Zelfstandig betalen als je slechtziend of blind bent

Zelf kunnen betalen is voor iedereen belangrijk, maar voor blinden en slechtzienden wordt dat steeds lastiger. Nieuwe pinautomaten met gladde touchscreens, contactloze betalingen zonder back-up en onduidelijke hulp aan de kassa maken het moeilijk om zelfstandig af te rekenen. In deze tekst lees je welke betaalmogelijkheden er zijn, waar je als blinde of slechtziende tegenaan kunt lopen en wat er nodig is om weer zelfstandig te kunnen betalen – zoals het hoort.

Inhoudsopgave

1 Pinnen
2 Contant betalen
3 Betalen via je iPhone, Samsung, smartwatch of smartphone
4 Betalen via een QR-code
5 Overschrijving
6 Meer informatie

Pinnen

Pinnen blijft de standaard in veel winkels. Je steekt je bankpas in het apparaat of houdt hem ertegenaan om contactloos te betalen. Tot een bepaald bedrag hoef je dan geen pincode in te voeren. Wordt de limiet overschreden of werkt contactloos niet, dan moet je alsnog je pincode intoetsen.

Voor blinde en slechtziende personen is pinnen lastig of onmogelijk geworden als het apparaat alleen een glad touchscreen heeft. Zonder voelbare toetsen weet je niet waar je moet drukken. Toegankelijke pinautomaten hebben fysieke knoppen of een touchscreen met spraak- of trilfunctie. Helaas zijn zulke apparaten zeldzaam.

Zolang winkels alleen pinapparaten gebruiken zonder voelbare of toegankelijke bediening, blijft zelfstandig pinnen voor veel blinden en slechtzienden problematisch. Je hebt dan hulp nodig — wat je juist wilde vermijden.

Zelf kunnen pinnen geeft je vrijheid. Je betaalt wanneer jij dat wilt, zonder hulp van anderen. Voor blinde en slechtziende mensen was dat jarenlang goed te doen. Maar de manier waarop je tegenwoordig moet betalen, is in korte tijd flink veranderd – en niet altijd ten goede. Hieronder lees je waar je als blinde of slechtziende tegenaan loopt, waarom dat een probleem is én hoe het beter kan.

Touchscreens zonder voelbare toetsen maken zelfstandig pinnen onmogelijk

Vroeger hadden pinautomaten een vast toetsenbord met duidelijke knoppen. De cijfers kon je voelen, de 5 was vaak gemarkeerd, net als de OK- of bevestigingstoets. Als je die knoppen kende, kon je je pincode invoeren zonder hulp.

Tegenwoordig zijn veel pinautomaten volledig vervangen door een glad touchscreen. Je voelt niets meer: geen cijfers, geen richting, geen structuur. Voor iemand die blind of slechtziend is, is dat onwerkbaar. Je weet niet waar je moet drukken, laat staan of je iets goed hebt ingevoerd.

Wat zou kunnen helpen?

Een alternatief betaaltoestel mét voelbare toetsen, dat in elke winkel beschikbaar is.
Een touchscreen met spraakondersteuning of haptische feedback (trilfunctie bij aanraking van een toets).
Standaardindeling van het scherm, zodat je met audiobeschrijving of training toch zelfstandig kunt betalen.

Geen back-up als contactloos betalen niet werkt

Contactloos betalen is handig: je houdt je pas of telefoon bij het apparaat, hoort een piepje en je bent klaar. Maar het systeem faalt weleens. Je telefoon is leeg, het limiet is bereikt of de verbinding werkt niet. Op dat moment moet je alsnog je pincode intoetsen – en dan sta je daar met zo’n glad scherm.

Waarom is dat lastig?

Als je alleen nog een touchscreen krijgt aangeboden, zonder knoppen en zonder begeleiding, kun je niets. Je vraagt om hulp, maar die hulp is vaak onveilig of ongepast.

Wat kan anders?

Zorg voor minstens één toegankelijke back-upoptie in elke winkel, bijvoorbeeld een pinapparaat met knoppen.
Geef de mogelijkheid om een veilige betaalmethode te gebruiken via je telefoon of een betaalverzoek.

Onveilige of ongemakkelijke hulpvragen aan de kassa

Als je aangeeft dat je het apparaat niet kunt gebruiken, hoor je regelmatig: “Zal ik uw pincode even invoeren?” Dat lijkt aardig bedoeld, maar het brengt je in een ongemakkelijke en zelfs gevaarlijke positie. Je pincode is vertrouwelijk. Die geef je niet zomaar af.

Wat zou beter zijn?

Winkelmedewerkers kunnen getraind worden in het herkennen van dit soort situaties en leren welke veilige oplossingen ze kunnen aanbieden.
Denk aan een QR-code om op je eigen telefoon te betalen (zoals Payconiq in Vlaanderen), of de mogelijkheid om contant te betalen bij uitzondering.

Geen of zelden inspraak bij ontwerp en test van nieuwe betaalapparaten

Pinautomaten worden meestal ontworpen zonder overleg met de mensen die ze dagelijks gebruiken – en dat merk je. Blinden en slechtzienden worden zelden betrokken bij de ontwikkeling of het testen. Daardoor ontstaan producten die in theorie ‘slim’ zijn, maar in de praktijk niet bruikbaar.

