Schilders met oogafwijkingen en hun invloed op de schilderkunst

Kunstenaars hebben altijd al de omgeving vastgelegd en geïnterpreteerd, maar wat gebeurt er wanneer het vermogen om die wereld te zien wordt aangetast door oogziekten? Dit fenomeen biedt een intrigerend inzicht in de relatie tussen visuele beperkingen en kunst. Hieronder verkennen we het werk van beroemde schilders die te maken hadden met verschillende oogziekten en hoe deze aandoeningen hun schilderijen en stijlen hebben beïnvloed.

Berthe Morisot (1841-1895): Achteruitgang van gezichtsvermogen

Deze Franse impressionistische kunstenares, een van de weinige vrouwelijke kunstenaars in die tijd, heeft mogelijk ook oogproblemen gehad. Haar late werk vertoont een verandering in stijl, met zachtere penseelstreken en een verminderde aandacht voor details. Dit kan wijzen op een visuele achteruitgang.

Claude Monet (1840-1926): Cataract

Claude Monet, één van de meest gevierde impressionistische schilders, leed aan cataract, een veelvoorkomende oogaandoening die de ooglens vertroebelt en leidt tot een wazig zicht. Deze aandoening had een diepgaande invloed op zijn werk en hoe hij de omgeving zag.

Vóór zijn cataractoperatie, die plaatsvond toen hij al op middelbare leeftijd was, was Monet’s schilderstijl merkbaar anders dan in zijn latere jaren. Zijn schilderijen uit zijn vroege periode bevatten gedempte kleuren, donkere tinten en misten de verfijnde details die zijn latere werken zouden kenmerken. Het gebrek aan helderheid en contrast in zijn schilderijen weerspiegelde de troebelheid van zijn eigen zicht. Monet’s wereld was gedurende deze tijd gevuld met een zekere mistigheid, en zijn perceptie van kleur en diepte was aanzienlijk aangetast.

Na de cataractoperatie onderging Monet echter een opmerkelijke transformatie in zijn kunst. Zijn kleurwaarneming veranderde drastisch, en hij begon kleuren intenser te ervaren dan voorheen. Dit bracht hem ertoe sommige van zijn eerdere werken te herzien en ze met nieuwe, levendigere kleuren te overschilderen. Hij zag nuances die voorheen aan zijn zicht waren ontsnapt, en zijn palet werd rijker en levendiger. De wereld die hij creëerde op het doek was nu doordrenkt met helderheid, en de diepte van zijn kunst was hersteld.

De evolutie van Monet’s werk van gedempte, troebele kleuren naar een explosie van levendigheid en helderheid getuigt van de kracht van de medische behandeling en zijn onuitputtelijke vastberadenheid om de schoonheid van de wereld vast te leggen, ondanks de uitdagingen van zijn oogaandoening.

Wazig beeld van een kantoorinterieur

Wazig beeld van een kantoorinterieur

Edgar Degas (1834-1917): Onbekende oogziekte

Edgar Degas, de opmerkelijke Franse impressionistische schilder, wordt vaak herinnerd vanwege zijn onconventionele aanpak en zijn ongeëvenaarde vermogen om het alledaagse leven vast te leggen. Wat minder bekend is, is het mysterie dat zijn kunst omringt – de onbekende oogziekte die zijn schilderstijl beïnvloedde en zijn werk naar nieuwe hoogten tilde.

Degas begon een geleidelijke achteruitgang van zijn zicht te ervaren rond zijn dertigste levensjaar. Hoewel de exacte aard van zijn oogziekte nooit volledig is gedocumenteerd, is het duidelijk dat het een diepgaande impact had op zijn artistieke reis. Sommige kunsthistorici suggereren dat het ging om een vorm van netvliesaandoening, zoals retinitis pigmentosa, die langzaam het perifere zicht aantastte (kokerzicht) en leidde tot nachtblindheid.

Wat het meest intrigerend is aan Degas, is hoe hij reageerde op de uitdagingen die zijn visuele beperking met zich meebracht. In plaats van zijn penseel neer te leggen, paste hij zijn stijl aan om zijn verminderde zicht te accommoderen. Het resultaat was een reeks werken die zowel grover als expressiever waren dan zijn eerdere creaties.

