Scleritis

Scleritis is een ontstekingsaandoening van de sclera, het witte deel van het oog, die gepaard gaat met hevige pijn en roodheid.

Inhoudsopgave

Prevalentie van scleritis

België

In België, een land met geavanceerde medische zorgfaciliteiten en een hoog niveau van gezondheidszorg, zijn er schattingen beschikbaar over de prevalentie van scleritis. Scleritis wordt over het algemeen beschouwd als een zeldzame aandoening, maar de exacte prevalentie varieert afhankelijk van verschillende factoren. Scleritis kan in verschillende vormen voorkomen, waarbij anterieure scleritis de meest voorkomende vorm is. Personen met bepaalde onderliggende aandoeningen, zoals reumatoïde artritis, hebben een verhoogd risico op scleritis.

Nederland

Ook in Nederland is er informatie beschikbaar over de prevalentie van scleritis. Net als in België wordt scleritis als een zeldzame aandoening beschouwd. De exacte prevalentie varieert echter op basis van demografische en klinische factoren. Net als bij andere ontstekingsaandoeningen van het oog kan het identificeren van gevallen van scleritis soms complex zijn vanwege de variërende symptomen en de noodzaak van gespecialiseerde medische zorg.

Oorzaken

De exacte oorzaak van scleritis is nog niet volledig begrepen, maar het is duidelijk dat het een complexe aandoening is met meerdere mogelijke oorzaken, waaronder:

  1. Auto-immuunreacties: Scleritis wordt vaak geassocieerd met auto-immuunziekten zoals reumatoïde artritis, systemische lupus erythematosus en ziekte van Wegener. Bij deze aandoeningen valt het immuunsysteem per abuis gezond weefsel aan, wat leidt tot ontsteking in het oog.
  2. Infecties: Infecties kunnen ook scleritis veroorzaken. Bacteriële, virale of schimmelgerelateerde infecties kunnen leiden tot ontsteking van de sclera.
  3. Trauma: Oogtrauma, zoals een letsel of een operatie, kan soms scleritis veroorzaken.
  4. Andere systemische aandoeningen: Naast auto-immuunziekten zijn er andere systemische aandoeningen, zoals spondyloartritis en granulomatose met polyangiitis, die geassocieerd kunnen worden met scleritis.
  5. Onbekende oorzaken: In sommige gevallen is de oorzaak van scleritis onbekend, wat idiopathische scleritis wordt genoemd.

Risicofactoren

Naast de mogelijke oorzaken zijn er verschillende risicofactoren die het risico op het ontwikkelen van scleritis kunnen verhogen. Enkele van deze risicofactoren zijn:

  1. Geslacht: Scleritis komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, hoewel de reden hiervoor niet volledig begrepen is.
  2. Leeftijd: Scleritis treft meestal volwassenen, met een piekincidentie tussen de leeftijd van 30 en 50 jaar.
  3. Familiegeschiedenis: Personen met een familiegeschiedenis van auto-immuunziekten of scleritis hebben mogelijk een verhoogd risico.
  4. Roken: Roken wordt beschouwd als een risicofactor voor de ontwikkeling van scleritis en kan de ernst van de aandoening vergroten.
  5. Onderliggende medische aandoeningen: Personen met bestaande auto-immuunziekten of andere systemische aandoeningen lopen een verhoogd risico op scleritis.
  6. Trauma en chirurgische ingrepen: Personen die oogtrauma hebben opgelopen of oogheelkundige ingrepen hebben ondergaan, lopen een verhoogd risico.
Roken: Sigarettenpeuken op de grond

Roken: Sigarettenpeuken op de grond

Gecompliceerde etiologie

Scleritis heeft een complexe etiologie, waarbij genetische, immunologische en omgevingsfactoren een rol spelen. De interactie tussen deze factoren leidt tot een ontstekingsreactie in de sclera. Het begrijpen van de oorzaken en risicofactoren is van cruciaal belang voor het ontwikkelen van gerichte behandelingsstrategieën en het identificeren van personen met een verhoogd risico op de aandoening.

Erfelijkheid van scleritis

Complexiteit van erfelijkheid

Scleritis wordt beschouwd als een complexe aandoening, wat betekent dat de oorzaak ervan het resultaat is van de interactie tussen genetische, immunologische en omgevingsfactoren. Hoewel er aanwijzingen zijn dat genetische factoren een rol kunnen spelen bij het risico op scleritis, is de exacte genetische basis nog niet volledig begrepen.

Familiale clustering

Er zijn gevallen gerapporteerd waarin scleritis voorkwam in bepaalde families, wat suggereert dat er een genetische component zou kunnen zijn. Familiale clustering van scleritis kan wijzen op het bestaan van genetische varianten die het risico op de aandoening verhogen. Deze gevallen zijn echter relatief zeldzaam. Scleritis komt meestal sporadisch voor zonder een duidelijke familiegeschiedenis.

Genetische predispositie

Hoewel er geen specifieke genen zijn geïdentificeerd die direct verantwoordelijk zijn voor scleritis, zijn er wel genetische varianten geassocieerd met auto-immuunziekten, zoals reumatoïde artritis en systemische lupus erythematosus, die op hun beurt geassocieerd kunnen worden met een verhoogd risico op scleritis. Personen met een genetische predispositie voor auto-immuunziekten kunnen daarom een verhoogd risico lopen op scleritis.

Epigenetische factoren

Naast genetische factoren kunnen epigenetische veranderingen, zoals DNA-methylatie en histonmodificaties, ook een rol spelen bij de ontwikkeling van scleritis. Epigenetische veranderingen kunnen het genetische expressiepatroon beïnvloeden en het risico op auto-immuunziekten, waaronder scleritis, verhogen.

Complex samenspel

Erfelijkheid bij scleritis kan niet eenvoudig worden toegeschreven aan één enkel gen of een specifieke genetische variant. Het is eerder het resultaat van een complex samenspel tussen genetische, immunologische en omgevingsfactoren. Daarom kan scleritis voorkomen bij personen zonder familiegeschiedenis van de aandoening en kan het afwezig zijn bij personen met een bekende genetische predispositie.

