Omgaan met schuldgevoelens als slechtziende of blinde persoon

Slechtziende of blinde personen krijgen in hun leven vaak te maken met gevoelens die niet enkel voortkomen uit hun beperking, maar uit hoe de samenleving en de omgeving daarop reageren. Een van die hardnekkige gevoelens is schuld. Schuld om dingen die je niet kan doen, om anderen tot last te zijn, om hulp te moeten vragen, om niet aan verwachtingen te kunnen voldoen. Schuldgevoelens zijn menselijk, maar kunnen zwaar wegen als ze blijven hangen. In deze tekst verkennen we waar die gevoelens vandaan komen, welke concrete situaties ze kunnen uitlokken, en hoe je er op een gezonde manier mee om kunt gaan.

Inhoudsopgave

1 De bron van schuldgevoelens herkennen
2 Voorbeelden van situaties die schuldgevoelens kunnen oproepen
3 Het verschil tussen verantwoordelijkheid en schuld
4 Schuldgevoelens in sociale situaties
5 Innerlijke overtuigingen herzien
6 Vergeving en mildheid voor jezelf
7 Steun zoeken en openheid durven
8 Jouw waarde is niet afhankelijk van wat je kan
9 Meer informatie

De bron van schuldgevoelens herkennen

Schuldgevoelens ontstaan vaak niet zomaar. Ze komen voort uit normen, verwachtingen of veronderstellingen — van jezelf of van anderen. Veel slechtziende of blinde mensen hebben van jongs af aan geleerd om ‘extra hun best te doen’, niet tot last te zijn of hun beperking te compenseren. Daardoor kan het voelen alsof je faalt wanneer je afhankelijk bent, iets mist, of niet alles ‘meedoet’.

Soms ontstaan schuldgevoelens ook doordat mensen om je heen aangeven dat ze zich zorgen maken, moe worden van hun rol, of hun eigen teleurstelling projecteren. Andere keren is het subtieler: je voelt je bezwaard dat je partner altijd moet rijden, dat een collega extra werk op zich neemt, of dat je iemand moet vragen iets voor je voor te lezen. Deze gevoelens zijn begrijpelijk, maar ze mogen je niet verlammen of je zelfbeeld aantasten.

Voorbeelden van situaties die schuldgevoelens kunnen oproepen

Blinde en slechtziende personen worden in het dagelijks leven vaak geconfronteerd met situaties waarin schuldgevoelens kunnen ontstaan. Enkele concrete voorbeelden:

Afhankelijkheid bij verplaatsing: Je voelt je verveeld omdat een familielid je elke keer moet brengen en halen, ook al doet die dat graag. Bij het organiseren van een uitje hoor je jezelf zeggen: “Sorry dat ik je wéér moet vragen.”
Professionele situaties: Je merkt dat je werktempo lager ligt door het gebruik van een screenreader (schermuitleesprogramma), waardoor collega’s op jou moeten wachten. Ook al is het werk correct verdeeld, voel je je schuldig dat je niet ‘even snel’ kan reageren. Blind of slechtziend: Energie en balansvermogen in je werk
In het huishouden: Je partner neemt vaker het poetswerk over omdat je door je slechtziendheid moeilijk stof of vlekken ziet. Zelfs als dat praktisch en logisch is, voelt het voor jou alsof je je deel niet doet.
Bij het opvoeden van kinderen: Je maakt je zorgen of je kind niet te veel verantwoordelijkheid op zich neemt, bijvoorbeeld als hij of zij jou vaak helpt met praktische dingen. Je vraagt je af of je hun jeugd ‘belast’.
Tijdens vakanties of uitstappen: Je denkt dat je aanwezigheid een last is omdat anderen zich moeten aanpassen aan wat jij wel of niet kunt. Je durft geen activiteiten voor te stellen uit vrees dat het voor anderen ’te saai’ zou zijn.
In intieme of emotionele relaties: Je vreest dat je partner bepaalde dingen mist (zoals samen genieten van een uitzicht, een film kijken of spontaan ergens naartoe gaan) en voelt je daar verantwoordelijk voor.
Bij het vragen van hulp: Zelfs als mensen aangeven dat ze graag iets voor je doen, blijft er dat knagende gevoel dat je ‘lastig’ bent of dat je ’te veel vraagt’.

Deze situaties zijn heel normaal, maar als ze zich opstapelen zonder dat je ermee leert omgaan, kunnen ze je emotioneel uitputten.

Het verschil tussen verantwoordelijkheid en schuld

Een belangrijke stap in het omgaan met schuldgevoelens is het verschil leren zien tussen verantwoordelijkheid en schuld. Verantwoordelijkheid betekent dat je iets opneemt, bijdraagt, zorgt voor evenwicht in een relatie. Maar schuld is het gevoel dat je iets verkeerd hebt gedaan of iemand tot last bent op een manier die jouw waarde aantast.

