Oriëntatie- en navigatieproblemen bij blinden en slechtzienden

Veel blinden en slechtzienden worden geconfronteerd met aanzienlijke uitdagingen bij het navigeren en oriënteren in hun omgeving. Doordat visuele informatie ontbreekt, kan het lastig zijn om zich zelfstandig en veilig te verplaatsen.

Inhoudsopgave

1 Verlies van visuele referentiepunten
2 Ruimtelijke mismatch en routeplanning
3 Oversteken en veiligheid
4 Gevolgen van navigatie- en oriêntatieproblemen
- 4.1 Mentale impact
- 4.2 Fysieke impact
5 Oplossingen van problemen met navigatie en mobiliteit
6 Meer informatie

Verlies van visuele referentiepunten

Blinden en slechtzienden kunnen problemen ondervinden bij het herkennen van visuele referentiepunten die voor mensen zonder een visuele beperking vanzelfsprekend zijn. Gebouwen, straatnamen en borden herkennen kan moeilijk zijn, waardoor het lastig wordt om de weg te vinden en locaties te onthouden. Onderzoek heeft aangetoond dat auditieve en tactiele informatie, zoals gesproken instructies en tastbare markeringen, kunnen helpen bij het bieden van oriëntatiepunten.

Bron: Giudice, N. A., & Legge, G. E. (2017). Blind navigation and the role of technology. Eye, 31(2), 310-316.

Ruimtelijke mismatch en routeplanning

Routes plannen en de ruimtelijke indeling van een omgeving begrijpen, kan problematisch zijn voor blinde en slechtziende personen. Afstanden en richtingen correct inschatten kan uitdagend zijn, wat kan leiden tot desoriëntatie en het nemen van verkeerde routes. Onderzoek heeft aangetoond dat gesproken route-instructies, tactiele kaarten en moderne navigatie-apps met auditieve begeleiding kunnen bijdragen aan verbeterde routeplanning.

Bron: Loomis, J. M., Klatzky, R. L., & Giudice, N. A. (2012). Sensory Substitution of Vision: Importance of Perceptual and Cognitive Processing. Experimental Brain Research, 220(1), 1-10.

Oversteken en veiligheid

Straten veilig oversteken en obstakels vermijden vormen grote uitdagingen voor blinden en slechtzienden. Ze moeten vertrouwen op auditieve signalen, hun witte stok en/of hun geleidehond om verkeerssituaties te begrijpen en veilig te navigeren. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat het trainen van auditieve vaardigheden en het gebruik van akoestische signalen bij oversteekplaatsen kunnen bijdragen aan verbeterde veiligheid bij het oversteken van wegen.

Bron: Kim, J., & Gibson, J. J. (2010). Navigation with nonvisual cues: A comparison of sensory-substitution and auditory navigation. Perception, 39(4), 464-481.

Persoon loopt met witte stok op straat

Gevolgen van navigatie- en oriêntatieproblemen

Mentale impact

Oriëntatie- en navigatieproblemen kunnen aanzienlijke mentale uitdagingen met zich meebrengen voor mensen met een visuele beperking. Zich vrij en zelfstandig kunnen bewegen in de omgeving is voor velen essentieel voor hun zelfvertrouwen en gevoel van eigenwaarde. Belemmeringen in de mogelijkheid om zich te oriënteren en te navigeren kunnen leiden tot gevoelens van angst, frustratie, afhankelijkheid en isolement.

Angst en stress: Het gevoel van onzekerheid en het risico om de weg kwijt te raken kan leiden tot angst en stress bij blinde en slechtziende personen. Onafhankelijk kunnen navigeren kan cruciaal zijn voor hun dagelijkse activiteiten en sociale interacties.
Verlies van onafhankelijkheid: Oriëntatie- en navigatieproblemen kunnen leiden tot een verminderd gevoel van onafhankelijkheid. Personen moeten mogelijk vaker om hulp vragen of vermijden bepaalde locaties en activiteiten uit vrees voor de moeilijkheden die ze kunnen tegenkomen.
Isolement: Nieuwe plaatsen en situaties vermijden vanwege navigatieproblemen kan leiden tot sociale isolatie. Dit kan leiden tot een gebrek aan betrokkenheid bij sociale activiteiten en het gevoel buitengesloten te worden.

Fysieke impact

Ook op fysiek niveau kunnen oriëntatie- en navigatieproblemen verschillende gevolgen hebben. Bepaalde locaties en situaties vermijden kan fysieke ongemakken veroorzaken, terwijl ook het fysieke proces van navigeren zelf uitdagingen met zich meebrengt.

Fysieke vermoeidheid: Het navigeren zelf kan fysiek inspannend zijn, vooral als visueel gehandicapte personen extra moeite moeten doen om obstakels te vermijden, trappen te beklimmen of onbekende paden te verkennen.
Gevaar en risico op ongevallen: Navigeren zonder duidelijke visuele informatie kan het risico op struikelen, vallen en andere ongevallen vergroten. Dit kan leiden tot fysieke verwondingen en ongemakken.
Overbelasting van zintuigen: Het compenseren van het gebrek aan visuele informatie kan leiden tot een overbelasting van andere zintuigen, zoals gehoor en tastzin. Dit kan leiden tot sensorische vermoeidheid en extra fysieke en mentale inspanning.

