Tips voor de omgang met blinden en slechtzienden

Inhoudsopgave

1 Inleiding
2 Algemene tips en opmerkingen
3 Hulp aanbieden
4 Begroeting
5 Begeleiden
6 Zitplaats en tafel
- 6.1 Naar de stoel
- 6.2 Aan tafel
7 Eten / Drinken
8 Doorgangen en deuren
9 Trappen
10 Toilet
11 Winkels, warenhuizen en supermarkten
12 Kerk, schouwburg, bioscoop en andere gebouwen
13 Op straat
14 Blindengeleidehond
15 Openbaar vervoer en auto/taxi
16 Meer informatie

Inleiding

Ziende mensen weten vaak niet goed hoe ze zich moeten gedragen of wat ze kunnen doen wanneer ze een blinde of slechtziende persoon tegenkomen. Deze tips beogen die onzekerheid weg te nemen en vlottere interacties te bevorderen.

Algemene tips

Communicatie is cruciaal:
- Vraag als ziende persoon of en hoe je het beste kan helpen.
- Vertel als persoon met een visuele beperking op vriendelijke en duidelijke wijze of en hoe je geholpen wil worden.
Doe alles in overleg:
- Overleg is geen eindeloos proces, maar een basisprincipe voor respectvolle interactie.
- Het doel is om samen te werken en elkaar te helpen, zonder te betuttelen of te overweldigen.
Begeleiding op maat:
- De manier van begeleiden hangt af van de persoonlijke wensen en behoeften van de visueel gehandicapte persoon.
- Factoren zoals de mate van visuele beperking, acceptatie van de handicap en persoonlijke omstandigheden spelen hier een rol.

Wanneer begeleiding nuttig kan zijn

Nieuwe en onverwachte situaties:
- Onbekende omgevingen kunnen extra uitdagingen met zich meebrengen.
Verbouwingen of grote reorganisaties:
- Verandering in de vertrouwde omgeving kan verwarrend zijn.
Openbare gebouwen:
- De complexiteit van grote ruimtes kan navigatie bemoeilijken.
Stations, ziekenhuizen en andere drukke plaatsen:
- Veiligheid en efficiënte verplaatsing zijn hier cruciaal.

Belangrijk om te onthouden

Niet alle visueel gehandicapten hebben altijd begeleiding nodig.
Wees respectvol en behulpzaam, maar vermijd betuttelend gedrag.
Luister aandachtig naar de wensen en behoeften van de persoon.
Biedt concrete hulp aan, in plaats van te overnemen.
Samenwerking en open communicatie vormen de basis voor een fijne interactie.

Voor opmerkingen of suggesties, mag je mij altijd contacteren. Heel veel succes!

Algemene tips en opmerkingen

Maak oogcontact: Kijk direct naar een blinde of slechtziende persoon als je tegen hem of haar spreekt. Zo kan hij of zij je stem met de ogen volgen en je aankijken.
Gebruik natuurlijke taal: Gebruik gerust woorden als “zien”, “kijken”, “lezen” enz. Slechtzienden en blinden gebruiken deze uitdrukkingen ook. Het vermijden van deze woorden kan反而onopvallend en vreemd overkomen.
Vragen stellen: Sommige blinden en slechtzienden willen liever niet over hun handicap praten, terwijl anderen het geen probleem vinden om vragen te beantwoorden. Het is beleefd om de betreffende persoon te vragen of hij/zij het erg vindt als je vragen over zijn/haar blind- of slechtziendheid stelt.
Betrek de persoon: Spreek de blinden en slechtzienden zelf aan en richt je niet (alleen) tot hun begeleiders.
Vermijd generalisaties: Scheer niet alle personen met een visuele handicap over dezelfde kam. De vraag “Jullie horen toch veel beter dan zienden?” is bijvoorbeeld een algemene en onpersoonlijke vraag. Verlies dus niet uit het oog dat je een uniek persoon met zijn/haar eigen persoonlijkheid en karakter aanspreekt!
Gebruik je gezond verstand: Wees duidelijk in je bewoording en geef heldere aanwijzingen, b.v.: “Hier is de leuning van de trap.”
Communiceer duidelijk: Zeg wat je doet of gaat doen. Bijvoorbeeld: “Ik ga nu even naar buiten, maar kom dadelijk terug”.
Respecteer de routines: Blinden en slechtzienden houden ervan om dingen een vaste plaats te geven; zet of leg dus alles wat je pakt of gebruikt terug op dezelfde plaats. Als je toch iets wilt verleggen, zeg dan duidelijk waar je het naartoe brengt.
Veiligheid: Laat geen zaken als emmers, prullenbakken of tassen rondslingeren. Zo voorkom je struikelgevaar.
Betrek kinderen: Kinderen benoemen wat ze zien. Dus als een kind zegt: “Die meneer is blind, hé mama?”, dan kan je dat beamen. Dat voorkomt verkrampte situaties.
Gebruik van richtingstermen: Vergeet niet dat de woorden “hier”, “daar”, “verderop” e.d. voor een blinde of slechtziende persoon geen enkele zin hebben. Ook wijzen naar een bepaalde plaats of gebaren, knikken enz. kunnen niet door een blinde of slechtziende persoon geïnterpreteerd worden. Stel daarom de persoon centraal: “De koffie staat rechts van u”.
Gebruik alternatieven voor gebaren: Praat liever in woorden en in termen van afstanden, stand van de wijzers van de klok (het station ligt op 4u van hier) of rechtvoor, links, rechts, achter enz.
Reageer verbaal: Reageer met woorden: Een knikje, een glimlach of andere lichaamstaal wordt niet gezien.
Natuurlijke interactie: In gezelschap van een blinde of slechtziende persoon moet je niet het gevoel hebben dat je voortdurend met hem moet praten. Dit kan zelfs irritant zijn; in elke conversatie mogen stiltes vallen. Je kan daarentegen wel spontaan nuttige of ongewone dingen vermelden, zoals “De roltrap is buiten dienst”, “er is een nieuwe kledingzaak op de hoek van de straat”, …
Introducties: Vertel altijd wie er in een kamer is. Stel iedereen voor, ook kinderen en huisdieren.
Tactiele ervaring: Geef een voorwerp in de hand als je iets wilt laten ‘zien’.
Beperk omgevingsgeluiden: Vermijd storende omgevingsgeluiden. Men hoort iemand niet aankomen als de radio hard staat en hoort de boter niet sissen als de afzuigkap teveel herrie maakt.