Soorten

Anterieure scleritis

Anterieure scleritis is de meest voorkomende vorm van scleritis en treedt op aan de voorkant van het oog, meestal rond het hoornvlies. Het wordt verder onderverdeeld in drie subtypen:

  1. Diffuse anterieure scleritis: Dit subtype wordt gekenmerkt door een gelijkmatige ontsteking van het voorste deel van de sclera. Het gaat gepaard met hevige pijn, roodheid en zwelling van het oog.
  2. Nodulaire anterieure scleritis: Bij deze vorm ontstaan er knobbeltjes of knobbels op het oppervlak van de sclera. Dit gaat meestal gepaard met diepe, doordringende pijn.
  3. Necrotiserende anterieure scleritis: Dit is de meest ernstige vorm van anterieure scleritis, waarbij weefselnecrose kan optreden. Het kan leiden tot permanente schade aan het oog als het niet snel wordt behandeld.

Posterieure scleritis

Posterieure scleritis is minder gebruikelijk dan anterieure scleritis en treedt op aan de achterkant van het oog, in de buurt van de oogzenuw. Het kan moeilijker te diagnosticeren zijn vanwege de diepere locatie. Symptomen zijn onder meer wazig zien, oogpijn en gevoeligheid voor licht. Posterieure scleritis kan ernstige complicaties veroorzaken, zoals een netvliesloslating en glaucoom.

Necrotiserende scleritis met ontsteking

Dit is een zeldzame en ernstige vorm van scleritis waarbij er sprake is van weefselnecrose in de sclera. Het gaat gepaard met hevige pijn en kan leiden tot perforatie van het oog, wat een noodsituatie is. Deze vorm vereist een onmiddellijke medische behandeling.

Scleromalacie

Scleromalacie verwijst naar verzwakking van de sclera, wat kan leiden tot uitstulpingen of verdunning van het oog. Dit kan het gevolg zijn van langdurige ontsteking en kan leiden tot structurele veranderingen in het oog.

Niet-infectieuze en infectieuze scleritis

Scleritis kan worden onderverdeeld in niet-infectieuze en infectieuze vormen, afhankelijk van de oorzaak. Niet-infectieuze scleritis is meestal geassocieerd met auto-immuunziekten en andere onderliggende aandoeningen, terwijl infectieuze scleritis het gevolg kan zijn van bacteriële, virale of schimmelinfecties.

Overlap met andere aandoeningen

Scleritis kan soms overlappen met andere aandoeningen, zoals reumatoïde artritis, systemische lupus erythematosus en ziekte van Wegener. In deze gevallen wordt de behandeling vaak aangepast om zowel de onderliggende aandoening als de scleritis aan te pakken.

Symptomen

Oogpijn

Het meest voorkomende en opvallende symptoom van scleritis is intense oogpijn. De pijn wordt vaak omschreven als diep en kloppend en kan variëren in intensiteit. De pijn kan verergeren bij oogbewegingen en kan ook ‘s nachts intenser worden, wat de slaap verstoort.

Roodheid van het oog

Scleritis gaat gepaard met roodheid van het oog, die dieper en helderder van kleur is dan bij oppervlakkige oogirritaties. De roodheid kan zich uitstrekken over een groot deel van het oogoppervlak.

Gevoeligheid voor licht

Personen met scleritis ervaren vaak lichtgevoeligheid, ook wel fotofobie genoemd. Zelfs normale omgevingsverlichting kan ongemak veroorzaken en het dragen van een zonnebril of het vermijden van fel licht is vaak noodzakelijk.

Verminderd gezichtsvermogen

Scleritis kan het gezichtsvermogen aantasten, vooral als het niet tijdig wordt behandeld. Wazig zien en visuele vervormingen kunnen optreden als gevolg van de ontsteking en de druk op het oog.

Wazig beeld van een kantoorinterieur

Wazig beeld van een kantoorinterieur

Tranen en waterige ogen

Personen met scleritis kunnen overmatig tranen en waterige ogen ervaren als gevolg van de ontsteking. Dit kan leiden tot constante traanproductie en ongemak.

Oogbewegingsproblemen

De pijn en ontsteking geassocieerd met scleritis kunnen leiden tot problemen met oogbewegingen. Het kan moeilijk zijn om de ogen te bewegen, en dit kan leiden tot dubbelzien.

Hoofdpijn

Scleritis kan gepaard gaan met ernstige hoofdpijn, vooral als de ontsteking zich uitbreidt naar de omliggende weefsels. Deze hoofdpijn kan zich over het hele hoofd verspreiden.

Algemene malaise

Naast ooggerelateerde symptomen kunnen personen met scleritis zich ziek en vermoeid voelen. Algemene malaise, vermoeidheid en lichaamszwakte kunnen voorkomen.

Veranderingen in de kleur van de sclera

In sommige gevallen kan scleritis leiden tot veranderingen in de kleur van de sclera. Dit kan leiden tot een blauwachtige of gele verkleuring van het oogwit.

Sclerale knobbels

In gevallen van nodulaire anterieure scleritis kunnen zichtbare knobbels of verdikkingen op het oogoppervlak verschijnen.

1Visuele verstoringen

Personen met scleritis kunnen visuele verstoringen ervaren, zoals vervormde beelden of het zien van lichtflitsen.

Lichamelijke gevolgen

Systemische ontsteking

Scleritis wordt vaak geassocieerd met systemische ontsteking, wat betekent dat de ontsteking niet beperkt blijft tot het oog, maar het hele lichaam kan aantasten. Deze systemische ontsteking kan leiden tot symptomen zoals koorts, vermoeidheid, gewrichtspijn en malaise.

Verhoogd risico op auto-immuunziekten

Scleritis wordt vaak gezien in combinatie met auto-immuunziekten zoals reumatoïde artritis, systemische lupus erythematosus en ziekte van Wegener. Personen met scleritis hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van andere auto-immuunziekten, wat hun algehele gezondheid kan aantasten.

Hart- en vaatproblemen

Langdurige ontsteking geassocieerd met scleritis kan leiden tot een verhoogd risico op hart- en vaatproblemen, waaronder atherosclerose (verharding en vernauwing van de slagaders), een hoge bloeddruk en een verhoogd cholesterolgehalte.

Neurologische problemen

Scleritis kan invloed hebben op het zenuwstelsel en neurologische symptomen veroorzaken, zoals hoofdpijn, duizeligheid en veranderingen in het gezichtsvermogen. In ernstige gevallen kan het leiden tot aseptische meningitis, een ontsteking van de hersenvliezen.

Huidproblemen

Sommige personen met scleritis ontwikkelen huidproblemen, zoals huiduitslag, huidzweren en huidverkleuringen, als gevolg van de systemische ontsteking.