Iemand neemt de trap omhoog

Oplossingen van problemen met navigatie en mobiliteit

Diverse hulpmiddelen, aanpassingen en oplossingen zijn beschikbaar voor het verhelpen van mobiliteits- en navigatieproblemen bij mensen met een visuele uitdaging. Geen enkele benadering staat echter op zichzelf. Vaak is een combinatie van verschillende methoden het meest effectief om de navigatie- en mobiliteitsproblemen aan te pakken en de algehele kwaliteit van leven voor mensen met een visuele beperking te verbeteren. De omgeving aanpassen, technieken aanleren en psychologische ondersteuning aanbieden kunnen samen een holistische benadering vormen om deze uitdagingen aan te pakken.

Technologische oplossingen

Moderne (technologische) mobiliteitshulpmiddelen helpen bij oriëntatie- en navigatieproblemen bij blinden en slechtzienden. Smartphone-apps met GPS en gesproken instructies, zoals navigatie-apps voor visueel gehandicapten, bieden realtime begeleiding en route-instructies. Daarnaast kunnen slimme witte stokken, slimme brillen en sonarapparaten obstakels in de omgeving detecteren en gebruikers waarschuwen.

Oriëntatie- en mobiliteitstraining

Gespecialiseerde trainingen kunnen mensen met visuele beperkingen helpen om beter te navigeren en zich te oriënteren in verschillende omgevingen. Dit kan het aanleren van technieken om met een witte stok te lopen omvatten, het herkennen van geluidscues, het begrijpen van omgevingslay-outs en het leren van veilige navigatiestrategieën.

Geleidehond

Voor sommige mensen met een visuele beperking kan het gebruik van een geleidehond een enorme verbetering betekenen in hun mobiliteit. Deze getrainde honden kunnen mensen veilig helpen navigeren door obstakels te herkennen en aanwijzingen te geven.

Geleidehond

Echolokalisatie / echolocatie

Echolokalisatie is een techniek die sommige mensen met een visuele beperking gebruiken om hun omgeving te verkennen en zich te verplaatsen. Deze methode maakt gebruik van geluidsgolven om informatie over objecten en obstakels in de omgeving te verzamelen en te interpreteren. Hoewel het niet voor iedereen geschikt is en veel training en oefening vereist, kan echolokalisatie een krachtig hulpmiddel zijn om navigatie- en mobiliteitsproblemen aan te pakken. Bij echolokalisatie maakt een visueel gehandicapte persoon geluiden, meestal door te klikken met de tong of te tikken met een stok, en luistert hij naar de weerkaatsing of echo van die geluiden wanneer ze terugkaatsen van objecten in de omgeving. Door de tijd te meten tussen het uitzenden van het geluid en het ontvangen van de echo, kan de persoon informatie verzamelen over de afstand tot objecten en hun locatie.

Het leren van echolokalisatie vereist geduld, toewijding en training. Mensen die deze techniek willen beheersen, moeten leren hoe ze geluiden kunnen produceren en hoe ze de terugkaatsingen moeten interpreteren. Dit proces omvat vaak het werken met een getrainde professional om de nodige vaardigheden te ontwikkelen.

Hoewel echolokalisatie een waardevol hulpmiddel is, staat het meestal niet op zichzelf. Mensen met een visuele beperking combineren vaak echolokalisatie met andere mobiliteits- en navigatietechnieken, zoals het gebruik van een witte stok, geleidehond, navigatie-apps, braillekaarten enzovoort. Door deze holistische benadering kunnen ze zich effectiever en zelfverzekerder in hun omgeving bewegen.

Tactiele kaarten en markeringen

Tactiele kaarten en markeringen creëren ruimtelijk inzicht en oriëntatie. De kaarten geven belangrijke locaties, routes en obstakels aan, waardoor mensen met een visuele handicap beter kunnen begrijpen waar ze zich bevinden.

Ruimtelijke herkenning en auditieve aanwijzingen

Het leren herkennen van geluidscues in de omgeving, zoals verkeersgeluiden of omgevingsgeluiden, kan mensen helpen om hun locatie te begrijpen en zich te oriënteren.

Fysieke aanpassingen

Fysieke aanpassingen aan de omgeving kunnen ook bijdragen aan verbeterde mobiliteit. Denk aan het plaatsen van tactiele markeringen op trappen, deuren en andere belangrijke locaties, evenals het creëren van obstakelvrije paden.

Psychologische ondersteuning

Omgaan met navigatie- en mobiliteitsproblemen kan emotioneel uitdagend zijn. Psychologische ondersteuning, zoals therapie en zelfhulpgroepen, kan helpen bij het omgaan met gevoelens van frustratie, angst en isolement. Ook kunnen sommige blinde en slechtzienden gebaat zijn bij hulp van lotgenoten, hetgeen mogelijk is via live praatgroepen alsook online via bijvoorbeeld de besloten Facebook-groepen “Lotgenoten met een oogaandoening en slechtzienden” en “Visueel beperkt“.

Omgevingsaanpassingen

Goed verlichte en overzichtelijke omgevingen kunnen de navigatie vergemakkelijken. Dit kan bijvoorbeeld door het verbeteren van de verlichting in openbare ruimtes.

Samenwerking met maatschappelijke organisaties

Blindenorganisaties (BE en NL) kunnen waardevolle informatie, training en ondersteuning bieden om de mobiliteit en navigatie te verbeteren.

Bron: Findlay, G. (2016). The Potential of Wearable Technology for People with Visual Impairments. British Journal of Visual Impairment, 34(3), 203-214.

Meer informatie

Deel dit:

Advertenties

Laatst bijgewerkt op 24 maart 2024 – 06:24

Mobiliteit