Hulp aanbieden

Vraag altijd of er hulp nodig is: De beste manier om hulp aan te bieden is door simpelweg te vragen of de persoon graag hulp heeft en op welke wijze hij/zij deze wenst. Zeg bijvoorbeeld: “Kan ik u ergens mee helpen?” of “Heeft u hulp nodig bij het oversteken van de straat?”.
Respecteer de onafhankelijkheid: Dring niet aan als de persoon aangeeft geen hulp te willen. Blinden en slechtzienden zijn vaak gewend om zelfstandig te functioneren en waarderen het dat hun onafhankelijkheid gerespecteerd wordt.
Wees duidelijk in je aanbod: Als je hulp aanbiedt, wees dan specifiek over wat je kunt doen. Zeg bijvoorbeeld: “Ik kan u helpen met uw boodschappen dragen” of “Ik kan u de weg wijzen naar de bushalte.”
Vraag hoe de persoon begeleid wil worden: Sommige mensen vinden het prettig om aan de arm geleid te worden, terwijl anderen liever een hand op hun elleboog hebben. Vraag de persoon wat hij/zij prettig vindt.
Ga altijd in overleg: Voordat je de persoon aanraakt, vraag dan of dat oké is. Grijp de persoon niet zomaar vast, want dat kan schrikken of ongemak veroorzaken.
Neem de tijd: Blinden en slechtzienden hebben soms meer tijd nodig om dingen te doen. Wees geduldig en geef de persoon de tijd die hij/zij nodig heeft.
Wees respectvol: Behandel blinden en slechtzienden met dezelfde respect als iedereen. Praat met hen zoals je met iedereen zou praten en vermijd betuttelende taal.
Gebruik je gezond verstand: Als je in de buurt bent van een blinde of slechtziende persoon, wees dan alert op obstakels en potentiële gevaren. Waarschuw de persoon indien nodig.

Begroeting

Noem altijd je naam: Bij begroeting is het belangrijk om altijd je naam te noemen, ook als je elkaar al kent. De stem van een bekende kan anders klinken dan je verwacht, waardoor de blinde of slechtziende persoon je niet direct herkent.
Spreek duidelijk: Noem bij het aanspreken van iemand die slechtziend of blind is zijn naam, zodat hij/zij weet dat er tegen hem/haar gesproken wordt. Spreek duidelijk en articuleer goed, maar vermijd overdreven luid praten.
Vermijd betutteling: Benader blinden en slechtzienden niet op een betuttelende manier. Behandel ze met hetzelfde respect als iedereen en praat met ze zoals je met iedereen zou praten.
Geen raadspelletjes: Laat een persoon die blind of slechtziend is nooit raden naar wie je bent. De meeste blinden vinden het absoluut niet fijn om zulke raadspelletjes te spelen.
Raak niet onverwachts aan: Raak iemand die slechtziend of blind is niet onverwachts aan. Vertel eerst wat je gaat doen, bijvoorbeeld: “Ik wil je graag een hand geven.”
Hand geven: Als je een hand wil geven bij een begroeting, raak dan zelf even met je hand de hand van de blinde/slechtziende persoon aan. Wacht tot de persoon je hand pakt en schud deze op een normale manier.

Begeleiden

Begeleidingsstijl

Het is belangrijk om te overleggen met de blinde of slechtziende persoon hoe hij/zij graag begeleid wil worden. Sommige mensen prefereren om aan de arm geleid te worden, terwijl anderen liever hand in hand lopen of de elleboog van de begeleider vasthouden.
De keuze hangt af van de persoonlijke voorkeur, de omgeving en de mate van visuele beperking.
Respecteer de keuze van de persoon en forceer geen bepaalde begeleidingsstijl.

Naast elkaar lopen

Ga als ziende persoon naast de blinde of slechtziende persoon staan met de armen recht, de vingers naar de grond gericht.
De blinde of slechtziende persoon neemt de ziende persoon bij de arm (of de schouders, b.v. wanneer de begeleider kleiner is dan de begeleide).
De hand van de blinde of slechtziende persoon dient de arm van de ziende persoon juist boven de elleboog vast te pakken of de hand losjes op de schouder.
Bij het vastpakken van de arm zijn de vingers aan de binnenkant van de arm van de begeleider en de duim aan de buitenkant.
De elleboog van de persoon met visuele handicap is gebogen.
Op deze manier kan de blinde of slechtziende persoon een halve pas achter de ziende persoon lopen en hij kan voelen wanneer de begeleider een draai maakt door de beweging van diens lichaam.
De ziende persoon behoeft zijn arm niet te bewegen.

Achter elkaar lopen

Achter elkaar lopen zal vooral nodig zijn bij nauwe doorgangen.
De blinde of slechtziende persoon loopt achter de ziende.
De gemakkelijkste manier is hand in hand, terwijl de ziende persoon kort vertelt langs welke obstakels men loopt.
Het is ook mogelijk om als ziende persoon de leidarm naar het midden van de rug te bewegen.
De ziende persoon houdt de arm recht.
De persoon die blind of slechtziend is moet daardoor, de ziende persoon boven de elleboog vasthoudend, een stap naar achteren doen.
Hij moet hierbij wel zijn arm gestrekt houden, anders trapt hij z’n begeleider op de hielen.
Wanneer de blinde of slechtziende persoon zich níet prettig voelt met z’n arm in deze diagonale positie, kan hij van hand veranderen (dus als hij de begeleider bij de linkerarm vast heeft, kan hij deze in plaats van met de rechterhand met de linkerhand grijpen en omgekeerd).
Wanneer er weer genoeg ruimte is om naast elkaar te lopen, brengt de begeleider z’n arm weer in de normale leidpositie, dus naast zich.
De persoon met visuele beperking komt dan weer naast de ziende persoon lopen.

