar voren komen, zoals verdriet, woede, angst, verwarring en zelfs momenten van vreugde en acceptatie. Elk van deze emoties heeft zijn eigen plek en betekenis in de reis van verlies en aanpassing.

Belang van uiten en delen

Het uiten van emoties is een integraal onderdeel van de rouwverwerking. Het kunnen delen van je gevoelens met anderen biedt een gevoel van verbondenheid en steun. Mensen die betrokken zijn bij het leven van een blinde of slechtziende persoon – zoals partners, vrienden, familieleden of professionals – spelen een essentiële rol bij het bieden van een luisterend oor en een veilige ruimte om emoties te delen. Het is echter belangrijk om een evenwicht te vinden tussen empathie en het behouden van een zekere emotionele afstand. Dit helpt zowel de rouwende persoon als de omgever om niet overweldigd te raken door de intensiteit van emoties.

Steun gevende handen

Steun gevende handen

Diverse uitingsvormen van rouwen

Iedere persoon heeft zijn eigen unieke manier om emoties te uiten en te ervaren tijdens het rouwproces. Sommigen vinden troost in het schrijven van dagboeken of het uiten van gevoelens door kunst of creatieve expressie. Anderen voelen zich het meest op hun gemak door openhartige gesprekken met dierbaren of professionals. Er zijn ook momenten waarop iemand behoefte heeft aan stilte en reflectie, zich terugtrekkend in zichzelf om de diepere betekenis van het verlies te begrijpen. Wat belangrijk is, is dat alle manieren van uiten en verwerken waardevol en geldig zijn, en dat er geen ‘juiste’ of ‘verkeerde’ manier is om te rouwen.

Duur en complexiteit van voelend rouwen

Het proces van voelend rouwen na het verlies van het gezichtsvermogen kan een langdurige en complexe reis zijn. Iedere persoon heeft zijn eigen tempo en manier om met verlies om te gaan. Het is van cruciaal belang om geduldig en begripvol te zijn jegens jezelf of anderen tijdens dit proces. Voelend rouwen kan verschillende fases doorlopen, variërend van intens verdriet en woede tot uiteindelijke acceptatie en aanpassing. Het is een emotionele reis die de persoon vormt en evolueert naarmate de tijd verstrijkt.

Invloed van factoren op rouwverwerking

Verscheidene factoren beïnvloeden hoe mensen omgaan met voelend rouwen na verlies van het gezichtsvermogen. De omgeving waarin iemand opgroeit, opvoeding, persoonlijkheidskenmerken en de levensfase dragen allemaal bij aan hoe iemand zijn emoties en rouwverwerking ervaart. Het bewustzijn van deze invloeden helpt bij het begrijpen van de unieke reacties van personen op het verlies van het gezichtsvermogen.

Denkende dimensie

Wanneer het gezichtsvermogen verloren gaat door slechtziendheid of blindheid, begint een innerlijke zoektocht naar betekenis en begrip van dit verlies. Het denkproces wordt een krachtig instrument voor het omgaan met de complexe emoties en veranderingen die gepaard gaan met rouwen. Hieronder onderzoeken we hoe gedachten een rol spelen in het rouwproces, hoe existentiële vragen kunnen bijdragen aan het vinden van betekenis, en hoe men effectief met deze gedachten kan omgaan om het rouwproces te ondersteunen.

Diverse gezichtsicoontjes naast elkaar: van heel verdrietig naar naar heel blij

Diverse gezichtsicoontjes naast elkaar: van heel verdrietig naar naar heel blij

Gedachten en betekenisgeving

Onze gedachten zijn als gidsen in de zoektocht naar betekenis tijdens het rouwproces. Zodra het gezichtsvermogen afneemt, begint de geest te verkennen en te analyseren wat dit verlies betekent voor ons leven. Existentiële vragen zoals “Wat is de betekenis van mijn ervaring?” en “Wat is mijn plaats in deze nieuwe realiteit?” kunnen opkomen. Het stellen van deze vragen is een natuurlijke reactie op verandering en verlies, en ze kunnen helpen om een dieper begrip te krijgen van de impact van de nieuwe situatie.

Evenwicht bewaren

Hoewel het denkproces kan leiden tot verhelderende inzichten, is het ook belangrijk om een gezond evenwicht te bewaren. Overmatig piekeren en blijven hangen in negatieve gedachten kan schadelijk zijn voor het rouwproces. Het kan leiden tot een gevoel van overweldiging en vertraging in het aanpassingsproces. Daarom is het cruciaal om bewust te zijn van de grens tussen zinvolle reflectie en destructief piekeren.

Vergelijking en uniek rouwproces

Een andere valkuil is het vergelijken van je eigen rouwproces met dat van anderen. Iedere persoon ervaart rouw op zijn eigen unieke manier, beïnvloed door persoonlijke ervaringen, overtuigingen en omstandigheden. Het vergelijken van jouw rouwproces met anderen kan leiden tot gevoelens van inadequaatheid of onzekerheid. Het is belangrijk om te erkennen dat er geen “juiste” manier is om te rouwen en dat jouw eigen ervaring waardevol en geldig is.