Ademhalingsproblemen

Scleritis kan de luchtwegen aantasten en ademhalingsproblemen veroorzaken, vooral bij personen met de ziekte van Wegener. Dit kan leiden tot hoesten, kortademigheid en andere ademhalingsproblemen.

Nierproblemen

In zeldzame gevallen kan scleritis nierproblemen veroorzaken, zoals nierontsteking. Dit kan leiden tot symptomen zoals zwelling van het lichaam, proteïnurie (het vrijkomen van eiwitten in de urine) en nierfalen.

Algemene verzwakking van het immuunsysteem

Een langdurige ontsteking geassocieerd met scleritis kan leiden tot een verzwakking van het immuunsysteem, wat personen vatbaarder kan maken voor infecties en andere gezondheidsproblemen.

Psychische gevolgen

Depressie

De constante pijn, beperkingen in het dagelijks leven en de onzekerheid over de toekomst kunnen bijdragen aan het ontwikkelen van een depressie bij personen met scleritis. De aanhoudende oogpijn en lichtgevoeligheid kunnen leiden tot gevoelens van wanhoop en verdriet.

Angst

Angststoornissen kunnen optreden bij personen met scleritis, vooral vanwege de onvoorspelbaarheid van de aandoening. Het feit dat scleritis terugkerend is en onverwacht kan optreden, kan bijdragen aan gevoelens van angst en nervositeit.

Stress

Leven met een chronische oogaandoening zoals scleritis kan aanzienlijke stress met zich meebrengen. De behoefte aan frequente medische afspraken, medicamenteuze behandelingen en de impact op de algehele levenskwaliteit kunnen stress veroorzaken.

Isolatie

De symptomen van scleritis, zoals lichtgevoeligheid en pijn, kunnen personen dwingen om zich terug te trekken uit sociale activiteiten en zelfs werk. Dit kan leiden tot gevoelens van isolement en eenzaamheid.

Verlies van zelfstandigheid

Scleritis kan beperkingen opleggen aan de onafhankelijkheid van personen. Het kan hen dwingen om hulp te vragen bij dagelijkse taken en mobiliteit, wat kan leiden tot gevoelens van verlies van controle.

Negatief zelfbeeld

Het uiterlijk van de ogen kan veranderen als gevolg van scleritis, met roodheid en zwelling. Dit kan leiden tot een negatief zelfbeeld en gevoelens van zelfwaardevermindering.

Onzekerheid

Scleritis is een onvoorspelbare aandoening met terugkerende episoden van ontsteking. Deze onzekerheid over wanneer en hoe symptomen zullen optreden, kan spanning en angst veroorzaken.

Impact op kwaliteit van leven

De algehele impact van scleritis op de kwaliteit van leven kan ernstig zijn. Personen met scleritis kunnen moeite hebben om dagelijkse activiteiten uit te voeren en om te gaan met de lichamelijke en psychische symptomen.

Het is van cruciaal belang dat personen met scleritis niet alleen lichamelijk worden behandeld, maar dat ook hun geestelijke gezondheid wordt ondersteund. Een holistische benadering van zorg, waarbij aandacht wordt besteed aan zowel de lichamelijke als psychische behoeften, is essentieel. Dit kan psychologische ondersteuning, counseling en het betrekken van een ondersteuningsnetwerk omvatten.

Bovendien is het belangrijk dat personen met scleritis bewust zijn van de mogelijke psychische gevolgen en hulp zoeken als ze merken dat ze worstelen met hun geestelijke gezondheid. Met de juiste ondersteuning en behandeling kunnen de psychische gevolgen van scleritis worden aangepakt en kan de algehele levenskwaliteit verbeteren.

Diagnose en (Oog)onderzoeken bij scleritis

Een vroege en nauwkeurige diagnose van scleritis is essentieel om de juiste behandeling in te stellen en complicaties te voorkomen. De diagnose van scleritis omvat een combinatie van medische geschiedenis, klinisch onderzoek en verschillende oogonderzoeken. Hier is een gedetailleerd overzicht van de diagnostische stappen bij scleritis:

Medische geschiedenis

Een van de eerste stappen bij de diagnose van scleritis is het verzamelen van een gedetailleerde medische geschiedenis. Dit omvat het bespreken van symptomen, de duur van de symptomen en eventuele eerdere episodes van een oogontsteking. Het is belangrijk om eventuele onderliggende medische aandoeningen, zoals auto-immuunziekten, te identificeren, aangezien scleritis vaak geassocieerd is met andere ziekten.

Klinisch onderzoek

Een grondig klinisch onderzoek van de ogen is van cruciaal belang. Tijdens dit onderzoek zal een oogarts of oogspecialist nauwlettend letten op tekenen van ontsteking in het oog. Dit kan roodheid, zwelling, pijn en veranderingen in de oogstructuur omvatten. De aard en locatie van de ontsteking zullen worden geëvalueerd.

Oogonderzoeken

Verschillende oogonderzoeken worden gebruikt om de diagnose van scleritis te bevestigen en de ernst van de aandoening te beoordelen. Enkele van deze onderzoeken omvatten:

  • Spleetlamponderzoek: Dit is een gedetailleerd onderzoek van het oog met behulp van een spleetlampmicroscoop. Hiermee kan de arts de mate van ontsteking en eventuele complicaties in het oog beoordelen.
  • Oogdrukmeting: Een tonometer wordt gebruikt om de intraoculaire druk te meten, omdat verhoogde oogdruk een symptoom kan zijn van bepaalde vormen van scleritis.
  • Bloedonderzoek: Bloedonderzoeken kunnen worden uitgevoerd om ontstekingsmarkers te identificeren, zoals verhoogde niveaus van C-reactief proteïne (CRP) en bezinkingssnelheid van erytrocyten (BSE). Deze markers kunnen helpen bij het vaststellen van de mate van ontsteking in het lichaam.
  • Beeldvorming: In sommige gevallen kan een oogarts beeldvormende onderzoeken aanbevelen, zoals een echografie of een MRI-scan, om de diepte en omvang van de ontsteking te beoordelen, vooral als er vermoedens zijn van complicaties.

Onderliggende oorzaken uitsluiten

Aangezien scleritis vaak geassocieerd is met auto-immuunziekten, is het belangrijk om eventuele onderliggende oorzaken uit te sluiten. Dit kan betekenen dat er aanvullende bloed- en beeldvormende onderzoeken worden uitgevoerd om auto-immuunziekten zoals reumatoïde artritis, systemische lupus erythematosus en de ziekte van Wegener te identificeren.