Zitplaats en tafel

Naar de stoel

Leid de blinde of slechtziende persoon naar een stoel op de manier zoals hij/zij dat het prettigst vindt. Vraag hoe de persoon graag geleid wil worden.
Zeg waar de stoel zich bevindt, bijvoorbeeld: “Naast je staat een lage stoel.”
Laat de persoon zijn hand op de rug- of armleuning van de stoel leggen (zeg wel of de hand op de arm- of op de rugleuning ligt) en laat de persoon met een visuele handicap zelf gaan zitten.
Een klopje op de stoel is een voor anderen onopvallend gebaar, maar voor de blinde een hoorbare aanwijzing waar de stoel staat.
Duw nooit een blinde of slechtziende persoon op een zitplaats als was het een willoos ding! Dit is overigens zeer onaangenaam!
Laat als (zeer) slechtziende weten of je het prettiger vindt ergens te zitten waar het licht achter je vandaan komt, of juist waar je tegen de lichtval inkijkt.

Aan tafel

Als je bij iemand aan tafel gaat zitten, stel jezelf dan even voor en zeg waar je gaat zitten!
Schuif lege stoelen altijd terug onder de tafel; het is een vervelend obstakel indien dit niet gebeurd is!
Zeg waar de (eet)tafel zich bevindt en laat de blinde of slechtziende persoon zelf de tafel ontdekken: met de éne hand op de leuning kan hij/zij de andere naar voren bewegen om de plaats van de tafel te bepalen. Hierdoor weet hij/zij hoe ver hij/zij de stoel naar voren of achteren moet halen om te kunnen gaan zitten.
Wanneer een visueel beperkte persoon (bijvoorbeeld aan een eettafel) niet weet of de stoel “haaks” op de tafel staat, kan men de duimen samen op de rand of onder de tafel brengen. Beweeg ze naar beide kanten. Als de rand schuin blijkt te lopen, kan de stand van de stoel aangepast worden.
Wanneer men iemand begeleidt naar een zithoek, vertel dan waar men langs loopt (bijvoorbeeld: “We gaan nu links van een laag tafeltje; op de hoek daarvan staat een vaas met bloemen”).

Eten / Drinken

Zitplaats

Laat de visueel gehandicapte persoon weten hoe hij/zij zit ten opzichte van de deur.
Geef de persoon eventueel een stoel niet al te ver van de deur verwijderd, zodat hij/zij geen angst hoeft te hebben om bij het verlaten van de kamer een hele wandeling te moeten maken langs meubilair met voorwerpen die omgestoten kunnen worden.

Vragen en aanbieden

Als je wilt vragen of iemand iets wil drinken, vraag het dan aan de persoon zelf en niet aan de begeleider!
Een blinde of slechtziende persoon is een persoon die toevallig niet ziet, maar hij/zij beschikt wel over zijn/haar gehoor, spraak en intelligentie. Blinden kunnen zich dus perfect uitdrukken en vragen beantwoorden.
Als je een kop koffie neerzet, zeg dan waar deze staat, of raak met de ondertas even de hand van de blinde of slechtziende persoon aan. Zo weet hij/zij waar het kopje staat.
Vergeet tijdens de receptie niet alleen de blinde/slechtziende persoon maar ook de begeleider(s) een hapje/drankje aan te bieden.
Meld ook even wat er op de schaal staat en bied het indien nodig aan.

Aan tafel

Aan tafel kan je zeggen: “Je glas staat links voor je” of “er is een asbak vlakbij je rechterhand”.
Indien je hem/haar een glas in de hand geeft, zeg er dan bij waar hij/zij dit kan neerzetten.
Een menukaart is meestal onleesbaar voor blinden en slechtzienden. Lees daarom best een aantal rubrieken uit de menukaart voor.
Als je met een blinde of slechtziende persoon eet, is het handig te vertellen wat er op hun bord ligt.
Vaak wordt gedaan alsof het bord een klok is: b.v. aardappels op 9 uur (= helemaal aan de linkerkant van het bord) en groenten op 6 uur.

Eten en drinken

Zorg ervoor dat voedsel is uitgepakt en zeg van tevoren waar een maaltijd uit bestaat.
Plaats een bord, glas, kom, beker of bestek altijd op vaste plaatsen. Dit voorkomt knoeien en omstoten.

Betalen

Voor het betalen, kan je aan de persoon met visuele handicap vragen of hij/zij hierbij hulp nodig heeft.
Meestal zijn de euromuntstukken goed uit elkaar te halen, maar is dat voor de briefjes wat moeilijker.

Oriëntatie

Iemand die blind is kan zich ook actief oriënteren door gebruik te maken van zijn/haar overige zintuigen:

Hij/zij kan het tikken van de klok horen.
Hij/zij kan het verschil in vloerbedekking waarnemen.
Hij/zij kan de stoelbekleding voelen.
Hij/zij kan ruiken waar de koffie staat.
Hij/zij kan het geluid van de radio of straatgeluiden horen.
Hij/zij kan het sluiten van deuren horen.

Doorgangen en deuren

Deuren openen en sluiten

Zoals bij alles geldt ook hier dat er begeleid wordt op de manier die de blinde of slechtziende persoon het prettigste vindt. De hieronder beschreven methode is dan ook zeker geen dwingend voorschrift.
Laat deuren en ramen helemaal open of helemaal dicht; halfopen ramen en deuren worden niet altijd met een stok gevoeld en de persoon met visuele beperking kan ze waarschijnlijk niet zien.
De persoon met visuele handicap moet altijd langs de kant van het scharnier staan. Het is aan jou om te melden of het scharnier links of rechts is.
Als begeleider doe je de deur open met je vrije hand. Terwijl je door de deuropening loopt, leg je je begeleiderhand op de klink. Hij/zij kan zo voelen waar de klink is en kan met zijn/haar vrije hand de deur sluiten.
Leg als blinde of slechtziende persoon de hand op de arm of schouder van de ziende.
Als de scharnieren van de deur links zitten, dient de blinde of slechtziende persoon aan de linkerzijde van de ziende persoon te staan, met zijn/haar linkerhand vrij.
Zitten de scharnieren rechts, dan dient de persoon met visuele handicap aan de rechterzijde van de ziende persoon te staan met zijn/haar rechterhand vrij.