Sommige bronnen suggereren zelfs dat Degas op een gegeven moment hulp nodig had bij het selecteren en aanreiken van kleuren. Desondanks slaagde hij erin enkele van zijn meest opvallende en menselijke werken te produceren. Zijn latere schilderijen, zoals zijn beroemde dansers en bathscènes, bevatten een unieke ruwheid en intimiteit die zijn eerdere werk overstijgt.

Henri de Toulouse-Lautrec (1864-1901): Ziekte van Marfan

Deze Franse post-impressionistische schilder en lithograaf stond bekend om zijn schilderijen van het nachtleven in Parijs. Hij leed aan verschillende gezondheidsproblemen, waaronder vermoedelijk de ziekte van Marfan, die zijn korte gestalte en broze botten veroorzaakte. Hoewel er geen direct bewijs is van oogproblemen, is het mogelijk dat zijn algehele gezondheidstoestand zijn gezichtsvermogen heeft beïnvloed.

Mary Cassatt (1844-1926): Onbekend

Hoewel er beperkte informatie beschikbaar is, wordt vermoed dat Mary Cassatt in haar latere leven oogproblemen had. Haar werk verschuift geleidelijk naar een lossere en minder gedetailleerde stijl, wat suggereert dat haar zicht werd aangetast. Helaas hebben haar nabestaanden beperkte toegang verleend tot documenten waarin haar oogaandoeningen mogelijk werden gedocumenteerd.

Piet Mondriaan (1872-1944): Kleurenblind?

Er zijn theorieën dat Piet Mondriaan, de Nederlandse kunstenaar die bekend staat om zijn abstracte schilderijen met primaire kleuren en rechte lijnen, kleurenblind zou kunnen zijn geweest. Dit wordt soms verondersteld op basis van het ontbreken van de kleur groen in zijn latere werk. Er is echter geen definitief bewijs om deze bewering te ondersteunen.

Rembrandt van Rijn (1606-1669): Achteruitgang van het zicht

Rembrandt van Rijn, één van de grootste kunstenaars aller tijden, wordt vaak geprezen om zijn meesterlijke beheersing van licht en schaduw, zijn diepe emotionele portretten en zijn ongeëvenaarde vakmanschap. Wat velen echter niet weten, is dat Rembrandt gedurende zijn leven te maken kreeg met een evoluerende visuele uitdaging, die zijn schilderstijl en kunstwerken op intrigerende wijze beïnvloedde.

Naarmate Rembrandt ouder werd, begon hij te worstelen met een achteruitgang van zijn zicht. De exacte aard van zijn visuele aandoening is nooit volledig vastgesteld, maar het is aannemelijk dat dit te maken had met een combinatie van ouderdomsgerelateerde factoren en ongecorrigeerde leesklachten. Terwijl zijn ogen hem in de steek lieten, veranderde zijn schilderstijl geleidelijk aan.

Wat zo opmerkelijk is aan Rembrandt, is dat hij deze uitdaging niet als een belemmering beschouwde, maar eerder als een kans. Zijn latere schilderijen kenmerken zich door een vage en minder gedetailleerde weergave, wat in schril contrast staat met zijn vroegere gedetailleerde werken. Deze nieuwe benadering van schilderen weerspiegelde de veranderingen in zijn perceptie van de omgeving.

Misschien wel het meest fascinerende aspect van Rembrandts visuele evolutie was het verminderde dieptezicht dat hij ervoer. In plaats van dit als een beperking te beschouwen, gebruikte hij het als een troef. Hij slaagde erin om de driedimensionale werkelijkheid om te zetten naar tweedimensionale schilderijen met een verbazingwekkende diepte en textuur. Dit vermogen om de wereld anders te zien, kon de kunst van het schilderen naar nieuwe hoogten te tillen.

Vincent Van Gogh (1853-1890): Glaucoom (vermoedelijk)

Vincent van Gogh, een van de meest iconische schilders in de geschiedenis van de kunst, staat bekend om zijn levendige kleurgebruik en emotionele expressie in zijn schilderijen. Wat velen echter niet weten, is dat Van Gogh mogelijk te maken had met oogproblemen, waarvan de impact zijn kunstwerken op intrigerende wijze heeft beïnvloed.