Biopsie

In sommige gevallen kan een biopsie van het ontstoken weefsel van de sclera nodig zijn om de diagnose te bevestigen en om ernstige oorzaken, zoals infectie of kanker, uit te sluiten. Een kleine weefselmonster wordt genomen en onder de microscoop onderzocht.

Behandelingen van scleritis

Scleritis is een complexe oogaandoening die zowel medische als soms psychologische behandelingen vereist. De behandeling is afhankelijk van de ernst van de aandoening, de onderliggende oorzaken en de individuele behoeften van de persoon. Hier bespreken we de verschillende behandelingsmogelijkheden voor scleritis:

Medische behandelingen

  1. Ontstekingsremmende medicatie: Dit is vaak de hoeksteen van de medische behandeling voor scleritis. Niet-steroïde ontstekingsremmende geneesmiddelen (NSAID’s), corticosteroïden en immunosuppressiva worden vaak voorgeschreven om ontsteking te verminderen en symptomen te verlichten. Ze kunnen in de vorm van oogdruppels, orale medicatie of injecties worden toegediend.
  2. Biologische medicijnen: In sommige gevallen kan een arts biologische medicijnen voorschrijven, zoals infliximab, adalimumab of rituximab, om ernstige en aanhoudende scleritis te behandelen.
  3. Antibiotica of antivirale medicatie: Als een infectie de oorzaak is van scleritis, kan antibiotica of antivirale medicatie worden voorgeschreven om de infectie te behandelen.
  4. Oogdruppels: Kunstmatige traanvocht- of smeermiddelendruppels kunnen worden voorgeschreven om de ogen te hydrateren en ongemak te verminderen, vooral in gevallen van droge ogen geassocieerd met scleritis.
  5. Oogbescherming: Een ooglapje of een speciale bril kan de ogen beschermen tegen fel licht en stof, wat de symptomen kan verlichten.
  6. Lasertherapie of chirurgie: In zeldzame gevallen, wanneer er sprake is van complicaties zoals necrose of littekenvorming van de sclera, kan lasertherapie of een chirurgische behandeling nodig zijn.
Toediening van oogdruppels bij persoon

Toediening van oogdruppels bij persoon

Psychische ondersteuning

  1. Psychotherapie: Omgaan met de psychische gevolgen van scleritis kan moeilijk zijn. Psychotherapie, zoals cognitieve gedragstherapie, kan personen helpen bij het ontwikkelen van copingmechanismen en het omgaan met stress en angst.
  2. Steungroepen: Deelnemen aan steungroepen voor mensen met scleritis of oogaandoeningen kan een waardevolle bron van steun en begrip zijn. Het delen van ervaringen met anderen in een vergelijkbare situatie kan geruststellend zijn.
  3. Familieondersteuning: Familieleden spelen vaak een cruciale rol in het ondersteunen van personen met scleritis. Open communicatie en begrip binnen het gezin zijn van groot belang.
  4. Levensstijlaanpassingen: Het aanpassen van de levensstijl kan helpen om symptomen te beheersen. Het vermijden van roken, gezonde voeding en voldoende slaap kunnen de algehele gezondheid verbeteren.

Onderliggende oorzaken aanpakken

Als scleritis geassocieerd is met een onderliggende medische aandoening, zoals reumatoïde artritis of systemische lupus erythematosus, is het van vitaal belang om de onderliggende oorzaak te behandelen. Dit kan het gebruik van medicijnen omvatten die gericht zijn op de onderliggende ziekte.

Opvolging en monitoring

Personen met scleritis moeten regelmatige opvolgingsafspraken met hun oogarts of reumatoloog plannen. Dit is essentieel om de voortgang van de behandeling te beoordelen, medicatie aan te passen indien nodig en eventuele complicaties te monitoren.

Prognose van scleritis

De prognose van scleritis kan sterk variëren, afhankelijk van verschillende factoren, waaronder de ernst van de aandoening, de tijdigheid van de diagnose, de effectiviteit van de behandeling en de aanwezigheid van onderliggende medische aandoeningen. Hieronder worden enkele belangrijke aspecten van de prognose van scleritis besproken:

Ernst van scleritis

Scleritis kan variëren in ernst, van milde gevallen met minimale symptomen tot ernstige vormen met uitgebreide ontsteking en complicaties. Milde scleritis kan vaak goed reageren op behandeling en heeft over het algemeen een gunstigere prognose. Ernstige scleritis kan leiden tot blijvende schade aan de ogen en een minder gunstige prognose.

Vroegtijdige diagnose en behandeling

Een vroegtijdige diagnose en prompte behandeling zijn cruciaal voor een betere prognose bij scleritis. Vertraging in de diagnose en behandeling kan leiden tot ernstigere ontsteking en complicaties, waardoor de prognose verslechtert. Personen met scleritis moeten onmiddellijk medische hulp zoeken als ze symptomen ervaren, zoals oogroodheid, pijn en veranderingen in het gezichtsvermogen.

Onderliggende medische aandoeningen

Scleritis is vaak geassocieerd met onderliggende auto-immuunziekten, zoals reumatoïde artritis, systemische lupus erythematosus en de ziekte van Wegener. De prognose kan variëren afhankelijk van de ernst en de controle van deze onderliggende aandoeningen. Effectieve behandeling van de onderliggende ziekte kan de prognose verbeteren.

Complicaties

Scleritis kan leiden tot verschillende oogcomplicaties, waaronder hoornvlieszweren, cataract, glaucoom en zelfs een verlies van het gezichtsvermogen. Het beheersen van ontsteking en het voorkomen van complicaties zijn essentieel voor een gunstige prognose.

Behandelingsrespons

De prognose wordt vaak beïnvloed door hoe goed de scleritis reageert op de voorgeschreven behandeling. Sommige gevallen kunnen resistent zijn tegen medicatie, wat de prognose kan verslechteren. Het aanpassen van de behandeling en het proberen van verschillende benaderingen kunnen nodig zijn om een optimale respons te bereiken.

Levensstijlaanpassingen

Levensstijlaanpassingen, zoals stoppen met roken, het vermijden van stress en het volgen van een gezonde voeding, kunnen de algehele prognose positief beïnvloeden. Een gezonde levensstijl kan het immuunsysteem versterken en de algehele gezondheid verbeteren.

Opvolging en monitoring

Personen met scleritis moeten regelmatig worden gecontroleerd door hun zorgverleners. Deze opvolgingsafspraken zijn essentieel om de voortgang van de aandoening te beoordelen, de behandeling aan te passen indien nodig en complicaties te monitoren.