Draaideuren

Indien er sprake is van een draaideur, overleg dan van tevoren of men daar gebruik van zal maken en wie er eerst ingaat.
Temper de vaart iets van een al in beweging zijnde draaideur.

Veiligheid

Let ook op deuren zowel van kamers als van kasten. Kamerdeuren moeten of volledig geopend, of dicht zijn.
Kastdeuren en deurtjes van aanrechtkastjes moeten steeds dicht zijn. Zoniet bestaat het risico dat de visueel andersvalide persoon tegen de deur gaat lopen.
Glazen deuren zijn omwille van hun doorzichtigheid gevaarlijk. Zorg voor brede (fluorescerende) banden of grote stippen op oog- en borsthoogte.

Trappen

Keuze tussen roltrap en gewone trap

Als er zowel een roltrap als een gewone trap is, geef dan ook de visueel beperkte persoon de mogelijkheid om hiertussen te kiezen.
Een blinde of slechtziende persoon met een geleidehond verkiest sowieso een gewone trap i.p.v. een roltrap.

Aankondiging van de trap

Sta even stil wanneer je aan een trap komt.
Vertel of de trap naar boven of naar beneden gaat.
Neem vervolgens zelf de eerste trede.

Aantal treden

Het is beter niet te zeggen dat er 2 of 10 of 20 trappen zijn. Eén keer verkeerd tellen kan gevaarlijk zijn.

Begeleiding

Vraag als begeleider wat de blinde of slechtziende persoon het prettigst vindt:
- Wel of niet de ziende persoon vasthouden bij arm of schouder.
- De ziende persoon eerst en dan de blinde of slechtziende persoon (voordeel is dat men dan aan de bewegingen van de begeleider kan voelen hoe de trap gaat).
- Eerst de persoon met visuele handicap en dan de ziende persoon (voordeel is dat men dan iemand achter zich weet, zodat men niet bang hoeft te zijn om te vallen).

Trapleuning

Indien een blinde of slechtziende persoon de trapleuning wil gebruiken, kan je zijn/haar hand bij de leuning brengen, of je kan zeggen waar de leuning zich t.o.v. de persoon bevindt.
Laat de persoon die blind of slechtziend is aan de kant van de leuning lopen en geef tastbaar aan waar de leuning begint.
Bij een doorgaande leuning kan de blinde of slechtziende persoon desgewenst alleen zijn/haar weg vinden.

Naast elkaar lopen

Bij een brede trap kan men naast elkaar lopen, doch brede trappen met weinig of geen “tegenverkeer” zijn zeldzaam.

Witte stok

Sommige blinden gebruiken bij voorkeur hun witte stok bij het traplopen, opdat zij met de stok de hoogte en de diepte van de treden kunnen waarnemen.

Zelfstandigheid

Laat de visueel gehandicapte persoon zo veel mogelijk zelf doen wat hij/zij zelf kan en wil.
Met de voet of met de stok kan bijvoorbeeld de rand van de eerste trede gezocht worden.

Instructies

Vertel als ziende persoon in korte, gerichte instructies:
- Of het een rechte trap is of een trap met een buiging naar links of rechts.
- Of er overloopjes zijn.
- Of de leuning al dan niet doorlopend is.
- En dergelijke.

Positie op de trap

Houdt zo veel mogelijk de rechterkant van de trap aan, zodat men niet tegen de stroom ingaat.

Gebruik van de stok

Op welke wijze men ook een trap op- of afgaat, het is altijd belangrijk om de voeten goed op de treden te zetten.
Indien men een stok gebruikt, dan kan men die het beste recht (verticaal) voor zich houden.
Men voelt dan steeds met de stok de volgende tree, en kan zich zo oriënteren.

Begeleiding tijdens het traplopen

Als begeleider stop je even bij elk niveauverschil.
Je stapt samen naar boven of beneden en blijft hierbij altijd 1 trede voor de visueel andersvalide.

Aankondiging einde trap

Waarschuw even wanneer de trap eindigt.

Iemand neemt de trap omhoog

Toilet

Begeleiding naar het toilet

Begeleid de persoon naar de deur van het toilet.
Vraag of hij/zij het verder zelf kan vinden.

Informatie over de ruimte

Indien nodig, vertel je waar:
- Het toilet zich bevindt.
- Het toiletpapier zich bevindt.
- De lavabo zich bevindt.
- De handdoeken zich bevinden.
- De zeep zich bevindt.
- De prullenbak zich bevindt.

Weg terugvinden

Het is ook altijd handig om even te vertellen of de persoon de weg zelf terug kan vinden.
Zo niet, bied je aan om te wachten of om hem/haar terug te begeleiden.

Wachten

Wacht niet vlak bij de deur op de blinde/slechtziende persoon!
Dit kan intimiderend of onprettig zijn.
Wacht liever op een afstandje, waar je nog steeds goed te horen bent.

Winkels, warenhuizen en supermarkten

Vooraf

Planning:

Overleg altijd weer vooraf wat zowel de blinde / slechtziende persoon als de ziende persoon aandurft:
- In een druk warenhuis met nauwe doorgangen is de kans op omgooien van voorwerpen groot.
- In die zin is het niet onverstandig een zo rustig mogelijk tijdstip voor het winkelen uit te kiezen.
Als je van plan bent regelmatig te komen winkelen in een bepaalde winkel, vraag dan even:
- Of je gemakkelijker hulp kan krijgen op een bepaald tijdstip.
- Of er een bepaalde dag, of zeer drukke momenten zijn waarop men moeilijker hulp kan voorzien.