Omgaan met gedachten en emoties

Gedachten en emoties zijn onvermijdelijk tijdens het rouwproces. Het is echter de manier waarop je met deze gedachten omgaat die het verschil maakt. In plaats van ze weg te duwen, is het effectiever om ze te omarmen en ze een gepaste plek te geven in je innerlijke wereld. Dit betekent erkennen dat ze er zijn, maar ze niet toestaan om je leven te overheersen. Een praktische benadering, zoals mindfulness, kan hierbij nuttig zijn. Mindfulness leert je om bewust te zijn van je gedachten zonder erdoor te worden meegesleept. Hierdoor ontstaat er ruimte voor acceptatie en heling.

Mindfulness en rouw

Mindfulness is een beoefening die gericht is op het cultiveren van bewustzijn en acceptatie van het huidige moment. Het kan bijzonder waardevol zijn tijdens het rouwproces, omdat het helpt om te focussen op het hier en nu, zonder veroordeling of kritiek. Mindfulness kan je helpen om een gezonde afstand te bewaren van destructieve gedachten, waardoor je ruimte creëert voor groei en aanpassing.

Handelende dimensie

Het proces van rouw na het verlies van het gezichtsvermogen omvat niet alleen emotionele reacties, maar ook actieve stappen om aanpassing en herstel te bevorderen. Dit actieve rouwproces kan worden onderverdeeld in twee dimensies: verliesgerichte copingmechanismen en herstelgerichte copingmechanismen. Hieronder verkennen we hoe deze strategieën samenwerken en hoe ze kunnen helpen bij het omgaan met het verlies van het gezichtsvermogen.

Beginfase: Confrontatie en reflectie

In het begin kan het verlies van het gezichtsvermogen overweldigend zijn. Het merken dat kleuren vervagen, geliefden niet langer visueel waarneembaar zijn en eenvoudige taken zoals het lezen van de krant moeilijk worden, kan confronterend en verwarrend zijn. Gedachten kunnen in de knoop raken terwijl je je afvraagt hoe je je leven zult voortzetten. Dit stadium markeert de confrontatie met de realiteit en vormt de basis voor het rouwproces.

Isolatie en verbondenheid

Naarmate je de impact van het verlies begint te begrijpen, kunnen uiteenlopende reacties ontstaan. Sommige mensen kunnen zich terugtrekken en isoleren op een emotioneel “eiland”. Ze vermijden gesprekken over hun visuele veranderingen en kunnen terughoudend zijn om hun ervaringen te delen. Dit kan een teken zijn van rouw, waarbij de persoon tijd en ruimte nodig heeft om de emotionele last te verwerken.

Aan de andere kant zijn er mensen die juist de behoefte voelen om zich te verbinden en te engageren. Ze worden actiever in hun leven en gaan nieuwe uitdagingen aan. Dit kan zich uiten in het zoeken naar sociale interactie, deelname aan sportieve activiteiten en het verkennen van nieuwe mogelijkheden. Deze actieve aanpak kan dienen als een manier om het verlies te omarmen en zich aan te passen aan de nieuwe realiteit.

Verliesgerichte coping: Balans tussen verlies en positiviteit

Binnen het actieve rouwproces spelen verliesgerichte copingmechanismen een cruciale rol. Hierbij wordt niet alleen gefocust op het verlies zelf, maar ook op positieve ervaringen en herinneringen die verband houden met het gezichtsvermogen. Praten over kleuren, het uiterlijk van mensen, muziek en andere visuele prikkels kan helpen om een gezond evenwicht te behouden tussen de confrontatie met verlies en het koesteren van levendige herinneringen.

Herstelgerichte coping: Praktische aanpassing en ondersteuning

Terwijl het rouwproces vordert, verschuift de aandacht vaak naar herstelgerichte copingmechanismen. Dit omvat het actief zoeken naar manieren om het dagelijks leven te hervatten en aan te passen aan de nieuwe omstandigheden. Hulpmiddelen, aanpassingen, begeleiding en ondersteuning spelen hierbij een cruciale rol. Door deze praktische benadering kunnen personen zich richten op hun mogelijkheden en leren omgaan met uitdagingen.

Samenwerking van copingmechanismen

Verliesgerichte en herstelgerichte copingmechanismen sluiten elkaar niet uit. Ze werken eerder samen in een continuüm van aanpassing. In de loop van de tijd kunnen personen bewegen tussen deze strategieën naarmate ze zich aanpassen aan de nieuwe realiteit. Het vinden van de juiste balans tussen reflectie en actie, verlies en herstel, is een persoonlijke reis die uniek is voor elke persoon.

Steun en begeleiding

Het actieve rouwproces na het verlies van het gezichtsvermogen vereist niet alleen innerlijke kracht, maar ook externe steun. Familie, vrienden en professionals kunnen een waardevolle rol spelen bij het ondersteunen van zowel verliesgerichte als herstelgerichte copingmechanismen. Open communicatie, begrip en het delen van ervaringen kunnen bijdragen aan een veerkrachtig en adaptief rouwproces.

