Hoe kan je beelden van iets of iemand vormen als je blind bent?

Met je ogen kan je de wereld ervaren. Beelden stromen binnen, onze hersenen interpreteren ze razendsnel en vormen zo onze realiteit. Maar voor mensen die blind zijn of slechtziend, is deze realiteit compleet anders. Zij moeten andere manieren vinden om de omgeving te begrijpen en zich beelden te vormen. De manier waarop blinden beelden vormen is uniek voor elk individu en varieert afhankelijk van hun persoonlijke ervaringen, vaardigheden en gebruik van hulpmiddelen.

Inhoudsopgave

1 Hoe vormen blinden beelden?
2 Neuroplasticiteit in de hersenen
3 Meer informatie

Hoe vormen blinden beelden?

Blinden baseren hun beeldvorming op hun andere zintuigen: tast, gehoor, reuk en smaak. Ze maken ook gebruik van hulpmiddelen zoals braille en computers met schermuitleesprogramma’s. De combinatie van al deze elementen stelt hen in staat om een innerlijke representatie van hun omgeving op te bouwen, die voor hen net zo betekenisvol kan zijn als visuele waarnemingen voor zienden.

Andere zintuigen

Tast: Blinde mensen kunnen objecten en omgevingen in detail waarnemen door ze aan te raken. De textuur, vorm, temperatuur en andere tastbare eigenschappen worden gecombineerd om een mentaal beeld te vormen. Ook braille maakt gebruik van de tastzin.
Gehoor: Geluiden geven waardevolle informatie. De echo van voetstappen, stemmen van mensen en geluiden van objecten in beweging dragen bij aan oriëntatie en beeldvorming. Sommigen ontwikkelen een uitzonderlijk scherp gehoor.
Reuk en smaak: Zelfs geur en smaak leveren contextuele aanwijzingen. De geur van koffie kan een café verraden, een typische parfum een persoon, en een bepaalde smaakstructuur geeft informatie over voedsel en omgeving.

Handjes van een kindje voelen aan het zand

Verbale beschrijvingen

Een belangrijke bron van informatie voor blinden is verbale beschrijving. Door gedetailleerde uitleg te krijgen over objecten, ruimtes, situaties of personen, kunnen ze een completer mentaal beeld vormen. Deze beschrijvingen kunnen zowel informeel als professioneel zijn, afhankelijk van de context.

Mondelinge beschrijvingen: Mensen in de omgeving van een blinde persoon kunnen beschrijvingen geven die ingaan op vorm, grootte, kleur, textuur, positie en geluiden. Hoe concreter de beschrijving, hoe bruikbaarder ze is.
Audiodescriptie: Bij films, televisie en theater worden steeds vaker gesproken beschrijvingen toegevoegd, die visuele details toelichten voor mensen met een visuele beperking.

Creatief denken

Naast het gebruik van zintuigen en externe input, maken blinden ook veel gebruik van hun verbeeldingskracht. Ze ontwikkelen vaak creatieve strategieën om abstracte begrippen of onbekende situaties te begrijpen en zich een voorstelling te maken.

Mentale beelden te construeren

Door informatie uit tast, gehoor, reuk en smaak te combineren, ontstaan mentale voorstellingen die verrassend accuraat kunnen zijn.
Enkele voorbeelden:

Een bos ervaren: Door de textuur van boomschors te voelen, de geur van dennennaalden te ruiken en het gefluister van de wind in de bladeren te horen, ontstaat een levendig beeld van een bos.
Een drukke straat visualiseren: De combinatie van voorbijrazende auto’s, pratende mensen, stoepranden en trillingen van voertuigen schetst een dynamisch en realistisch beeld van een stadsomgeving.
Een gerecht proeven: Door de combinatie van smaken, temperaturen, texturen en geuren ontstaat een volledig zintuiglijk beeld van wat er op het bord ligt.

Op de afbeelding zie je een bord met een smakelijk uitziende maaltijd. Het hoofdgerecht bestaat uit een stuk gebakken vis, licht gekruid en mooi goudbruin aan de buitenkant. Naast de vis liggen groene asperges, die er vers en knapperig uitzien. Over de asperges is wat geraspte kaas gestrooid, wat een extra smaakdimensie toevoegt. Het geheel wordt vergezeld door een bijgerecht van sperziebonen gemengd met pijnboompitten en kleine stukjes kaas, wat zorgt voor een aangename textuur en smaakcombinatie.

Analogieën en metaforen te gebruiken

Wanneer abstracte concepten moeilijk te bevatten zijn via tast of geluid, grijpen blinden vaak naar metaforen om hun betekenis te vatten. Door abstracte begrippen te koppelen aan bekende sensaties of ervaringen, krijgen deze een tastbare vorm in hun verbeelding.

Enkele voorbeelden:

Liefde beschrijven als warmte: De zon op je huid kan symbool staan voor liefde, nabijheid en veiligheid.
Tijd visualiseren als een rivier: De continue stroom van water helpt om het abstracte concept van tijd te begrijpen.
Complexiteit uitleggen met een puzzel: Verschillende stukjes die samen een geheel vormen, illustreren hoe losse onderdelen samen een complex idee kunnen vormen.