Hulp:

Geef als blinde/slechtziende persoon zelf goed aan of en zoja waarbij je hulp nodig hebt.
Reik als begeleider alle info en tips aan; de blinde of slechtziende persoon kan zelf zien of hij daar al dan niet op wil ingaan en iets meer over wil weten.

Begeleiding:

Je kan zelf met begeleiding mee gaan winkelen.
Je kan ook een boodschappenlijstje overhandigen en aan de kassa blijven wachten:
- Dit is natuurlijk gemakkelijk, maar minder integratiebevorderend dan dat je meegaat en mogelijk supplementaire informatie kan verkrijgen.
Je kan als blinde of slechtziende persoon eveneens aan de kassa gaan staan als je graag gaat winkelen met een begeleider; de kassabediende kan dan hulp inroepen.

Klantenkaart:

Ben je van plan vaker in de winkel te komen, vraag dan even of er een klantenkaartsysteem bestaat.
Laat een begeleider zonodig helpen bij het invullen van formulieren voor het bekomen van zo’n klantenkaart.
Vertel als begeleider ook regelmatig hoeveel de blinde of slechtziende persoon al gespaard hebt.

Winkelen zelf

Introductie:

Het is leuk als de begeleider zijn/haar naam even meedeelt, zodat een persoon met visuele handicap na verloop van tijd zijn begeleiders bij naam kent.
Natuurlijk is het ook fijn om als visueel andersvalide je eigen naam mee te delen aan het winkelpersoneel zodat er toch een zekere vertrouwensband kan ontstaan.

Winkelmandje/karretje:

De winkelhulp / begeleider kan vragen of je veel of weinig nodig hebt, en dan kiezen voor een mandje of een winkelkarretje.
Het is als visueel gehandicapte persoon niet nodig om dit mee te gaan halen.

Begeleiding:

Zorg er als winkelbediende steeds voor om aan de rechterkant te gaan zodat de blinde of slechtziende persoon de begeleider met de rechterhand kan vastnemen.
Wanneer een geleidehondgebruiker wil gaan winkelen, vraag dan als begeleider ook even hoe je best kan gaan en/of wat je best kan doen.
Het kan zijn dat de geleidehondgebruiker de bediende gewoon zal volgen (hij zal het “volg”-commando aan de hond geven), maar het kan ook zijn dat hij prefereert om de (rechter)hand/arm van een begeleider vast te nemen.

Loopsnelheid:

Ga een normaal looptempo; je hoeft niet trager of sneller te gaan tenzij de visueel gehandicapte persoon iets anders aangeeft.

Communicatie:

Zeg duidelijk wanneer er iets of iemand in de looproute staat, de gang smaller wordt, je in de weg staat voor iemand etc.
Loop als ziende persoon niet zomaar weg, maar zeg altijd tegen de persoon met visuele beperking wat je gaat doen, bijvoorbeeld dat je het mandje/karretje gaat nemen, je verderop iets uit het rek gaat halen, je nog iets moet regelen etc.

Productinformatie:

Geef duidelijke info over producten die eventueel in promotie staan.
Is er een nieuw product of een nieuwe smaak/soort van iets, deel dit dan ook mee.
Als de naam van een product is gewijzigd of een product niet meer verkocht wordt, deel dit dan ook duidelijk mee zodat de blinde of slechtziende persoon er ook niet steeds achter blijft vragen.
Het kan handig zijn dat je een blinde of slechtziende persoon meedeelt wanneer een artikel vervalt.
Je kan ook meedelen hoe je een bepaald product moet bereiden, wat er op het etiket, het label en/of de verpakking staat en/of wat de ingrediënten zijn.

Aandacht:

Als je iets wilt laten zien of geven aan de blinde, deel dit dan gewoon mee en raak desnoods de hand van de visueel beperkte persoon aan zodat hij weet waar het product zich bevindt.

Betalen:

Help eventueel bij het nemen van een bonnetje en hou daarbij goed in het oog wanneer je aan de beurt bent.

Zelfstandigheid:

Een blinde of slechtziende persoon kan doorgaans prima meedelen wat hij/zij nodig heeft; het is niet nodig om dit in zijn plaats te bestellen/vragen.
Het kan daarentegen wel handig zijn te zeggen tegen de visueel gehandicapte persoon wanneer hij aan de beurt is.

Verdieping

Keuze van verplaatsing:

Indien men naar een andere verdieping wil, pleeg dan weer onderling overleg wat beiden het prettigst vinden: gewone trap, roltrap of lift.

Lift:

Bij het gebruik van een lift wordt het door sommige blinden op prijs gesteld wanneer de ziende persoon vertelt:

Of het een grote of een kleine lift is.
Of het een snelle of een langzame lift is.
Op welke verdieping men instapt (als dat niet duidelijk is).
Op welke verdieping men moet zijn.
Hoe de deur langer opengehouden kan worden.
Waar het paneel met de knoppen zit en hoe ze werken.
Hoe men in de lift staat ten opzichte van de deuren.

Herkenningspunten:

Wanneer het vaak voorkomt in een gebouw dat er blinden gebruik maken van de lift, is het mogelijk om bij de diverse etages herkenningspunten te maken.
Men kan ook de verdiepingennummers in braille aanbrengen.

Spraakchip:

Het is zelfs mogelijk via een spraakchip af te laten roepen op welke verdieping de lift zich bevindt.

Kassa en betalen

Kassakeuze:

Zijn er verschillende kassa’s, vraag dan even of de blinde of slechtziende persoon een voorkeur heeft.
Dit kan handig zijn voor de oriëntatie voor het naar buiten gaan.

Betalen:

Aan de kassa is het niet nodig voor te kruipen of een speciale kassa te laten openen voor de blinde, tenzij de begeleider dat natuurlijk per sé wil, bijvoorbeeld wegens tijdgebrek.
Het is fijn dat de begeleider even helpt uitladen en alles op de lopende band plaatst.
Vertel dan eveneens wanneer je kan doorschuiven.
Help ook mee inladen in één of meerdere (rug)zakken.