Wat kan hier beter?

Betrek blinde en slechtziende gebruikers bij elke stap van het ontwikkelproces.
Laat prototypes testen en verbeteren door mensen die weten hoe het is om zonder zicht te leven.
Neem toegankelijkheid op als eis in het standaard ontwerp- en goedkeuringsproces.

Pinnen moet weer voor iedereen toegankelijk worden

Betalen moet je zelfstandig kunnen doen, ongeacht of je kunt zien of niet. Toch raken we steeds verder verwijderd van dat uitgangspunt. Nieuwe technologie mag het niet moeilijker maken dan het was. Het is technisch mogelijk om een betaalapparaat toegankelijk te maken – nu is het zaak dat die mogelijkheden ook echt worden benut.

Toegankelijk pinnen betekent:

apparaten met voelbare knoppen of duidelijke alternatieven;
werkende back-ups als contactloos betalen faalt;
veilige manieren om zonder zicht toch je pincode in te voeren;
en vooral: betrokkenheid van blinden en slechtzienden zelf bij het ontwerpen van oplossingen.

Pas dan is zelfstandig betalen voor iedereen mogelijk – zoals het hoort.

Contant betalen

Contant betalen is nog steeds toegestaan in winkels, ook al proberen sommige ondernemers het af te bouwen. Voor blinden en slechtzienden is het een veilige manier van betalen, mits je de biljetten en munten goed kunt herkennen. Apps zoals Cash Reader of LookTel Money Reader helpen je daarbij.

Soms moet je specifiek vragen of contant betalen nog mogelijk is. Winkels mogen het in principe niet weigeren, behalve in uitzonderlijke situaties. Zorg ervoor dat je gepast geld bij je hebt, om verwarring of afhankelijkheid van de kassamedewerker te vermijden.

Euro: Biljetten en munten

Betalen via je iPhone, Samsung, smartwatch of smartphone

Mobiel betalen met een smartphone of smartwatch is een handige en snelle betaalmethode, zeker als je blind of slechtziend bent en de handeling goed hebt geoefend. Je gebruikt bijvoorbeeld Apple Pay, Google Pay of de betaalapp van je eigen bank. Je houdt je toestel kort bij het pinapparaat, hoort een piepje of voelt een trilling en de betaling is gelukt. Je hoeft dan geen pincode in te voeren, wat het proces vereenvoudigt en vaak ook veiliger maakt.

Toch zijn er aandachtspunten. Om mobiel te kunnen betalen, moet je je toestel eerst ontgrendelen met Face ID, Touch ID of een toegangscode. Dat kan lastig zijn in een drukke winkel of wanneer de gezichtsherkenning door de lichtinval of je houding niet goed werkt. Ook bij sommige smartwatches is extra bevestiging nodig, bijvoorbeeld als het horloge net van je pols is geweest.

Een ander knelpunt is dat je niet altijd weet welk bedrag je betaalt. Het scherm van het pinapparaat is vaak niet afleesbaar of hoorbaar, en als je toestel geen gesproken bevestiging geeft, kun je niet controleren of het bedrag klopt. Sommige apps bieden spraakfeedback of werken goed met schermuitleesprogramma’s zoals VoiceOver (Apple) of TalkBack (Android), maar je moet dan wel goed vertrouwd zijn met de instellingen en bediening van je apparaat.

Mobiel betalen kan dus een goede oplossing zijn, maar het vereist voorbereiding, oefening en het juiste toestel. Zorg ervoor dat je weet hoe je je telefoon of smartwatch veilig en zelfstandig kunt gebruiken – dan wordt betalen weer een stuk makkelijker.

Betalen via een QR-code

In Vlaanderen is Payconiq een bekende oplossing: je scant met je smartphone een QR-code aan de kassa en bevestigt in je eigen bank-app. Dit is een veilige en zelfstandige methode, zolang je goed met je telefoon kunt werken.

In Nederland wordt deze manier van betalen nog weinig gebruikt in fysieke winkels, maar er zijn wel apps waarmee je QR-betalingen kunt uitvoeren of aanvragen. Denk aan betaalverzoeken met een QR-code in apps als Tikkie, ING, Rabobank of Bunq. Steeds meer ondernemers staan hiervoor open.

Voor blinden en slechtzienden is het een groot voordeel dat je het hele proces op je eigen toestel doorloopt, met je eigen spraakinstellingen.

Overschrijving

Je kunt ook later betalen via een overschrijving, als de winkel hiermee akkoord gaat. Bijvoorbeeld bij diensten aan huis (zoals een loodgieter of kapper) of bestellingen via e-mail of telefoon. Je krijgt dan een factuur of betaalverzoek, dat je op een rustig moment kunt verwerken via je bank-app of computer met schermuitleesprogramma.

Dit werkt alleen als er vertrouwen is tussen jou en de ondernemer. Voor jezelf is het handig als je weet hoe je veilig kunt internetbankieren, bijvoorbeeld met spraaksoftware of vergroting.

Meer informatie

Deel dit:

Advertenties

Laatst bijgewerkt op 3 juni 2025 – 11:24

Hulp(middelen) & Ondersteuning