In deze tekst lees je hoe kunstlicht je leven aangenamer en veiliger kan maken als je slechtziend bent. Je ontdekt wat je zeker moet weten over lichtbronnen, kleurtemperatuur, contrast, reflecties en slimme oplossingen. Je leert ook hoe je stap voor stap je verlichting in huis zo kunt aanpassen dat jouw zicht en comfort verbeteren. Iedereen is anders en wat voor jou werkt zal afhangen van jouw ogen, je woning en je dagelijkse gewoontes.

Wat maakt verlichting “goed” bij slechtziendheid

Lichtsterkte, gelijkmatigheid en taakgericht licht

Je hebt meer baat bij verlichting die helder genoeg is én mooi verdeeld over de ruimte. Het is niet alleen de taakverlichting (zoals een leeslamp) die telt, maar zeker ook de algemene verlichting: zodat je veilig kunt lopen, meubels kunt zien staan, deuren kunt herkennen. Te zwak licht maakt het allemaal moeizamer; te fel of ongelijkmatig licht (met donkere hoeken) kan je vermoeien en verwarring brengen.

Voor detailwerk – lezen, handwerk, koken – is een lamp die je dichtbij en gericht kunt zetten meestal veel effectiever dan àlle verlichting krampachtig proberen te optimaliseren.

Kleurtemperatuur, lichtkleur en sfeer

Lichtkleur maakt écht verschil. In de ochtend of overdag helpt koel, helder wit licht om scherp te zien en details beter te zien. Maar ’s avonds is iets warmers rustiger voor je ogen, minder belastend.

Het is dus fijn als je verlichting kunt variëren: in sommige lampen kun je kiezen tussen “daglichtwit”, “koelwit” of “warm wit”, of kun je zelfs schakelen. Je huis inrichten met lampen die je kunt dimmen of die in meerdere standen werken, geeft je die flexibiliteit.

Geen flikkering, weinig weerkaatsing en verblinding vermijden

LED-lampen zijn handig: weinig opwarmtijd, mogelijkheden om helderheid en kleur in te stellen, vaak energiezuinig. Toch zijn sommige LED’s slecht afgeschermd of die geven flikkerend licht, wat enorm vermoeiend kan zijn.

Reflecties van glanzende meubels of raamoppervlakken kunnen je verblinden. Daarom helpt het om lampen met kap of diffusor te gebruiken, lampen die het licht niet rechtstreeks in de ogen schijnen, en om oppervlakken mat te houden.

Contrast en oriëntatie

Contrast is zo’n subtiele maar cruciale factor. Donkere deurkozijnen, lichtgekleurde muren, duidelijke schakelaars (kleur of vorm), trappen met randmarkering – al die dingen vergroten je vermogen om jezelf te oriënteren, veilig te bewegen, dingen te vinden.

Een goed contrast tussen bakplaten, servies, eten op je bord, enzovoort, was steeds van groot belang. Voorbeeld: witte ui op een donkere snijplank ziet er anders uit dan op een lichte. Dat kan een klein detail lijken, maar het scheelt echt in veiligheid en comfort.

Praktische tips om verlichting rond kunstlicht te verbeteren

Aandachtspunten

Voordat je zomaar lampen gaat vervangen of extra lichtpunten toevoegt, is het slim eerst na te denken over wat je nu écht nodig hebt: wanneer hebt je moeite, welke taken geven je stress, welke plekken in huis zijn ’s avonds donker of veroorzaken problemen. Soms helpt het om in verschillende situaties te experimenteren met één lamp, verschillende lichtinstellingen, om te merken wat je ogen echt prettig vinden. Dat voorkomt dure aankopen die je toch nauwelijks gebruikt.

Concrete verlichtingstips

• Gebruik dimbare LED-lampen met hoge kleurweergave (Ra-waarde) en controleer of de lampen die je koopt echt stabiel licht geven zonder flikkering.

• Kies lampen met verstelbare armen of rotatiekoppen zodat je het licht kunt richten op het moment en de plek waar je het nodig hebt: een leeslamp naast de stoel, een lamp boven je werkblad, etc.

• Gebruik eventueel uplighters (staande lampen die naar boven schijnen) om het plafond licht te geven, zodat het licht weerkaatst en zachter verdeeld wordt. Ze mogen wel voldoende licht geven én dimbaar zijn.