Energetische dynamiek van rouwen als je blind of slechtziend wordt

Negatieve energiespiraal

In de aanvang van het rouwproces worden lichaam en geest vaak overspoeld door een golf van negatieve energie. De emotionele tol van verlies uit zich in gevoelens van woede, verdriet, angst en een diepgaande ervaring van afhankelijkheid en anders-zijn dan anderen. Het is een complex samenspel van ongeloof, ontkenning, verdoving, schuldgevoel, jaloezie jegens de zienden, onmacht en schaamte. Initiatieven die voorheen vanzelfsprekend waren, zoals buiten plezier maken, het gebruik van hulpmiddelen, autorijden of zelfstandig fietsen, worden nu uitdagend en kunnen ontmoediging teweegbrengen.

Het rouwproces volgt geen gestandaardiseerd pad, maar is eerder een golvende reis van ups en downs, uniek voor elke persoon. Zelfs wanneer de blinde of slechtziende persoon de handicap heeft geaccepteerd, is het volstrekt normaal om sporadisch gevoelens van boosheid of verdriet te ervaren vanwege het onvermogen om bepaalde dingen te doen. Negatieve energie kan zich ook uitstrekken naar de nauwe omgeving, waardoor relaties kunnen bloeien of afbrokkelen. Vertrouwen op betrouwbare personen en het delen van ervaringen met gelijkgestemden kan waardevolle steun bieden.

Positieve krachten binnenlaten

De kunst ligt in het vermogen om de aanvankelijke negatieve energie om te buigen naar een positieve kracht. Voorbeelden hiervan zijn het (her)ontdekken van sociale activiteiten met behulp van een witte stok of blindengeleidehond, het vermogen om zelf maaltijden te bereiden voor geliefden, persoonlijke verzorging te behouden en zelfs te genieten van tandemrijden. Deze successen vormen een brug tussen het gevoel van afhankelijkheid en de vreugde van empowerment. Terwijl het blind of slechtziend zijn ongetwijfeld een uitdaging is, hoeft het zeker geen onoverkomelijke hindernis te zijn. Hedendaagse samenlevingen en technologische vooruitgang bieden talloze mogelijkheden om zowel emotioneel als praktisch om te gaan met blind- of slechtziendheid.

Tandem

Tandem

Schakelaar van positiviteit

De weg naar positieve energie begint met het draaien van de schakelaar in je geest. Zelfs nadat je je handicap hebt geaccepteerd, kunnen er momenten zijn waarop frustraties opduiken of droefheid je overvalt vanwege de beperkingen die je tegenkomt. De sleutel is om deze gevoelens een plaats te geven zonder dat ze je dagelijkse leven beheersen. Creativiteit, humor en het omarmen van je nieuwe zintuiglijke realiteit kunnen hierbij helpen.

Waakzaamheid tegen overmatige inspanning

Soms ontstaat de drang om de wereld te laten zien dat je nog steeds alles kunt doen, of om dezelfde snelheid van leven te handhaven als voorheen. Dit kan echter leiden tot een burn-out. De ware kracht en schoonheid schuilen in de bereidheid om het leven opnieuw zinvol te maken, ondanks de visuele uitdagingen, en om het verlies van het gezichtsvermogen een plaats te geven met behulp van ondersteuning. Het overstijgen van je grenzen is niet nodig, want het aanvaarden van hulp is even krachtig.

Samenleving en hulp: Een uitgestoken hand

Dankzij zowel persoonlijke als digitale ondersteuning hoef je de weg van blind of slechtziend zijn niet alleen te bewandelen. Verschillende organisaties en personen staan klaar om je te begeleiden bij het omgaan met deze nieuwe levensfase. Deze ondersteuning kan niet alleen leiden tot persoonlijke groei, maar ook tot trots op de prestaties en bijdragen die je in het leven levert.

De reis van energie tijdens rouw is een intrinsiek onderdeel van het menselijk aanpassingsvermogen. Hoewel het aanvankelijk wordt gekenmerkt door negatieve gevoelens, kan het door bewuste inspanning en ondersteuning worden omgezet in een krachtige en veerkrachtige motor voor persoonlijke groei en welzijn.

Duur van rouwproces

De aanpassingsduur bij het verlies van gezichtsvermogen varieert sterk van persoon tot persoon. Het rouwproces dat gepaard gaat met blind of slechtziend worden, kan voor sommige mensen enkele weken of maanden duren, terwijl het voor anderen langer kan duren. Er is geen vastgestelde tijdsduur voor het rouwproces, en het is essentieel om te erkennen dat het een individuele en persoonlijke reis is.

De mate van aanpassing hangt af van verschillende factoren, waaronder de persoonlijkheid, de leeftijd, eerdere ervaringen en het gevoel van eigenwaarde van de persoon die met het verlies te maken krijgt. Oudere mensen kunnen bijvoorbeeld andere uitdagingen en obstakels tegenkomen dan jongere mensen bij het omgaan met gezichtsverlies. Mensen die van nature veerkrachtiger zijn en over een sterk sociaal netwerk beschikken, kunnen mogelijk sneller aanpassen dan anderen.

Het is cruciaal om te erkennen dat gezichtsverlies niet alleen een persoonlijke aangelegenheid is. Het heeft ook een diepgaande impact op het hele sociale netwerk rondom de persoon. Familieleden, vrienden en naasten worden ook beïnvloed en kunnen zichzelf als verzorgers vinden, die taken op zich nemen die de persoon met gezichtsverlies niet meer kan uitvoeren. Deze verschuivingen in de dynamiek van de relaties kunnen uitdagingen met zich meebrengen en kunnen ook emoties van verlies en verdriet opwekken bij de dierbaren.