Producten:

Heeft de blinde/slechtziende persoon een bepaald product gekocht in bijvoorbeeld verschillende smaken, maar ziet het er hetzelfde uit? Vraag dan even of je de bananenyoghurt onderaan de (rug)zak moet plaatsen, en je de aardbeienyoghurt bovenaan moet plaatsen. Of vraag aan de blinde of slechtziende persoon hoe je die dingen het beste kan merken/scheiden.
Plaats lichte en/of breekbare producten steeds bovenaan in de (rug)zak.
Zorg er ook voor dat de zakken niet te zwaar worden; beter 1 of 2 extra zakken dan 1 kapotte zak …

Contant geld:

Indien de visueel gehandicapte contant betaalt, moet je er als kassabediende rekening mee houden dat het iets langer kan duren vooraleer het (gepaste) geld gegeven wordt; een blinde of slechtziende persoon moet namelijk eurobedragen voelen omdat hij ze niet (goed) kan zien.

Elektronisch betalen:

Doorgaans kan een persoon met visuele handicap wel alleen elektronisch (Bancontact) betalen; doch soms is hulp gewenst.
Vraag steeds of het bonnetje ook in de (rug)zak gestoken moet worden, en ga er niet van uit dat een blinde/slechtziende dit niet kan lezen of niet nodig heeft. Met behulp van een scanner kan een blinde of slechtziende persoon namelijk vaak wel alles nalezen.

Promofolders:

Sommige supermarkten verdelen wekelijks met de post promofolders, en soms staat er een bon in met een gratis product wat je tijdens een bepaalde (korte) periode kan krijgen in de supermarkt, mits je de uitgeknipte bon afgeeft aan de kassabediende. Het uitknippen van een bon is voor blinden echter onmogelijk, laat staan dat zij weten welk product gratis verkregen kan worden. Je kan dan als begeleider/kassabediende voorstellen om dit gratis product mee te geven zonder dat hiervoor een extra bewijs nodig is.

Na het afrekenen:

Vraag aan de blinde/slechtziende persoon of je hen eventueel nog kan helpen met het naar buiten begeleiden en/of ergens oversteken.

Euro: Biljetten en munten

Kerk, schouwburg, bioscoop en andere gebouwen

Aankomst

Zeg waar de kapstok is (bijvoorbeeld: rechts van jou, links van jou, twee passen voor jou).
Vermijd vage aanwijzingen zoals “daar” met een hoofdknik, aangezien een persoon met visuele beperking dit niet kan zien.
Laat een blinde of slechtziende persoon zoveel mogelijk zelf doen wat men ook een ziende persoon gast zelf zou laten doen.
Probeer zo mogelijk op tijd te zijn, zodat je niet langs vele anderen in een rij moet gaan.

Informatie

Vertel als ziende persoon weer hoe de situatie is:

Waar komt men binnen?
Waar is het toneel, de preekstoel, het filmdoek?
Hoe staan de stoelen?
Waar is het gangpad?
Waar bevindt zich de rij waar men zit?
Enz.

Faciliteiten

Informeer van tevoren naar mogelijke faciliteiten:

In sommige plaatsen worden op vertoon van een geleidekaart reducties verleend.
Er kunnen speciale voorzieningen zijn voor blinden en slechtzienden, zoals audiodescriptie of tastmodellen.

Op straat

Algemeen

Vraag altijd eerst of men kan helpen en op welke wijze.
Zo respecteer je de zelfstandigheid van de persoon met visuele beperking.
Aanbevolen wordt om, ook al is er een begeleider bij, op straat toch een witte stok te gebruiken.
Voor de overige mensen geldt de stok als herkenningsteken.
De stok kan tevens dienen als extra bescherming en als extra bron van informatie.

Begeleiden:

Wat het begeleiden en begeleid worden betreft, geldt op straat hetzelfde als wat reeds eerder beschreven staat.
Als stelregel blijft gelden: doe alles in overleg met elkaar.
Laat vooral de visueel gehandicapte persoon aangeven of hij/zij hulp verlangt en op welke wijze hij/zij dit het prettigst vindt.

Extra tips:

Wees alert op obstakels.
Waarschuw voor obstakels zoals stoepranden, trappen, paaltjes en bomen.
Beschrijf de omgeving.
Vertel waar je bent, waar je naartoe gaat en wat er om je heen gebeurt.
Loop niet te snel.
Geef de blinde of slechtziende persoon de tijd om zich te oriënteren.
Bied je arm aan als de persoon dat wil.
Gebruik je stem om de omgeving te beschrijven.
Vertel waar je bent, waar je naartoe gaat en wat er om je heen gebeurt.
Wees geduldig en behulpzaam.

Op- en afstapjes

Aankondiging:

Zeg als ziende persoon wanneer men een stoep op- of afgaat.
Dit kan je doen door te zeggen:
- “Stoep op”
- “Stoep af”
- “Trap op”
- “Trap af”

Non-verbale signalen:

Ook op andere manieren dan zeggen kan kenbaar gemaakt worden dat er sprake is van een op- of afstap:
- Arm iets omhoog: Dit wil zeggen: stoep op.
- Arm iets omlaag: Dit wil zeggen: stoep af.
- Begeleider houdt even in: Sommige begeleiders houden even in vlak voor hij/zij de stoep op- of afgaat.

Extra tips:

Geef de blinde of slechtziende persoon de tijd om zich te oriënteren.
Bied je arm aan als de persoon dat wil.
Wees voorzichtig bij gladde of oneffen oppervlakken.

Oversteken

Tijd nemen:

Neem ruim de tijd om over te steken.
Haast je niet en zorg dat je de omgeving goed kunt observeren.