Complicaties van oogaandoening

Hoornvliescomplicaties

  • Hoornvlieszweren: Ontsteking en verdikking van de sclera bij scleritis kunnen leiden tot hoornvliesongemak en hoornvlieszweren. Dit kan het gezichtsvermogen aantasten en littekens op het hoornvlies veroorzaken.
  • Hoornvliesperforatie: In ernstige gevallen kan het hoornvlies worden aangetast en zelfs perforeren, wat resulteert in een risico op een intraoculaire infectie en verlies van het oog.

Cataract

Langdurige ontsteking geassocieerd met scleritis kan de ontwikkeling van cataract versnellen, wat vertroebeling van de ooglens veroorzaakt en het gezichtsvermogen aantast. Cataractchirurgie kan noodzakelijk zijn om het gezichtsvermogen te herstellen.

Glaucoom

Scleritis kan verhoogde oogdruk veroorzaken, wat kan leiden tot glaucoom. Glaucoom is een aandoening waarbij de oogzenuw wordt beschadigd door verhoogde druk, wat een onomkeerbaar verlies van het gezichtsvermogen kan veroorzaken.

Beeld van wat een persoon met glaucoom zou kunnen zien

Beeld van wat een persoon met glaucoom zou kunnen zien

Oogzenuwcomplicaties

In ernstige gevallen kan de ontsteking bij scleritis zich uitbreiden naar de oogzenuw, wat leidt tot verminderd gezichtsvermogen en zelfs blindheid in het aangetaste oog.

Systemische complicaties

Scleritis is vaak geassocieerd met auto-immuunziekten zoals reumatoïde artritis of lupus. Deze onderliggende aandoeningen kunnen systemische complicaties veroorzaken, waaronder gewrichtsproblemen, huiduitslag, orgaanschade en meer.

Littekenvorming

Na genezing van scleritis kan littekenweefsel achterblijven op de sclera, wat kan leiden tot onregelmatigheden in de oogoppervlakte en verdere complicaties.

Recidief

Scleritis kan terugkeren, zelfs na een succesvolle behandeling. Het beheersen van terugkerende episodes vereist nauwgezette monitoring en aanpassing van de behandeling.

Ooginfecties

De ontstoken en beschadigde weefsels bij scleritis vormen een verhoogd risico op ooginfecties. Bacteriële of virale infecties kunnen het verloop van de aandoening verergeren.

Psychische belasting

De chronische aard van scleritis en de mogelijkheid van complicaties kunnen psychische stress veroorzaken bij personen die met de aandoening leven. Angst, een depressie en psychosociale problemen zijn niet ongebruikelijk.

Preventie van scleritis

Behandeling van onderliggende aandoeningen

Als scleritis wordt geassocieerd met onderliggende auto-immuunziekten zoals reumatoïde artritis, lupus of de ziekte van Wegener, is een effectieve behandeling en beheersing van deze aandoeningen van cruciaal belang. Het onder controle houden van de onderliggende ziekte kan helpen voorkomen dat scleritis optreedt.

Stoppen met roken

Roken is geassocieerd met een verhoogd risico op het ontwikkelen van scleritis en het verergeren van de aandoening. Stoppen met roken kan niet alleen het risico op scleritis verminderen, maar ook de algemene ooggezondheid verbeteren.

Roken: Sigarettenpeuken op de grond

Roken: Sigarettenpeuken op de grond

Gezonde levensstijl

Een gezonde levensstijl met een evenwichtige voeding, regelmatige lichaamsbeweging en voldoende slaap kan het immuunsysteem versterken en de algehele gezondheid bevorderen.

Bescherming tegen een oogletsel

Het dragen van oogbescherming tijdens activiteiten waarbij het risico op een oogletsel bestaat, zoals sporten of werken met gereedschap, kan het risico op scleritis verminderen.

Reguliere oogonderzoeken

Regelmatige oogonderzoeken door een oogarts zijn belangrijk om eventuele tekenen van scleritis vroegtijdig op te sporen en te behandelen. Personen met een verhoogd risico, zoals mensen met onderliggende auto-immuunziekten, moeten bijzonder waakzaam zijn en regelmatig oogonderzoek ondergaan.

Stressbeheersing

Stress kan een rol spelen bij het verergeren van auto-immuunziekten en het activeren van scleritis. Stressbeheersingstechnieken, zoals meditatie, yoga en ademhalingsoefeningen, kunnen helpen bij het verminderen van stress en het bevorderen van algehele gezondheid.

Medicatietrouw

Personen met scleritis moeten hun voorgeschreven medicatie trouw volgen en eventuele wijzigingen in hun gezondheidstoestand aan hun zorgverleners melden. Het opvolgen van de behandeling kan helpen bij het voorkomen van terugkerende episoden.

Oogbescherming in extreme weersomstandigheden

In situaties met extreem weer, zoals sterke wind of blootstelling aan stof en zand, kan het dragen van een beschermende bril of oogbescherming het risico op oogirritatie verminderen.

Omgaan met scleritis in het dagelijks leven

Scleritis is een chronische oogaandoening die het dagelijks leven van personen die eraan lijden, aanzienlijk kan aantasten. Omgaan met scleritis vereist een combinatie van medische behandeling, zelfzorg en het aanpassen van levensstijl om de symptomen te beheren en de kwaliteit van leven te verbeteren. Hier zijn enkele praktische strategieën en tips om het hoofd te bieden aan scleritis in het dagelijks leven:

Zorg voor regelmatige medische opvolging

Een nauwe relatie met een ervaren oogarts of reumatoloog is van vitaal belang. Regelmatige oogonderzoeken kunnen helpen bij het monitoren van de voortgang van scleritis en het aanpassen van de behandeling indien nodig.

Volg voorgeschreven medicatie nauwgezet

Scleritis wordt meestal behandeld met ontstekingsremmende medicijnen, zoals corticosteroïden en immunosuppressiva. Het is essentieel om medicatie strikt volgens voorschrift in te nemen. Het missen van doses kan leiden tot verergering van de symptomen.

Stressbeheersing

Stress kan scleritis verergeren. Het beoefenen van stressverminderingstechnieken, zoals meditatie, ademhalingsoefeningen en yoga, kan helpen bij het beheersen van stress en het verbeteren van de algehele gezondheid.

Bescherm de ogen

In situaties waarin de ogen aan risico’s zijn blootgesteld, zoals stof, zand, of fel zonlicht, is oogbescherming van vitaal belang. Het dragen van een zonnebril en oogbescherming kan de ogen beschermen tegen irritatie en schadelijke invloeden van buitenaf.