Hulpverlening bij een (plotse) visuele beperking

Onvoldoende doorverwijzing

In de complexe wereld van rouw na visueel verlies blijft het vaak voorkomen dat mensen niet worden doorverwezen naar passende hulpbronnen, zelfs nadat ze een bezoek hebben gebracht aan de oogarts. In een zee van onzekerheden blijven zij achter met talloze onbeantwoorde vragen en een gevoel van verlies. Dit komt voort uit een gebrek aan bewustzijn over de beschikbare mogelijkheden en hulpmiddelen voor blinden en slechtzienden. Om deze lacune aan te pakken, organiseren diverse organisaties voor nazorg en ondersteuning in zowel België als Nederland regelmatig bijscholingen, opleidingen en congressen voor (toekomstige) huisartsen en oogspecialisten. Door het vergroten van hun kennis kunnen deze professionals hun patiënten beter begeleiden op het pad van hulpverlening en herstel.

Oogonderzoek bij oogarts

Oogonderzoek bij oogarts

Persoonlijke dienstverlening

De rouwreis hoef je niet alleen te betreden. Je omgeving kan een waardevolle bron van steun zijn, zowel emotioneel als praktisch. Naast dit sociale vangnet, kunnen professionals zoals psychotherapeuten, huisartsen, low vision-specialisten en maatschappelijk werkers van onschatbare waarde zijn tijdens het verwerkingsproces. In België en Nederland zijn er gerenommeerde organisaties voor nazorg en begeleiding, die gespecialiseerde psycho- en ergotherapeuten in hun team hebben, die vertrouwd zijn met de uitdagingen van blinden en slechtzienden (BE en NL). Deze professionals bieden niet alleen een luisterend oor, maar introduceren ook hulpmiddelen en technieken om de dagelijkse activiteiten weer zelfstandig op te pakken. Het verlies van gezichtsvermogen hoeft niet te betekenen dat je belemmerd wordt in wat je kunt bereiken.

Blindenverenigingen zijn dynamische en veelzijdige bronnen van ondersteuning. Ze bieden een breed scala aan diensten, waaronder:

  • Sociale activiteiten en vakanties met lotgenoten
  • Doorverwijzing naar relevante instanties en organisaties
  • Ondersteuning bij dagelijkse activiteiten
  • Begeleiding bij het genieten van financiële en sociale voordelen
  • Onderwijs en training
  • Praatgroepen en professionele begeleiding
  • Revalidatie en het gebruik van hulpmiddelen
  • Advies voor werk, school en thuissituatie
  • Ondersteuning bij wonen en dagbesteding

Aanvaarden van hulp

De acceptatie van hulp kan een transformerende stap zijn op het pad van rouw. Voor velen kan het echter een uitdaging zijn om de hulp van nazorgorganisaties te zoeken en actief met hulpmiddelen aan de slag te gaan. Het gebruik van een witte stok, symbool van visuele beperking, kan bijvoorbeeld moeilijk zijn om te omarmen. Sommigen verkiezen deze stok nog niet te gebruiken, zelfs op vertrouwd terrein. Toch biedt een witte stok mobiliteit en onafhankelijkheid, en het geleidelijk accepteren en omarmen ervan kan een empowerment zijn.

Evolueren en aanpassen

Naarmate het zicht geleidelijk of plotseling verslechtert, komen er nieuwe uitdagingen om de hoek kijken. Voorheen vanzelfsprekende taken vergen nu meer inspanning en vaardigheid. Eerst kun je misschien trucjes gebruiken om je beperking te verbergen, maar deze benadering heeft haar grenzen. Uiteindelijk moet je een keuze maken: stappen nemen in de richting van zelfstandigheid met behulp van hulpmiddelen zoals vergroting, de witte stok, enz. Elke stap is een ontdekking van nieuwe mogelijkheden, en het is een teken van kracht en veerkracht om deze stappen te zetten.

Online dienstverlening

Met de opkomst van het internet zijn er talloze online initiatieven ontstaan om lotgenoten te verbinden, evenementen aan te kondigen en informatie over een visuele beperking te delen. Sociale mediaplatforms zoals Facebook, Twitter en LinkedIn bieden communities, groepen en pagina’s gewijd aan een visuele handicap. Voor sommigen vormt online informatie de eerste stap naar zelfontplooiing en het contact leggen met nazorgorganisaties. Acceptatie van hulp kan een uitdaging zijn, maar het is een essentiële stap op weg naar hernieuwde onafhankelijkheid en een vervullend leven. Je kan live bij tal van steun-, praat-, lotgenotengroepen en oogcafés terecht. Blindennazorgwerken (BE en NL) kunnen je hier naar doorverwijzen, al kan je vaak ook online informatie vinden over dergelijke bijeenkomsten (Agenda BE en Agenda NL). Daarnaast bestaan ook besloten Facebook-groepen waar je je verhaal kwijt kan en vragen kan stellen, zoals “Visueel beperkt” en “Lotgenoten met een oogaandoening en slechtzienden“.