Empathie en intuïtie te benutten

Empathie en intuïtie zijn krachtige instrumenten die blinden inzetten om sociale en emotionele informatie te interpreteren. Door zich in anderen in te leven en gevoelig te zijn voor sfeer en stemming, kunnen ze situaties juist aanvoelen, vaak op een diepgaand niveau.

Enkele voorbeelden:

De emoties van anderen begrijpen: Door stemintonatie, aanraking en lichaamstaal te interpreteren, kunnen blinden zich een beeld vormen van hoe iemand zich voelt.
Intuïtief aanvoelen van situaties: Door ervaring en zintuiglijke waarneming kunnen blinden aanvoelen of een situatie veilig, prettig of gespannen is, zelfs zonder exacte visuele informatie.

Echolocatie

Een bijzonder en indrukwekkend aspect van beeldvorming bij blinden is echolocatie. Sommige blinden gebruiken klikgeluiden met hun tong of mond, of maken gebruik van omgevingsgeluiden, zoals voetstappen of verkeersgeluiden, om hun positie te bepalen en afstanden tot objecten in te schatten. Deze techniek is vergelijkbaar met die van vleermuizen of dolfijnen en stelt hen in staat om verrassend nauwkeurig hun weg te vinden in complexe omgevingen.

Hulpmiddelen

Naast hun zintuigen, creatieve vaardigheden en eventuele echolocatie, maken blinde mensen gebruik van verschillende hulpmiddelen die hen helpen bij het vormen van een beeld van hun omgeving. Deze hulpmiddelen ondersteunen hen in hun dagelijkse leven en bieden hen de mogelijkheid om zich beter te oriënteren en te communiceren met de wereld om hen heen.

Een van de belangrijkste hulpmiddelen voor blinde mensen zijn de beeldbeschrijvingsapps. Dankzij de vooruitgang in kunstmatige intelligentie kunnen deze apps helpen om de omgeving te verkennen en zich een mentaal beeld te vormen van wat zich rondom hen bevindt. Bekende beeldbeschrijvingsapps zijn onder andere Be My Eyes, die het mogelijk maakt om via een smartphone verbinding te maken met ziende vrijwilligers voor hulp bij visuele taken. De app biedt bovendien een speciale optie genaamd Be My AI, waarmee gebruikers foto’s kunnen laten beschrijven door kunstmatige intelligentie. Een andere app, Envision AI, biedt eveneens een breed scala aan mogelijkheden, zoals het herkennen van tekst, objecten, gezichten, obstakels en zelfs geld.

Naast beeldbeschrijvingsapps zijn er ook tactiele hulpmiddelen die blinde mensen helpen om hun omgeving beter te begrijpen. Zo kunnen voelbare kaarten en plattegronden, die in reliëf zijn gemaakt of tactiele symbolen bevatten, een waardevolle ondersteuning bieden. Deze kaarten stellen blinde mensen in staat om de lay-out van gebouwen, straten en andere omgevingen te begrijpen en zich daarmee te oriënteren.

Daarnaast zijn er 3D-modellen die blinde mensen een concreet en tastbaar beeld kunnen geven van objecten en omgevingen. Driedimensionale modellen helpen hen om de vormen, structuren en relaties van objecten te begrijpen. Tactiele afbeeldingen, die gemaakt zijn met reliëflijnen of -patronen, kunnen eveneens veel informatie over objecten of omgevingen overbrengen. Deze hulpmiddelen zijn essentieel voor het ontwikkelen van mentale beelden van de wereld, ondanks het gebrek aan zicht.

Neuroplasticiteit in de hersenen

Blinde mensen ervaren de wereld op een unieke manier, die sterk verschilt van hoe ziende mensen hun omgeving waarnemen. Een bijzonder fascinerend aspect van hun ervaring is het vermogen om mentale beelden te vormen, ondanks dat ze niet kunnen zien. Dit komt door de bijzondere flexibiliteit van de hersenen, die in staat zijn zich aan te passen en nieuwe verbindingen te maken op basis van de ervaringen die we opdoen en hoe we met onze omgeving omgaan.

Hoe de hersenen van blinde mensen werken:

Bij ziende mensen zijn er specifieke delen in de hersenen die verantwoordelijk zijn voor het verwerken van visuele informatie. Deze gebieden zijn echter bij blinde mensen niet actief voor het verwerken van visuele prikkels. In plaats daarvan worden deze hersengebieden hergebruikt voor andere zintuigen, zoals tastzin, gehoor, reuk en smaak. De hersenen van blinde mensen ontwikkelen nieuwe verbindingen tussen deze gebieden, waardoor ze in staat zijn om alle zintuiglijke informatie die ze ontvangen te integreren. Dit stelt hen in staat, ondanks het ontbreken van visuele informatie, toch een mentaal beeld te vormen van wat zich in hun omgeving afspeelt. Dit proces van hersenaanpassing wordt aangeduid als neuroplasticiteit, en het toont de indrukwekkende kracht van het brein om zich aan te passen aan nieuwe omstandigheden en omgevingen.

Meer informatie

Deel dit:

Advertenties

Laatst bijgewerkt op 14 mei 2025 – 06:11

Handicap & Integratie