Zonnebril

Zonnebril

Pas de levensstijl aan

Personen met scleritis moeten mogelijk hun levensstijl aanpassen om symptomen te minimaliseren. Dit kan onder meer het vermijden van roken en alcoholgebruik, het volgen van een evenwichtige voeding, en het regelmatig uitoefenen van lichte lichaamsbeweging omvatten.

Gezonde voeding

Een gezonde voeding met voldoende vitaminen en antioxidanten kan helpen bij het bevorderen van de ooggezondheid. Voedingsmiddelen rijk aan omega-3-vetzuren, zoals vette vis en lijnzaad, kunnen ontstekingen verminderen.

Wees bewust van symptomen

Het is belangrijk om de symptomen van scleritis te herkennen en snel medische hulp te zoeken bij verergering. Deze symptomen omvatten oogpijn, roodheid, fotofobie, wazig zicht en tranende ogen.

Psychologische ondersteuning

Omgaan met een chronische aandoening zoals scleritis kan psychologisch uitdagend zijn. Het zoeken naar psychologische ondersteuning, zoals therapie of ondersteuningsgroepen, kan personen helpen omgaan met de emotionele impact van de aandoening.

Steun gevende handen

Steun gevende handen

Leer over de aandoening

Het begrijpen van scleritis, de oorzaken en behandelingsopties, kan personen helpen beter geïnformeerde beslissingen te nemen over hun zorg en deel te nemen aan hun eigen behandeling.

Werk samen met zorgverleners

Een goede communicatie met zorgverleners is essentieel. Personen moeten openlijk met hun arts praten over symptomen, zorgen en vragen. Dit helpt bij het aanpassen van de behandeling aan de behoeften van elke persoon.