Samen sterker

Het rouwproces na visueel verlies mag dan een innerlijke reis zijn, maar het wordt gevoed en verrijkt door de verbinding met anderen. Door bewust de hulpbronnen en ondersteuning te omarmen, kan de rouwende niet alleen overleven, maar uiteindelijk ook gedijen. Of het nu gaat om persoonlijke begeleiding, professionele hulp, praktische aanpassingen of online groepen, deze diverse paden leiden uiteindelijk naar een leven dat helderder schijnt, ondanks de schaduw van verlies.

Ondersteuning door naasten

In de schaduw van blind of slechtziend worden ligt een onzichtbare wereld van uitdagingen en emotionele tumult, vaak onderschat door zij die het van dichtbij meemaken. Naasten spelen een essentiële rol in het begrijpen, ondersteunen en begeleiden van hun geliefden door het proces van rouwverwerking en aanpassing aan een nieuw leven.

Bewustwording en empathie

Het begint met bewustwording – een diepgeworteld besef dat gezichtsverlies niet enkel fysiek is, maar een emotioneel en psychologisch krachtenveld omvat. Naasten moeten zich inleven in de innerlijke wereld van degenen die hun zicht verliezen, en begrijpen dat het pad naar aanpassing bezaaid is met wisselende emoties. Familie, vrienden en geliefden kunnen op zoek gaan naar informatie en educatie om te begrijpen hoe het verlies van gezichtsvermogen de geestelijke toestand kan beïnvloeden en hoe ze beter kunnen bijdragen aan de verlichting van die last.

Reizen door de stadia

De stadia van rouw – ontkenning, woede, onderhandeling, depressie en aanvaarding – vormen een gids voor naasten om de emotionele achtbaan van hun dierbaren te navigeren. Het is niet slechts een theoretisch concept, maar een kompas dat richting geeft aan begrip en ondersteuning. Met compassie en geduld kunnen naasten hun dierbaren begeleiden door de verschillende fasen van rouw, een luisterend oor bieden wanneer de woede opvlamt, en de hand reiken wanneer hoop begint te gloren.

Veiligheid en heling

Een veilige haven is van onschatbare waarde voor degenen die rouwen. Naasten kunnen een warme, oordeelloze ruimte creëren waarin emoties kunnen stromen en trauma’s kunnen worden gedeeld. Deze veiligheid dient als voedingsbodem voor heling en groei. Naasten kunnen hierdoor ook hun dierbaren wijzen op professionele steungroepen, gespecialiseerde diensten en therapeuten die kunnen bijdragen aan het proces van verwerking en genezing.

Aanmoedigen van acceptatie

Acceptatie is geen eindstation, maar eerder een reis. Naasten hebben de kracht om hun dierbaren aan te moedigen om de huidige realiteit te omarmen en nieuwe wegen te verkennen, terwijl ze zich ontdoen van de last van verzet. Door te begrijpen dat acceptatie een dynamisch proces is met hoogte- en dieptepunten, kunnen naasten fungeren als gidsen op deze innerlijke reis.

Herontdekking en groei

Het verlies van het gezichtsvermogen kan leiden tot een verschuiving in identiteit. Naasten hebben de kans om hun dierbaren te helpen bij het ontdekken van nieuwe aspecten van zichzelf, en hen aan te moedigen om nieuwe rollen en mogelijkheden te omarmen. Het versterken van zelfwaardering en zelfrespect is een integraal onderdeel van dit proces.

Verwijzing en samenwerking

Naasten kunnen fungeren als wegwijzers naar een wereld van gespecialiseerde ondersteuning. Het doorverwijzen van blinde of slechtziende personen naar organisaties en actiegroepen die bewustzijn creëren en hulp bieden, versterkt niet alleen de toegang tot ondersteuning, maar draagt ook bij aan een bredere beweging van begrip en verandering.

In het licht van de liefde en compassie van naasten wordt de last van gezichtsverlies verlicht. Samen creëren ze een ruimte waarin rouw, aanpassing en groei kunnen gedijen, en waarin zij die het meemaken, kunnen worden geleid naar een pad van innerlijke kracht en vernieuwd welzijn.

Tips voor het omgaan met blindheid of slechtziendheid: Do’s en Don’ts

Het verlies van het gezichtsvermogen is een levensveranderende gebeurtenis die diepgaande emoties en onzekerheden kan oproepen. Het navigeren door deze nieuwe realiteit vereist veerkracht, steun en zelfzorg. Hier zijn enkele uitgebreidere do’s en don’ts om mensen te helpen bij het omgaan met blindheid of slechtziendheid, en om hen veilig te begeleiden tijdens deze periode van aanpassing.