Informatie:

Vertel als ziende persoon duidelijk hoe de situatie is.
Beschrijf de omgeving, zoals:
- Of het een brede of een smalle straat betreft.
- Of er al dan niet een vluchtheuvel is.
- Of er een apart fietspad is.
- Enz.

Veiligheid:

Neem altijd het zekere voor het onzekere en steek ook over op het meest veilige punt.
Kies bij voorkeur voor een zebrapad en vermijd drukke kruispunten.
Vermijd ook zoveel mogelijk obstakels, zodat je in een rechte lijn kunt oversteken.

Samenwerking:

De blinde of slechtziende persoon kan zelf actief meedoen door mee te luisteren of er verkeer nadert.
Zo kan hij/zij samen met jou de veiligste route bepalen.

Hulp aanbieden:

Indien men als voetganger iemand die blind is ziet staan bij een stoeprand, pak hem dan nooit zomaar bij de arm om hem ongevraagd over te zetten!
Misschien moet de man of vrouw helemaal niet naar de overkant of geeft men er de voorkeur aan om dit alleen te doen.
Vraag altijd eerst of de persoon hulp nodig heeft bij het oversteken.

Communicatie:

Omgekeerd dient een blinde of slechtziende persoon zich te realiseren dat de wijze waarop hij/zij reageert op aangeboden diensten erg belangrijk is.
Hij/zij vertegenwoordigt andere blinden en wanneer hij/zij onhebbelijk reageert, kan dit tot gevolg hebben dat alle blinden als onhebbelijk aangemerkt worden.
Dit kan ertoe leiden dat mensen zich er wel voor zullen wachten om een tweede keer contact met een blinde of slechtziende persoon te zoeken.
Wanneer een persoon met visuele handicap graag hulp heeft bij het oversteken, is het belangrijk dat hij/zij iemand durft aan te spreken.
Doe dit op vriendelijke wijze en leg uit hoe men het beste geholpen kan worden.
Bedenk dat de ziende persoon vaak minstens zo onzeker en verlegen met de situatie is als de blinde!

Blindengeleidehond

Respect voor de geleidehond

Het is belangrijk een geleidehond nooit te aaien of af te leiden. De hond is aan het werk en mag niet gestoord worden.
Geef een geleidehond nooit (stiekem) eten. De hond kan hier ziek van worden of ongewenst gedrag vertonen.
Aai een geleidehond nooit ongevraagd. Vraag altijd eerst toestemming aan de baas.
Roep niet tegen of fluit niet op een geleidehond. De hond kan hierdoor van slag raken en zijn/haar werk niet meer goed doen.
Neem nooit de beugel van de hond uit de hand van de blinde/slechtziende persoon! De hond is hiermee geleid en kan zonder de beugel zijn/haar baas niet goed begeleiden.
Test de geleidehond niet uit door bijvoorbeeld al slalommend voor een blinde of slechtziende persoon te lopen, of bewust in de weg van de persoon met visuele handicap te gaan staan. Dit kan gevaarlijk zijn voor de baas en de hond.
De bevelen (commando’s) die de baas aan de geleidehond geeft, mogen in geen geval herhaald worden! De hond kan hierdoor in verwarring raken en zijn/haar baas niet meer goed gehoorzamen.

Veiligheid

Zet een visueel gehandicapte persoon met geleidehond nooit op een roltrap! De geleidehond mag deze in principe niet nemen omdat er teveel gevaar is dat het haar of de nagels van de poot tussen de trap geklemd geraken.
Een blindengeleidehond werkt voor de veiligheid van zijn baas. Hiervoor moeten zowel baasje maar zeker ook hond zeer geconcentreerd zijn.
Wanneer de concentratie verbroken wordt, kan dit fouten veroorzaken in het geleidewerk en tot gevaarlijke scenario’s leiden!

Enkele aanvullende tips

Vraag de baas om toestemming voordat je de hond aait.
Maak oogcontact met de baas, niet met de hond.
Spreek met de baas, niet met de hond.
Bied de baas hulp aan, indien nodig.

Geleidehond

Openbaar vervoer en auto/taxi

Algemeen

In een bus, trein, tram of metro is het voldoende dat je de visueel gehandicapte persoon bij de deuropening brengt en de handgreep wijst door er zijn/haar hand op te leggen.
Benen heeft hij/zij zelf en hij/zij kan dan gewoon instappen.
Voor het uitstappen geldt hetzelfde.
Stap je samen in of uit, dan gaat de begeleider net als met het leiden altijd voor.
Het is handig even te zeggen of het een hoge of lage op- of afstap is.
Meer tips kan je vinden op de pagina “Openbaar vervoer en tips voor begeleiders als je blind of slechtziend bent“.

Bus

Aankomst bij de bushalte:

De ziende persoon kan aan een blinde of slechtziende persoon vertellen dat hij/zij bij de bushalte staat.
Vertel van welke kant de bus komt en waarschuw als deze er aankomt.

Instappen:

Vertel als ziende persoon of de ingang voor, midden of achterin de bus is.
Vraag vooraf wat de blinde of slechtziende persoon het prettigst vindt: eerst instappen of na de ziende.
De meeste blinden vinden het prettig als hen de stang of de deurknop gewezen wordt, zodat zij verder zelfstandig kunnen instappen.
Spreek ook van te voren af wie (eventueel!) de kaartjes koopt.
Zorg ervoor dat men de geleidekaart en geld bij de hand heeft.

Zitplaats:

Vertel als ziende persoon of er ergens een plaatsje is en desgewenst of de bus vol of leeg is.
Beschrijf hoe de banken staan (tweezitbanken achter elkaar of tegenover elkaar) en welke plaatsen daarvan reeds bezet zijn. Doe dit zo kort mogelijk.
Duw als ziende persoon nooit een persoon met visuele handicap op een zitplaats, maar laat de blinde of slechtziende persoon de zelfstandigheid om zelf te gaan zitten.
Dat kan hij/zij zelf doen, zodra hij/zij maar eenmaal de leuning vastheeft en hem/haar de situatie verteld is.