Deel dit:
Advertenties

  1. NL Oproep: Merkbaar Fit voor sporters met een visuele beperking08-10-2024 04:10:28
  2. Erfelijke oogproblemen: Wat betekent dit als je aan kinderen wilt beginnen?17-06-2024 06:06:56
  3. Corneale crosslinking: Behandeling van progressieve hoornvliesaandoeningen03-06-2024 06:06:10
  4. Contactlenzen en oogmedicatie30-05-2024 06:05:58
  5. Faalangst bij blinden en slechtzienden28-05-2024 03:05:24
  6. Onvoorspelbaarheid en onzekerheid van oogproblemen07-05-2024 05:05:31
  7. Noten en ooggezondheid04-05-2024 06:05:13
  8. Willen blinde en slechtziende personen wel (weer) (goed) zien?16-04-2024 06:04:36
  9. Tips voor thuisverpleegkundigen die bij een blinde of slechtziende persoon komen15-04-2024 07:04:41
  10. Onbegrip over vermoeidheid bij blinden en slechtzienden07-04-2024 12:04:54
  11. Blind of slechtziend: Hand- en polsproblemen tijdens het stoklopen04-04-2024 12:04:21
  12. Omgaan met menstruatie als je een visuele beperking hebt31-03-2024 07:03:13
  13. Misselijkheid bij blinden en slechtzienden27-03-2024 03:03:09
  14. Korstjes op de oogleden27-03-2024 03:03:38
  15. Endoftalmitis (ontsteking van binnenste van oog)27-03-2024 03:03:14
  16. Dacryocystitis (ontsteking van traanzak)27-03-2024 03:03:41
  17. Iritis27-03-2024 03:03:09
  18. Iridocyclitis (uveitis anterior)26-03-2024 06:03:43
  19. Droge lucht en oogproblemen23-03-2024 05:03:09
  20. Verhoogde alertheid bij blinden en slechtzienden21-03-2024 07:03:19
  21. Aanpassingsstoornissen bij personen met een visuele handicap16-03-2024 08:03:41
  22. Vitaminen en ooggezondheid13-03-2024 07:03:10
  23. Oogproblemen bij het Chronisch Vermoeidheidssyndroom (CVS)12-03-2024 12:03:22
  24. Tranende / Waterige ogen08-03-2024 08:03:44
  25. Oogafscheiding07-03-2024 06:03:38
  26. Oogallergie06-03-2024 04:03:47
  27. Gezwollen ogen en oogleden05-03-2024 08:03:08
  28. Brandende ogen04-03-2024 06:03:39
  29. Oogwrijven28-02-2024 03:02:01
  30. Rode ogen27-02-2024 07:02:01
  31. Acupunctuur voor de ogen26-02-2024 04:02:00
  32. Slechtziend: Tips bij plotselinge misselijkheid door fel licht24-02-2024 05:02:38
  33. Problemen met het zien van details24-02-2024 01:02:17
  34. Ectropion (onderste ooglid draait naar buiten)20-02-2024 01:02:26
  35. Waarom mag je niet met je ogen in de zon kijken?20-02-2024 08:02:50
  36. Jeukende ogen19-02-2024 02:02:04
  37. Visuele cortex in hersenen: Verwerken van visuele informatie19-02-2024 02:02:12
  38. Oogproblemen bij Multiple Sclerose (MS)19-02-2024 06:02:50
  39. Wisselend zicht bij slechtzienden19-02-2024 05:02:16
  40. Kunnen blinden en slechtzienden lijden aan reisziekte?09-01-2024 07:01:22
  41. Kunnen blinden en slechtzienden ook claustrofobie hebben?14-12-2023 07:12:22
  42. Posttraumatische stressstoornis (PTSS) bij blinden en slechtzienden09-12-2023 03:12:00
  43. Automutilatie (zelfverwonding) bij blinden en slechtzienden09-12-2023 02:12:54
  44. Vervormd zien (metamorfopsie)19-11-2023 07:11:22
  45. Maculagat18-11-2023 04:11:07
  46. Iris (regenboogvlies): Aandoeningen en problemen13-11-2023 06:11:03
  47. Oogzenuw (opticus nervus): Aandoeningen en problemen11-11-2023 04:11:00
  48. Oogbindvlies (conjunctiva): Aandoeningen en problemen11-11-2023 02:11:17
  49. Ooglid / Oogleden: Aandoeningen en problemen11-11-2023 01:11:24
  50. Netvlies (retina): Aandoeningen en problemen11-11-2023 08:11:22
  51. Wetenschappelijke onderzoeken die blinden weer willen doen zien06-11-2023 07:11:28
  52. Foropter: Instrument voor oogonderzoeken en bepalen van oogcorrectie04-11-2023 05:11:50
  53. Pterygium04-11-2023 03:11:56
  54. Pinguecula04-11-2023 03:11:33
  55. Trachoom04-11-2023 03:11:05
  56. Premature retinopathie04-11-2023 03:11:22
  57. Trichiasis04-11-2023 03:11:44
  58. Subconjunctivale bloeding04-11-2023 03:11:02
  59. Hoornvlieslittekens04-11-2023 03:11:11
  60. Scleritis04-11-2023 03:11:46
  61. Oogziekte van Graves04-11-2023 03:11:21
  62. De invloed van hydratatie op de ooggezondheid03-11-2023 03:11:38
  63. Oogontsteking02-11-2023 02:11:48
  64. Oogzenuwontsteking02-11-2023 02:11:32
  65. Oogkasontsteking (orbitale cellulitis)02-11-2023 01:11:01
  66. Nachtblindheid01-11-2023 01:11:32
  67. Hormonale veranderingen en oogproblemen01-11-2023 12:11:06
  68. Oogirritatie01-11-2023 07:11:00
  69. Ooginfarct01-11-2023 07:11:35
  70. Oftalmoplegie (verzwakte of verlamde oogspieren)01-11-2023 07:11:51
  71. Oculaire toxoplasmose01-11-2023 07:11:44
  72. Meibomitis29-10-2023 08:10:19
  73. Hoornvlies: Aandoeningen en problemen met de cornea29-10-2023 03:10:09
  74. Ziekte van Coats29-10-2023 02:10:31
  75. Lagoftalmie (niet kunnen knipperen of ogen niet volledig kunnen sluiten)29-10-2023 02:10:45
  76. Macula-oedeem29-10-2023 02:10:30
  77. Maculapucker29-10-2023 02:10:20
  78. Kleurenblindheid29-10-2023 02:10:30
  79. Keratitis (hoornvliesontsteking)27-10-2023 01:10:02
  80. Coördinatieproblemen bij blinden en slechtzienden26-10-2023 02:10:47
  81. Duizeligheid bij blinden en slechtzienden26-10-2023 07:10:21
  82. Hypertensieve retinopathie25-10-2023 05:10:59
  83. Herpes in het oog (oculaire herpes, oogherpes)25-10-2023 05:10:43
  84. Gordelroos in het oog25-10-2023 05:10:07
  85. Hoornvlieszweer25-10-2023 05:10:14
  86. Hoornvliestroebelingen25-10-2023 05:10:27
  87. Paniekaanvallen bij blinden en slechtzienden25-10-2023 05:10:15
  88. Ziekenhuisinfecties die de ogen kunnen aantasten24-10-2023 11:10:48
  89. Invloed van airconditioning op de ooggezondheid24-10-2023 11:10:57
  90. Hart- en vaataandoeningen bij blinden en slechtzienden24-10-2023 05:10:17
  91. Fluoresceïnekleuring van het oog: Diagnostische hulpmiddel voor oogaandoeningen24-10-2023 05:10:22
  92. Ooginfecties23-10-2023 05:10:46
  93. Eenzaamheid bij blinden en slechtzienden23-10-2023 03:10:04
  94. Hordeolum (strontje): Ooginfectie23-10-2023 07:10:57
  95. Hoornvliesletsels23-10-2023 07:10:30
  96. Usher-syndroom23-10-2023 07:10:04
  97. Hemianopsie: Verlies van gezichtsveld in één of beide ogen23-10-2023 07:10:14
  98. Invloed van melatonine op blinden21-10-2023 01:10:58
  99. Leber Congenitale Amaurose21-10-2023 11:10:18
  100. Sneeuwblindheid21-10-2023 11:10:37
  101. Retinoblastoom (netvlieskanker)21-10-2023 11:10:23
  102. Oogkanker21-10-2023 11:10:08
  103. Halo’s en lichtverblinding21-10-2023 11:10:36
  104. Hoornvliesdystrofie21-10-2023 11:10:59
  105. Hand- en polsklachten bij blinden en slechtzienden20-10-2023 03:10:08
  106. Keratoconus (kegelvormig en dunner hoornvlies)20-10-2023 11:10:46
  107. Scotomen (blinde vlekken in gezichtsveld)20-10-2023 11:10:27