Do’s: Bouwen aan veerkracht en zelfzorg

  1. Open communicatie en emotionele uitlaatklep: Onderdruk je gevoelens niet, maar deel ze met vertrouwde personen zoals familie, vrienden of professionals. Het uiten van je emoties creëert een ruimte voor begrip en empathie, wat essentieel is voor je mentale welzijn.
  2. Sluit je aan bij steungroepen: Sluit je aan bij steungroepen voor mensen met gelijksoortige ervaringen. Deze groepen bieden een veilige haven om te delen, van elkaar te leren en emotionele steun te bieden tijdens het proces van aanpassing.
  3. Ontdek hulpbronnen en ondersteuning: Zoek professionele begeleiding, sluit je aan bij organisaties die gespecialiseerd zijn in een visuele beperking en leer aanpassingsvaardigheden en technieken om je zelfstandigheid te vergroten.
  4. Prioriteer zelfzorg: Zorg voor je lichaam en geest door voldoende rust en ontspanning te nemen. Het is normaal dat je meer vermoeidheid ervaart, dus gun jezelf de nodige tijd om op te laden.
  5. Erken en uitdrukking van Emoties: Het is oké om je verdrietig, boos of gefrustreerd te voelen. Zie jezelf niet als zwak wanneer je hulp nodig hebt, maar als iemand die de kracht heeft om moeilijkheden het hoofd te bieden.
  6. Effectieve communicatie: Communiceer duidelijk je behoeften naar anderen. Of het nu gaat om praktische hulp of emotionele steun, openheid bevordert begrip en helpt anderen om bij te dragen aan je welzijn.

Don’ts: Vermijd Valstrikken en Obstakels

  1. Isolatie Vermijden: Het is begrijpelijk dat je je wilt terugtrekken, maar volledige isolatie kan je gevoel van verbondenheid en steun verminderen. Blijf in contact met anderen en zoek ondersteuning wanneer je die nodig hebt.
  2. Emotionele onderdrukking: Het negeren van je emoties kan leiden tot interne spanning en negatieve gevolgen voor je mentale gezondheid. Sta jezelf toe om te voelen en zoek indien nodig professionele begeleiding.
  3. Kracht van hulp: Hulp vragen is geen teken van zwakte, maar juist een teken van moed en kracht. Het erkennen van je behoeften en het aanvaarden van hulp is een belangrijk onderdeel van zelfzorg.

Het pad naar aanpassing aan blindheid of slechtziendheid is een individuele reis, en het is belangrijk om mildheid voor jezelf te cultiveren. Door openheid, gemeenschap en zelfzorg te omarmen, kun je veerkracht opbouwen en de uitdagingen van het leven met een visuele beperking met vertrouwen tegemoet treden. Onthoud dat je niet alleen staat, en er zijn bronnen en ondersteuning beschikbaar om je te begeleiden op deze weg van aanpassing en groei.

Rouwproces bij blind geboren personen

Het proces van het verliezen van het gezichtsvermogen op latere leeftijd, of dit nu door blindheid of slechtziendheid is, brengt een complexe reeks emoties en uitdagingen met zich mee. Vaak wordt gedacht dat alleen mensen die het gezichtsvermogen hebben gehad en het later verliezen, door een rouwproces gaan. Echter, dit rouwproces is niet exclusief voor deze personen. Zelfs voor mensen die vanaf hun geboorte blind zijn, speelt rouw een belangrijke rol bij het omgaan met de constante bewustwording van de visuele wereld om hen heen.

Onzichtbare rouwproces

Voor mensen die vanaf hun geboorte blind zijn, kan het lijken alsof er weinig ruimte is voor rouw, omdat ze nooit hebben geweten hoe het is om te zien. Echter, het ontdekken en aanvaarden van hun identiteit als iemand die leeft met een visuele beperking kan ook een vorm van rouwen zijn. Het besef dat je ervaring van de wereld anders is dan die van anderen, zelfs als dit altijd al zo is geweest, kan een emotioneel proces zijn dat vergelijkbaar is met rouw.

Belang van erkenning en begrip

Het is van vitaal belang om het rouwproces te erkennen en te begrijpen, ongeacht of iemand vanaf de geboorte blind is of op latere leeftijd het gezichtsvermogen verliest. Dit erkenning geven, biedt ruimte voor het delen van emoties en kan leiden tot een dieper begrip van het eigen zelf en de impact van de visuele beperking op verschillende aspecten van het leven.

Rouw in verschillende levensfasen

Het verlies van het gezichtsvermogen kan zich in verschillende fasen van het leven anders manifesteren. In de puberteit kan het gevoel van anders zijn ten opzichte van leeftijdsgenoten versterkt worden, wat tot een diepgaand rouwproces kan leiden. Voor ouders die blind zijn en een kind krijgen, kan het rouwproces weer opnieuw opkomen wanneer ze beseffen dat ze de visuele aspecten van ouder-zijn niet kunnen ervaren zoals anderen dat doen.

Overwinnen en groeien

Rouw is een natuurlijk onderdeel van het proces van het omgaan met verlies en verandering. Het kan mensen aanzetten tot introspectie, persoonlijke groei en veerkracht. Het leren omgaan met en accepteren van de rouw is een manier om weer controle te krijgen over het eigen leven en positieve aanpassingen te maken.

Conclusie

Het rouwproces bij het verliezen van het gezichtsvermogen is een complex en persoonlijk traject, dat zowel mensen die op latere leeftijd blind of slechtziend worden als degenen die vanaf hun geboorte blind zijn, aangaat. Het is van groot belang om dit proces te erkennen en te bespreken, zowel binnen de gemeenschap van mensen met een visuele beperking als daarbuiten, om begrip en empathie te bevorderen.