• Plaats kleine lampjes achter je TV of scherm om contrast tussen schermlicht en omgeving te verzachten. Dat scheelt voor je ogen.

• Gebruik indirect licht (via lamellen, plafonds of via reflecterende oppervlakken) wanneer je een rustiger, zachter licht wenst, zeker ’s avonds om prikkels te minderen.

• Zorg dat je schakelaars duidelijk voelbaar of herkenbaar zijn, met voldoende contrast; idealiter op plaatsen die je makkelijk bereikt zonder in het donker te zoeken.

• Voor koken of werkplekken: heldere taakverlichting zonder schaduw. Bijvoorbeeld onderkastverlichting, spots, verstelbare wandlampen.

• Gebruik slimme verlichting: lampen die je met een app of stem kunt bedienen, of systemen waarmee je lichtniveaus en kleurtemperaturen kunt instellen per moment van de dag.

Je eigen verlichting verbeteren: stap voor stap

Voor je in gang schiet met het vervangen van lampen of het maken van grote aanpassingen, is het verstandig eerst systematisch te bekijken wat de situatie nu is en waar de pijnpunten zitten. Zo kun je doelgericht werken, dat scheelt tijd, geld en frustratie.

1. Loop door je huis en noteer waar jij ’s avonds of ’s ochtends moeite hebt met zien: welke kamer, welke taak, welke situaties zijn lastig?

2. Meet of schat in hoeveel licht er al is: kijk naar lampen (type, helderheid, kleur), hoeveel natuurlijk licht je binnen krijgt, hoeveel schaduwplekken of donkere hoeken er zijn.

3. Probeer een proeflamp of proefopstelling: bijvoorbeeld één verstelbare leeslamp of een dimbare lamp, en test die op verschillende plekken en taken (lezen, koken, televisie, ontspannen). Let erop hoe je ogen reageren op helderheid en kleur van licht.

4. Vervang lampen die flikkeren, niet dimbaar zijn of te weinig helderheid geven. Let op lampen met goede Ra-waarde (kleurweergave), en controleer de specificaties op flikkering en dimbaarheid.

5. Pas contrasten in je interieur aan: donkere kozijnen, opvallende schakelaars, contrasterende kleuren van meubels, duidelijke markeringen op trappen, eettafel, aanrecht.

6. Gebruik aanvullende oplossingen zoals slimme verlichting of advies op maat: samen met een lichtadviseur of een lichtlab van een organisatie voor blinden/slechtzienden (BE en NL) kun je testen wat voor jou het best werkt.

7. Evalueer na verloop van tijd: merk je dat je minder vermoeid bent, dat lezen beter gaat, dat je je veiliger voelt ’s avonds? Zo niet, pas verder aan.

Iedere situatie is anders. Je hebt je oogproblemen, je ruimtes, je gewoontes, je voorkeuren. Lichtadviseurs of lichtlaboratoria van organisaties voor slechtzienden kunnen je helpen precies te bepalen wat voor jou het beste is, met testen in jouw eigen huis of in speciaal ingerichte ruimtes. Zo kom je tot verlichting die niet alleen functioneel is, maar ook prettig voelt.

Meer informatie

• Halo’s en lichtverblinding
• Lichthinder, verstrooiing en schittering bij slechtziende personen
• Slechtziend: Tips bij plotselinge misselijkheid door fel licht
• Slimme verlichting: Voordelen voor slechtzienden
• Verlichting voor slechtzienden

Bronnen

• Adviezen om beter te zien, https://www.oogartsderous.be/nl-BE/content/tips/98
• Goede verlichting voor mensen met slechtziendheid, https://kennisoverzien.nl/kennis/goede-verlichting-voor-mensen-met-slechtziendheid
• Het belang van aangepaste verlichting voor slechtziende en blinde leerlingen, https://nl.sensotec.com/informatieplein/nls-het-belang-van-aangepaste-verlichting-voor-slechtziende-en-blinde-leerlingen/
• Keuze van lichtbronnen bij slechtziendheid, https://kennisoverzien.nl/kennis/keuze-van-lichtbronnen-bij-slechtziendheid
• Verlichting en inrichting (Bartiméus), https://www.bartimeus.nl/begeleiding-aan-huis/verlichting-en-inrichting
• Verlichting voor slechtzienden (kenmerken en soorten van goede verlichting), https://www.kimbols.be/hulp/info-hulp/verlichting-voor-slechtzienden.html