  108. Ptosis (ptose): Afhangend ooglid20-10-2023 11:10:25
  109. Visual snow syndrome20-10-2023 11:10:57
  110. Uveïtis20-10-2023 11:10:13
  111. Lichttherapie bij blinden als behandeling voor melatoninetekort19-10-2023 05:10:29
  112. Scleralenzen: Behandeling van verschillende oogproblemen19-10-2023 04:10:22
  113. Scheelzien (strabisme, strabismus)19-10-2023 07:10:52
  114. Vaak voorkomende oogproblemen en oogziekten bij kinderen19-10-2023 06:10:44
  115. Leber Erfelijke Optische Neuropathie (LHON)18-10-2023 11:10:30
  116. Verziendheid (hypermetropie)18-10-2023 07:10:02
  117. Droge ogen17-10-2023 05:10:51
  118. Kunsttranen17-10-2023 04:10:05
  119. Schouderpijn en schouderklachten bij blinden en slechtzienden16-10-2023 10:10:08
  120. Rugpijn en rugklachten bij blinden en slechtzienden16-10-2023 07:10:02
  121. Nystagmus (onwillekeurige, ritmische oogbewegingen)16-10-2023 06:10:24
  122. Binoculair onderzoek: Onderzoek van samenwerking tussen de ogen14-10-2023 06:10:22
  123. MRI-scan van de ogen: Gedetailleerde beelden van ogen en omliggende structuren14-10-2023 06:10:46
  124. Lichtgevoeligheidstest: Onderzoeken van oogreacties op licht14-10-2023 06:10:06
  125. Biopsie van het oog: Weefsel uit oog verwijderen en onderzoeken14-10-2023 06:10:56
  126. Traanfilmonderzoek13-10-2023 06:10:57
  127. Spleetlamponderzoek (biomicroscopie)13-10-2023 06:10:03
  128. Refractie-onderzoek (oogmeting)13-10-2023 05:10:32
  129. Pupilverwijding (pupildilatatie): Pupil vergroten (meestal via oogdruppels)13-10-2023 05:10:18
  130. Pachymetrie van het hoornvlies: Dikte van hoornvlies meten13-10-2023 05:10:22
  131. Oogspierfunctietest: Bewegingen van oogspieren beoordelen13-10-2023 05:10:33
  132. Oogdrukmeting (tonometrie)13-10-2023 05:10:33
  133. Oogechografie: Gedetailleerde blik op de oogstructuren13-10-2023 05:10:44
  134. Oftalmoscopie (fundoscopie): Diepgaand onderzoek van het oog13-10-2023 05:10:47
  135. OCT-angiografie: Beeldvorming van oogbloedvaten zonder kleurstoffen13-10-2023 05:10:10
  136. Netvliesonderzoek: Afwijkingen of problemen in netvlies opsporen13-10-2023 05:10:02
  137. Kleurentest: Beoordeling van kleurenzicht13-10-2023 04:10:08
  138. Gonioscopie: Beoordeling van de ooghoek13-10-2023 04:10:16
  139. Fundusfotografie: Gedetailleerde beelden van achterste deel van het oog13-10-2023 04:10:50
  140. Fluoresceïne-angiografie: Onderzoek van netvliesbloedvaten met kleurstof13-10-2023 04:10:33
  141. Elektrofysiologische oogonderzoeken: Elektrische evaluatie van de gezondheid van het oog13-10-2023 04:10:44
  142. CT-scan van de ogen en oogkas: Gedetailleerde beeldvorming13-10-2023 03:10:58
  143. Corneatopografie: Gedetailleerde meting van het hoornvlies13-10-2023 03:10:53
  144. Contrastgevoeligheidstest: Oogonderzoek om contrastvermogen te onderzoeken13-10-2023 03:10:33
  145. Biometrie: Oogonderzoek om nauwkeurige oogmetingen te krijgen13-10-2023 03:10:08
  146. Oogzalven: Soorten, gebruik, tips en hulpmiddelen13-10-2023 06:10:58
  147. Netvliesloslating09-10-2023 01:10:45
  148. Onzekerheid bij blinden en slechtzienden08-10-2023 01:10:17
  149. Abnormale hoofdpositie bij oogproblemen08-10-2023 01:10:21
  150. Spierstijfheid, spierpijn en spierspanning bij blinden en slechtzienden08-10-2023 12:10:57
  151. Nekpijn bij blinden en slechtzienden08-10-2023 12:10:36
  152. Burn-out bij blinden en slechtzienden08-10-2023 07:10:34
  153. Ziekte van Stargardt (juveniele maculadegeneratie)07-10-2023 01:10:25
  154. Glasvochtbloeding07-10-2023 11:10:22
  155. Fotopsie: (Licht)flitsen of flikkeringen in gezichtsveld zien07-10-2023 06:10:46
  156. Floaters (mouches volantes): Zwevende deeltjes in gezichtsveld07-10-2023 05:10:04
  157. Psychische oorzaken van tijdelijke of permanente slechtziendheid en blindheid05-10-2023 05:10:55
  158. Pupilgrootte: Miosis (abnormaal vernauwde pupillen) en mydriasis (abnormaal verwijde pupillen)05-10-2023 06:10:56
  159. Retinitis pigmentosa (RP)04-10-2023 04:10:18
  160. Vragen stellen aan je oogarts04-10-2023 01:10:21
  161. Zeer slechtziend en naar de oogarts blijven gaan04-10-2023 12:10:50
  162. Gezichtsveld en gezichtsveldonderzoek03-10-2023 04:10:30
  163. Gevoelens van verlies bij blinden en slechtzienden02-10-2023 05:10:25
  164. Mentale impact van ernstige oogproblemen bij blinden en slechtzienden02-10-2023 02:10:33
  165. Hoofdpijn bij blinden en slechtzienden02-10-2023 05:10:58
  166. Exoftalmie (proptosis) (abnormaal uitpuilende ogen)30-09-2023 02:09:01
  167. Episcleritis30-09-2023 02:09:22
  168. Entropion (onderste ooglid draait naar binnen)30-09-2023 02:09:29
  169. Diplopie (dubbelzien)30-09-2023 02:09:56
  170. Dacryostenose30-09-2023 02:09:24
  171. Visuele hallucinaties30-09-2023 10:09:48
  172. Drugsverslaving en medicatiemisbruik: Effecten op de ogen en ooggezondheid30-09-2023 07:09:24
  173. De invloed van het gebruik van medicatie op de ogen en ooggezondheid30-09-2023 06:09:31
  174. Body Integrity Identity Disorder (BIID): Verlangen om blind te zijn29-09-2023 01:09:30
  175. Omgaan met (constante) veranderende en/of bevende beelden in gezichtsvermogen29-09-2023 11:09:46
  176. Kunnen blinden en slechtzienden hoogtevrees hebben?29-09-2023 07:09:20
  177. Weer (iets) kunnen zien na tijdelijk of permanent blind of slechtziend te zijn geweest29-09-2023 07:09:14
  178. Cytomegalovirus (CMV) retinitis28-09-2023 04:09:49
  179. Convergentie-insufficiëntie28-09-2023 04:09:41
  180. Conjunctivitis (oogbindvliesontsteking)28-09-2023 04:09:14
  181. Computer Vision Syndrome28-09-2023 04:09:01
  182. Coloboom28-09-2023 04:09:55
  183. Chalazion (gerstekorrel aan ooglid)28-09-2023 04:09:25
  184. Cerebrale Visuele Inperking (CVI)28-09-2023 04:09:04
  185. Centrale sereuze retinopathie28-09-2023 04:09:08
  186. Cat Eye Syndroom28-09-2023 04:09:30
  187. ADOA (autosomale dominante optische atrofie)28-09-2023 04:09:50
  188. Bradyopsie28-09-2023 04:09:00
  189. Blefarospasme (overmatig oogknipperen)28-09-2023 04:09:28
  190. Blefaritis28-09-2023 04:09:49
  191. Birdshot Chorioretinopathie28-09-2023 04:09:19
  192. Bijziendheid (myopie)28-09-2023 04:09:46
  193. Astigmatisme28-09-2023 04:09:18
  194. Vermoeide ogen (oogvermoeidheid)28-09-2023 04:09:47
  195. Anoftalmie28-09-2023 04:09:15
  196. Anisocorie28-09-2023 04:09:45
  197. Aniridie28-09-2023 04:09:43
  198. Geen dieptezicht hebben27-09-2023 07:09:19
  199. De impact van luchtvervuiling op de ogen en ooggezondheid26-09-2023 07:09:31
  200. De impact van UV-blootstelling op de ogen26-09-2023 06:09:55

Laatst bijgewerkt op 20 mei 2024 – 15:16