Meer informatie

 

Deel dit:
Delen
Advertenties

  1. Blind of slechtziend en afspreken met andere blinde of slechtziende persoon09-12-2023 06:12:37
  2. Mensen moeten verder kijken dan de handicap06-12-2023 01:12:10
  3. Zelfredzaamheid bij blinden en slechtzienden05-12-2023 12:12:21
  4. Impact van tastzin voor blinden en slechtzienden04-12-2023 07:12:23
  5. Slechtzienden die dichtbij het televisietoestel plakken25-11-2023 08:11:48
  6. Kunnen blinden bang zijn in het donker?24-11-2023 04:11:00
  7. Aanpassen aan het verlies van het gezichtsvermogen24-11-2023 07:11:17
  8. Inclusieve beeldvorming van blinden en slechtzienden in de media22-11-2023 03:11:00
  9. Negatieve en positieve vraagstelling rond een visuele beperking22-11-2023 11:11:27
  10. Identiteitsvorming bij blinden en slechtzienden21-11-2023 07:11:38
  11. Waarom hebben sommige blinden en slechtzienden alleen contact met lotgenoten?20-11-2023 03:11:14
  12. Waarom kijken blinden en slechtzienden soms naar hun smartphonescherm?18-11-2023 01:11:01
  13. Slechtzienden die absoluut gedrukte tekst willen blijven lezen16-11-2023 06:11:02
  14. Gevoelens van onderhandeling bij blinden en slechtzienden16-11-2023 07:11:36
  15. Gevoelens van minderwaardigheid bij blinden en slechtzienden15-11-2023 05:11:58
  16. Existentiële crisis bij blinden en slechtzienden15-11-2023 04:11:47
  17. Radeloosheid / Besluiteloosheid bij blinden en slechtzienden15-11-2023 08:11:16
  18. Misvatting: Dichterbij staan voor communicatie met blinden en slechtzienden09-11-2023 06:11:09
  19. Misvattingen: Blinden en slechtzienden leven in een instelling en kunnen niet werken09-11-2023 04:11:02
  20. Anderen die het leven van blinden en slechtzienden overnemen06-11-2023 04:11:52
  21. Waarom laten blinde mensen soms het licht aan?06-11-2023 06:11:33
  22. Neuroplasticiteit bij blinden31-10-2023 08:10:17
  23. Stigmatisering van blinden en slechtzienden30-10-2023 05:10:05
  24. Woede bij blinden en slechtzienden30-10-2023 05:10:37
  25. Schaamte bij blinden en slechtzienden30-10-2023 04:10:15
  26. Copingmechanismen bij blind- of slechtziendheid of oogproblemen30-10-2023 04:10:38
  27. Blindgeboren en blind geworden personen: Overeenkomsten en verschillen27-10-2023 06:10:22
  28. Hoe leg je het concept van een regenboog uit aan blindgeboren personen?27-10-2023 05:10:37
  29. Verlies van controle als je blind of slechtziend bent26-10-2023 01:10:35
  30. Motivatie en demotivatie bij blinden en slechtzienden24-10-2023 07:10:20
  31. Hulpeloosheid bij blinden en slechtzienden24-10-2023 06:10:23
  32. Acceptatie van visuele handicap (leren omgaan met je beperking)19-10-2023 01:10:00
  33. Waarom houden blinden de ogen open of juist gesloten?15-10-2023 03:10:31
  34. Concentratieproblemen bij blinden en slechtzienden15-10-2023 02:10:23
  35. Verwardheid / Verwarring bij blinden en slechtzienden15-10-2023 06:10:05
  36. Ontmoediging bij blinden en slechtzienden15-10-2023 05:10:43
  37. Omgaan met vergelijkingen van blindheid of slechtziendheid14-10-2023 04:10:35
  38. Machteloosheid en onmacht bij blinden en slechtzienden10-10-2023 07:10:55
  39. Hoe kan je omgaan met ongepaste opmerkingen van kinderen over blinden en slechtzienden?08-10-2023 06:10:37
  40. Verdriet bij blinden en slechtzienden08-10-2023 05:10:55
  41. Zelfacceptatie, zelfbeeld en eigenwaarde: Omarmen van het blind of slechtziend zijn07-10-2023 06:10:57
  42. Twijfels bij blinden en slechtzienden07-10-2023 05:10:44
  43. Blind of slechtziend: Omgaan met overdreven nieuwsgierigheid van anderen07-10-2023 04:10:03
  44. Toestand van verlamming (freeze-situatie) na een oogdiagnose05-10-2023 01:10:36
  45. Loslaten van je blind of slechtziend kind04-10-2023 06:10:19
  46. Hooggevoeligheid bij blinden en slechtzienden03-10-2023 11:10:41
  47. Zichtbare afwijkingen aan oog of ogen03-10-2023 06:10:24
  48. Humor en zelfspot bij het omgaan met een visuele handicap02-10-2023 02:10:36
  49. Omgaan met je visuele beperking: Welke factoren spelen mee?02-10-2023 01:10:43
  50. Begrip van licht en kleuren voor personen zonder lichtperceptie29-09-2023 04:09:06
  51. De rol van opvoeding, omgeving en sociale factoren bij het omgaan met een visuele handicap27-09-2023 03:09:46