In zijn latere schilderijen gebruikte Van Gogh opvallend veel geel, vooral tijdens zijn tijd in de Provence, Frankrijk. Deze fascinatie voor de kleur geel ging hand in hand met de opkomst van zijn meest herkenbare werken, waaronder “Zonnebloemen” en “Sterrennacht.” Het intensieve gebruik van geel in zijn schilderijen wordt soms geassocieerd met zijn vermoedelijke diagnose van glaucoom.

Glaucoom is een oogaandoening die ontstaat door een verhoogde druk in de oogbol, wat kan leiden tot schade aan de oogzenuw en veranderingen in het gezichtsvermogen. Interessant genoeg komt deze aandoening zelden voor bij mensen jonger dan veertig jaar, maar Van Gogh zou een van de uitzonderingen kunnen zijn. De verhoogde druk in zijn ogen kan hem ertoe hebben aangezet om de omgeving anders te zien en vast te leggen.

Een opvallend kenmerk in het werk van Van Gogh zijn de schitterende aura’s rondom sterren in zijn schilderijen. Hoewel er geen definitief bewijs is dat deze schittering direct verband hield met zijn ooggezondheid, blijft het een boeiende hypothese. Het zou kunnen dienen als een artistieke uitdrukking van de visuele veranderingen die hij ervaarde als gevolg van zijn oogaandoening.

William Turner (1775-1851) (Verblinding en mogelijk cataract)

William Turner, de Britse schilder die bekend staat als de “meester van het licht,” heeft zijn stempel gedrukt op de wereld van de kunst met zijn adembenemende landschappen en maritieme meesterwerken. Terwijl hij artistiek uitblonk, ging hij waarschijnlijk door het leven met oogproblemen die zijn latere werken op intrigerende wijze beïnvloedden.

Een opvallend kenmerk van Turners latere schilderijen is de aanwezigheid van een opvallende halo, een stralende gloed die rondom objecten en scènes lijkt te zweven. Deze halo’s zijn misschien wel de meest visuele aanwijzing voor de mogelijke oogproblemen waarmee hij worstelde.

Het gebruik van overvloedig geel in zijn latere werken valt ook op. Deze kleurkeuze kan worden geïnterpreteerd als een artistieke reactie op de manier waarop Turner de wereld zag. Hij experimenteerde met lichteffecten en kleurvariaties, mogelijk beïnvloed door de veranderingen in zijn visuele perceptie.

Turners vroegere schilderijen contrasteren sterk met zijn latere stijl. Ze waren gedetailleerd, levendig en gebruikten het volledige kleurenspectrum om de levendige werkelijkheid weer te geven. Naarmate zijn verblinding toenam en zijn zicht achteruitging, evolueerde zijn stijl naar een meer impressionistische benadering, waarin details minder belangrijk werden, maar emotie en licht centraal stonden.

Deel dit:
Delen
Advertenties

  1. De rol van kunst en cultuur bij het verbeteren van de levenskwaliteit van blinden en slechtzienden28-11-2023 02:11:54
  2. Films over blind- en slechtziendheid of personages die blind of slechtziend zijn21-09-2023 07:09:59
  3. Blinden en slechtzienden in de Middeleeuwen: Overleven en samenleven20-09-2023 10:09:40
  4. Schilders met oogafwijkingen en hun invloed op de schilderkunst11-09-2023 10:09:30
  5. MuZIEum Nijmegen: Ervaar de wereld zonder zicht28-08-2023 12:08:41
  6. Blinde en slechtziende acteurs, cabaretiers, muzikanten, presentators en zangers21-08-2023 06:08:32
  7. Naar een toneel- of theatervoorstelling als je blind of slechtziend bent21-08-2023 05:08:28
  8. Inclusief en toegankelijk museumbezoek voor blinden en slechtzienden20-08-2023 11:08:37
  9. Toegankelijke (combi)ovens voor blinden en slechtzienden06-08-2023 05:08:02
  10. Het visuele voorbij! – Toegankelijkheid van theater voor personen met een visuele beperking23-08-2015 12:08:03
  11. Helmut Walcha: Duitse organist05-06-2011 12:06:11
  12. Biografie Jules de Corte05-06-2011 10:06:29
  13. Je hoort niet dat hij blind is: Biografie van Andrea Bocelli05-06-2011 10:06:30

Laatst bijgewerkt op 11 november 2023 – 10:08