Als je door je visuele beperking op bepaalde vlakken hulp nodig hebt, dan is dat niet iets om je schuldig over te voelen. Je hebt daar geen controle over. Wat je wél kunt doen, is dankbaarheid tonen, zorg dragen voor je relaties, en kijken hoe je ook iets terug kunt geven — op jouw manier. Maar dat is geen verplichting. Liefde, vriendschap, samenwerking zijn geen markten waar alles altijd gelijk verdeeld moet zijn.

Schuldgevoelens in sociale situaties

Voor veel mensen met een visuele beperking zijn sociale gebeurtenissen een bron van spanning: je hebt misschien hulp nodig om ergens te geraken, je kan mensen niet zien zwaaien of glimlachen, je mist non-verbale signalen, en daardoor voel je je soms verveeld.

Het is goed om te beseffen dat sociale verbondenheid niet alleen draait om wat je ziet of kunt. Je aanwezigheid, je woorden, je betrokkenheid zijn van waarde. Je hoeft geen perfect zicht te hebben om waardevol gezelschap te zijn. Schuldgevoelens kunnen verminderen als je jezelf herinnert aan wat je écht bijdraagt, ook al is dat minder zichtbaar voor anderen.

Twee mannen zitten naast elkaar in een kamer. De man aan de rechterkant draagt een beige trui, een bruine broek en een zonnebril. Hij houdt een witte stok vast. De man aan de linkerkant draagt een blauw overhemd en praat met de andere man, terwijl hij een bezorgde of serieuze uitdrukking op zijn gezicht heeft. Op de achtergrond is een groene plant te zien en er valt zacht licht door een raam.

Innerlijke overtuigingen herzien

Vaak zijn schuldgevoelens ook verbonden aan oude overtuigingen. Misschien heb je ooit gehoord dat je ‘niet afhankelijk mocht zijn‘, of voelde je dat je alleen maar geaccepteerd werd als je anderen niet te veel hinderde. Zulke overtuigingen nestelen zich diep, maar kunnen worden bevraagd:

Moet ik echt altijd alles alleen kunnen?
Ben ik alleen waardevol als ik geen hulp nodig heb?
Is het waar dat anderen minder van mij houden als ik meer vraag dan geef?

Het antwoord op deze vragen is meestal ‘nee’. Maar je moet jezelf soms opnieuw toestemming geven om mens te zijn, met behoeften, kwetsbaarheid en grenzen.

Vergeving en mildheid voor jezelf

Een krachtig tegengif tegen schuld is mildheid. Kun je jezelf vergeven voor wat je niet kon voorzien, niet kon doen, of voor momenten waarop je vond dat je ’tekort schoot’? Dat vraagt oefening. Misschien helpt het om jezelf toe te spreken zoals je een goede vriend zou toespreken: met begrip, zonder veroordeling, met liefde.

Mildheid betekent niet dat je alles goedpraat, maar dat je leert omgaan met je realiteit zonder jezelf telkens opnieuw te straffen. Het betekent ruimte maken voor wat moeilijk is, zonder daar je identiteit aan op te hangen. Je bent zoveel meer dan wat je wel of niet kan.

Steun zoeken en openheid durven

Soms lucht het op om over je schuldgevoelens te praten. Met een vriend, een coach, een psycholoog, of iemand die je situatie begrijpt. Niet omdat zij het moeten oplossen, maar omdat uitspreken ruimte geeft. Je hoeft het niet allemaal alleen te verwerken.

In sommige gevallen helpt het ook om open te zijn tegen wie je je schuldig voelt. Je mag benoemen dat je het lastig vindt om hulp te vragen of dat je bezorgd bent dat je te veel vraagt. Vaak zal je merken dat mensen liever horen wat er speelt dan dat je je in stilte afzondert.

Steun gevende handen

Jouw waarde is niet afhankelijk van wat je kan

De kern van veel schuldgevoelens is de gedachte dat je waarde afhangt van je prestaties, je zelfstandigheid of je zichtbaarheid. Maar dat is een misvatting. Jouw waarde is niet gebaseerd op wat je kunt, maar op wie je bent. En wie jij bent — met je beperkingen, talenten, gevoelens en kracht — verdient aanvaarding en liefde, ook van jezelf.

Leven met een visuele beperking vraagt soms meer geduld, meer flexibiliteit, meer innerlijke kracht. Dat mag gezien worden. Maar het hoeft niet in schuld te veranderen. Je mag bestaan, met alles wat je bent. Dat is genoeg.

Vrouw met een taststok die op een bank zit. Ze heeft lang donker haar en draagt een donkerblauwe trui en spijkerbroek. Ze ziet er verdrietig of bezorgd uit, met haar ogen dicht en haar hand voor haar mond, alsof ze huilt of zich zorgen maakt. Naast haar zit een man, waarvan alleen een deel van zijn gezicht en lichaam zichtbaar is. Hij legt troostend een hand op haar schouder. De sfeer is emotioneel en steunend. Op de achtergrond staat een lichte bank en een houten plank met wat planten en decoratie.

Meer informatie

Deel dit:

Advertenties

Laatst bijgewerkt op 28 mei 2025 – 11:40

Handicap & Integratie