  52. Impact van privacyschending bij blinden en slechtzienden27-09-2023 03:09:22
  53. Inleefwandelingen: De wereld ervaren van blinden en slechtzienden27-09-2023 07:09:34
  54. Visuele herinneringen als je blind of slechtziend bent25-09-2023 02:09:06
  55. Validisme bij blinde en slechtziende personen24-09-2023 05:09:35
  56. Steungroepen en patiëntenverenigingen voor blinden en slechtzienden24-09-2023 06:09:23
  57. Oogcontact maken door blinden en slechtzienden22-09-2023 05:09:45
  58. Grenzen stellen als je blind of slechtziend bent22-09-2023 07:09:00
  59. Blind of slechtziend en over de eigen grenzen heen gaan22-09-2023 06:09:49
  60. Wat missen blinden en slechtzienden het meest?20-09-2023 04:09:06
  61. Discriminatie van mensen met een visuele beperking20-09-2023 03:09:24
  62. Andere zintuigen verbeteren bij blinden en slechtzienden20-09-2023 03:09:22
  63. Frustratie bij blinden en slechtzienden18-09-2023 05:09:07
  64. Dineren in het donker: Voordelen, kenmerken en locaties in België en Nederland17-09-2023 01:09:55
  65. Simulatietools (apps, websites en brillen) voor slechtziendheid17-09-2023 12:09:47
  66. Omgaan met (extreme) bewondering en adoratie vanwege een visuele handicap16-09-2023 05:09:29
  67. Omgaan met reacties en vragen rond visuele handicap en oogproblemen15-09-2023 05:09:22
  68. Omgaan met een visuele beperking: Een persoonlijke reis14-09-2023 02:09:30
  69. De schoonheid van het onzichtbare: Wat is mooi?13-09-2023 11:09:09
  70. Zelfstigmatisering bij personen met een visuele beperking12-09-2023 12:09:28
  71. Kwaliteit van leven bij blinden en slechtzienden09-09-2023 11:09:45
  72. Ontkenning van een visuele beperking09-09-2023 06:09:42
  73. Ongeloof over blind- of slechtziendheid: “Jij kan wel goed zien!”04-09-2023 01:09:35
  74. Het gebruik van de woorden “zien”, “kijken” en “lezen” bij communicatie met blinden en slechtzienden03-09-2023 04:09:11
  75. Alle mensen zijn anders en uniek, ook blinden en slechtzienden02-09-2023 05:09:03
  76. Hoe leg ik kinderen uit wat het is om blind of slechtziend te zijn?02-09-2023 12:09:19
  77. Sociale isolatie bij blinden en slechtzienden01-09-2023 02:09:17
  78. Emoties bij anderen herkennen als je blind of slechtziend bent31-08-2023 12:08:18
  79. Hoe reageer je wanneer je geliefde slecht nieuws kreeg van de oogarts?31-08-2023 06:08:33
  80. Blind of slechtziend en weinig zelfvertrouwen31-08-2023 05:08:34
  81. De oogarts kan mij niet meer helpen en mijn zicht is of wordt heel slecht. Wat nu?30-08-2023 04:08:30
  82. Omgaan met de visuele wereld als je slechtziend of blind bent30-08-2023 08:08:11
  83. Betekenis van eigen uiterlijk en zich opmaken door blinden en slechtzienden27-08-2023 03:08:41
  84. Revalidatietraining voor blinden en slechtzienden26-08-2023 01:08:55
  85. Ervaren wat het is om slechtziend of blind te zijn25-08-2023 02:08:05
  86. Begrijpen en aanleren van kleuren aan blinde personen22-08-2023 02:08:13
  87. Werken de zintuigen van blinden en slechtzienden beter?22-08-2023 01:08:43
  88. Positieve aspecten aan leven met een visuele beperking17-08-2023 04:08:46
  89. Blind of slechtziend geboren en rouwproces rond afwezig of slecht gezichtsvermogen16-08-2023 01:08:35
  90. Ouderschap als je blind of slechtziend bent14-08-2023 07:08:48
  91. Blind of slechtziend: Hoe kan je een sociaal netwerk opbouwen en wat zijn de obstakels?11-08-2023 04:08:22
  92. Hoe leg je slechtziendheid uit en hoe ga je om met vooroordelen?11-08-2023 02:08:16
  93. Omgaan met non-verbale communicatie als je blind of slechtziend bent08-08-2023 03:08:37
  94. Blind of slechtziend: Rouwproces rond verlies van gezichtsvermogen08-08-2023 06:08:00
  95. Kunnen blinden beelden zien in hun dromen?07-08-2023 04:08:09
  96. Tips: Als partner omgaan met iemand die blind of slechtziend is05-08-2023 06:08:34
  97. Vooroordelen en misvattingen over mensen met een visuele beperking05-08-2023 01:08:39
  98. Universele pictogrammen voor blinden en slechtzienden05-08-2023 06:08:07
  99. Waarom dragen sommige blinden en slechtzienden een zonnebril?03-08-2023 06:08:37
  100. Repetitieve bewegingen en handelingen bij blinde en slechtziende personen29-07-2023 02:07:00
  101. Je bent blind of slechtziend als je …07-07-2017 12:07:25

Laatst bijgewerkt op 24 november 2023 – 06:19