Begrip van licht en kleuren voor personen zonder lichtperceptie

Licht en kleuren zijn begrippen die voor ziende mensen vanzelfsprekend lijken. Maar hoe leg je die uit aan iemand die blind geboren is en nooit licht heeft waargenomen? Ook al is het niet eenvoudig, je kunt deze abstracte ideeën wel benaderen via andere zintuigen en concrete vergelijkingen met ervaringen die je wel kent.

Inhoudsopgave

1 Hoe je als blinde persoon toch kleur en licht kunt begrijpen – vanuit de wetenschap
2 Praktische handleiding: Licht en kleur uitleggen aan blinde kinderen of volwassenen
3 Hoe je je als blinde persoon toch iets kunt voorstellen bij licht en kleur
4 Meer informatie

Hoe je als blinde persoon toch kleur en licht kunt begrijpen – vanuit de wetenschap

Ook al kun je licht en kleuren niet met je ogen waarnemen, toch zijn je hersenen in staat om die begrippen te verwerken en er een eigen betekenis aan te geven. Verschillende wetenschappelijke inzichten tonen hoe dit werkt, vooral via taal, associaties, zintuiglijke ervaringen en hersenaanpassing.

Hersenen zijn flexibel: het visuele brein werkt ook zonder zicht

Wanneer je blind geboren bent, blijft je visuele hersenschors (de visuele cortex) actief. Die wordt dan niet ingezet voor zicht, maar voor andere functies zoals luisteren, voelen of ruimtelijk denken.
Stel: je hoort iemand praten over een fel verlichte kamer. Ook al heb je nog nooit licht gezien, toch vertonen je hersenen soortgelijke activiteit als bij ziende mensen.

Meer hierover lees je in deze studie: Bavelier & Neville, 2002 – Nature Reviews Neuroscience

Kleuren begrijpen via taal en culturele verbanden

Blinde mensen bouwen abstracte netwerken op waarin kleuren verbonden zijn met woorden, emoties, symboliek of situaties. Zo kan je leren dat rood met gevaar, warmte of liefde te maken heeft, en blauw met rust of afstand.

Dit gebeurt niet visueel, maar op basis van ervaringen, taal en uitleg van anderen.

Onderzoek bevestigt dat blinde volwassenen even goed over kleur kunnen redeneren als zienden, via een andere weg: Bedny et al., 2011 – Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS)

Kleurencirkel

Synesthesie: wanneer zintuigen zich vermengen

Synesthesie is een neurologisch fenomeen waarbij bijvoorbeeld geuren aanvoelen als kleuren, of woorden smaken oproepen. Ook blinde mensen kunnen dit ervaren. Het toont dat kleuren niet enkel visueel worden verwerkt, maar ook zintuiglijk of emotioneel kunnen aanvoelen.

Cytowic & Eagleman, 2009 – Wednesday is Indigo Blue: Discovering the Brain of Synesthesia

Praktische handleiding: Licht en kleur uitleggen aan blinde kinderen of volwassenen

Deze tips zijn bedoeld voor begeleiders, leerkrachten en ouders van blinde personen. Ze helpen om moeilijke, abstracte begrippen zoals licht en kleur tastbaar te maken via ervaring en taal.

Gebruik tastbare vergelijkingen

Licht = warmte op je huid (zoals zon), geluidsgolven (zoals muziek of wind), iets dat ‘aanwezig’ voelt.
Donkerte = stilte, koelte, iets wat er ‘niet’ is maar wel voelbaar.
Kleuren = smaken, geuren, materialen of emoties. Rood als warmte of woede. Blauw als stilte of zacht textiel.

Werk met ervaringen uit het echte leven

Laat je kind of cliënt buiten voelen hoe zonlicht aanvoelt versus schaduw.
Laat hem of haar verschillende stoffen voelen en koppel die aan kleurwoorden.
Speel met geluiden en muziek: hogere tonen voor ‘lichte’ kleuren, lage tonen voor ‘donkere’ kleuren.

Zonlicht

Verbind kleuren aan emoties of situaties

Geel = blij, feest, lachen
Groen = natuur, frisheid
Zwart = rouw, stil, gesloten
Wit = sneeuw, leegte, fris

Maak er geen lesje van, maar laat dit spelenderwijs groeien, op maat van de persoon.

Hoe je je als blinde persoon toch iets kunt voorstellen bij licht en kleur

Ook al kun je geen licht zien of kleuren waarnemen, toch kun je begrijpen wat ze betekenen. Veel blinde mensen gebruiken andere zintuigen om zich er iets bij voor te stellen. Hier zijn een paar manieren die voor jou misschien ook werken.

Licht voelen als warmte

Als je buiten bent en de zon schijnt op je huid, dan voel je warmte. Dat is licht. Als het bewolkt is of je zit in de schaduw, dan voelt het koeler. Licht is dus iets wat je soms kunt voelen, zelfs als je het niet ziet.

Kleuren als gevoelens

Sommige kleuren kun je vergelijken met emoties. Bijvoorbeeld:

Rood voelt als opwinding, woede of warmte.
Blauw voelt als rust, stilte of een frisse bries.
Geel voelt als vrolijkheid of lachen.
Zwart voelt als stilte, kou of verdriet.

Je kunt ook denken aan kleuren als verschillende structuren:

Rood als iets scherps of warms.
Blauw als iets ronds en zachts.

Kleuren proeven of ruiken

Sommige mensen zeggen dat geel ‘zoet’ aanvoelt, zoals banaan of mango. Groen ruikt fris, zoals gras of munt. Zo kun jij zelf je eigen manieren vinden om kleuren te ‘voelen’, ‘proeven’ of ‘ruiken’.

Je hoeft dus niets te missen. Je brein maakt z’n eigen verbindingen. Kleuren en licht kun je op jouw manier leren begrijpen — zonder ogen, maar mét gevoel.

Meer informatie

Deel dit:

Advertenties

Laatst bijgewerkt op 30 juni 2025 – 16:43

Handicap & Integratie