Hulp bij het zitten:

In bus, trein of tram is het best dat de visueel gehandicapte persoon kan gaan zitten omdat hij/zij bij onverwachte schokken niet onmiddellijk een gepast steunpunt kan vinden.
Je kan hem/haar daarbij behulpzaam zijn en samen met hem/haar een plaats zoeken.
Je vraagt waar en eventueel bij wie hij/zij wil zitten.
Een plaats aanwijzen is eenvoudig. Je hoeft hem/haar niet in een stoel te duwen.
Als je de hand op de rugleuning van de stoel legt, dan weet hij/zij hoe de stoel staat en zal hij/zij zonder moeite gaan zitten.

Trein

In het station:

In een station is er wellicht altijd iemand om de visueel gehandicapte persoon naar de uitgang te begeleiden, dan wel om je aanwijzingen te geven hoe je bij de uitgang of een ander perron kunt komen.
Aan het loket kan je ook vaak hulp vragen en krijgen.

Opstappen:

Het opstappen op een trein kan enige problemen opleveren omdat niet alle treinstellen even breed zijn.
De begeleider stapt eerst op.
De blinde of slechtziende persoon tast met zijn/haar stok naar de eerste trede.
De begeleider leidt de hand van de persoon met visuele beperking naar de deurstang.

Uitstappen:

Wanneer men als begeleider en begeleide samen uitstapt, kan de ziende persoon het best eerst uitstappen.
De ziende persoon kan dan:
- De blinde of slechtziende persoon de deurstang aangeven.
- Eventueel een hand aanreiken ter verdere oriëntatie.

Trein in beweging aan station waar mensen staan te wachten.

Metro en tram

Hulp aanbieden:

Voordat je hulp aanbiedt, vraag altijd vriendelijk of ze hulp nodig hebben.
Niet iedereen wil of heeft hulp nodig, dus respecteer hun beslissing als ze liever zelfstandig reizen.

Oriëntatie:

Als je ziet dat iemand met een visuele beperking de metro of tram nadert, wees dan geduldig en laat hen de tijd nemen om zich te oriënteren.
Aarzel niet om even te wachten als ze wat extra tijd nodig hebben.

Informatie:

Als ze jouw hulp accepteren, beschrijf dan kort de omgeving en de locatie van de deuren van de metro of tram.
Vertel bijvoorbeeld:
- Of de deur aan de linker- of rechterkant is.
- Hoeveel stappen het is vanaf waar ze staan.

Instappen:

Het instappen van een metro is over het algemeen veel gemakkelijker dan de trein, aangezien bij de metro meestal een goede aansluiting bestaat tussen de instaptrede en het perron.
Het gebruik van een tram is veelal moeilijker, ook al doordat er een veelheid van systemen is:
- Soms moet men voor instappen bij de conducteur.
- Meestal achterin.
- Soms mag ook indien men een geldig plaatsbewijs heeft ingestapt worden bij de middenuitgangen.

Deuren:

Bij sommige trams en metro’s worden de deuren opengedaan, bij andere moet de persoon dat zelf doen door op een knop te drukken.
Het is ook mogelijk dat de persoon met visuele beperking eerst nog door een klapdeurtje moet lopen alvorens hij/zij kan instappen.
Indien de persoon met visuele beperking assistentie wenst, kan een begeleider bij één of meer van deze processen helpen.

Begeleiding:

Bij het begeleiden naar de tram- of metrodeur, is het belangrijk om duidelijke verbale aanwijzingen te geven.
Vertel blinden en slechtzienden bijvoorbeeld:
- Wanneer ze een opstapje naderen.
- Hoeveel stappen het is tot aan de deur.
- Wanneer de deuren openen.

Zitplaats:

Als je kunt en het gewenst is, help een visueel gehandicapte persoon dan bij het vinden van een zitplaats in de metro of tram.
Beschrijf de richting en locatie van vrije stoelen.

Begeleiding tijdens het lopen:

Bied je arm aan als een blinde of slechtziende persoon begeleiding nodig heeft bij het lopen naar de metro- of tramdeur.
Zeg iets als: “Hier is mijn arm, als je wilt, kan je die vasthouden voor begeleiding.”

In- en uitstappen:

Overleg op voorhand wie eerst in- of uitstapt en wie (eventueel!) zal betalen of afstempelen.
Wanneer een visueel gehandicapte persoon alleen reist is het het veiligst om voorin bij de conducteur in- en uit te stappen.

Trams op de weg:

De meeste trams rijden midden op de weg, hetgeen betekent dat eerst naar de halte toegelopen moet worden.
Neem daarvoor weer het zekere voor het onzekere.
Vraag als blinde of slechtziende persoon hulp wanneer men het niet aandurft om het alleen te doen.

Uitstappen:

Houdt ook bij het uitstappen rekening met obstakels.
Durf hiernaar als visueel beperkte persoon ook te vragen.

Auto

Instappen:

Bij het instappen in een auto is het belangrijk dat de blinde of slechtziende persoon weet waar hij/zij kan instappen.
Een hand op het geopende portier is vaak voldoende voor de oriëntatie.
Als de autostoel is aangepast, beschrijf dan kort hoe de stoel is gepositioneerd (bijvoorbeeld dicht bij deur of in het midden van de auto).
Het kan handig zijn dat de ziende persoon bij het instappen in het kort vertelt:
- Hoe de deur sluit.
- Waar de veiligheidsgordel te vinden is.
- Hoe de veiligheidsgordel werkt.
De blinde of slechtziende persoon kan dan weer zelf de gordel omdoen.

Uitstappen:

Bij het uitstappen dient de blinde of slechtziende persoon eerst te weten of hij/zij veilig het portier kan openen.
Wanneer de blinde of slechtziende persoon verteld is dat ‘de kust veilig is’, stapt hij/zij uit.
Dat doet hij/zij dan door met de éne hand de deur te openen en met de andere het dak te voelen, om bij het uitstappen zijn/haar hoofd niet te stoten.
Het is belangrijk dat de ziende persoon uitlegt op welke plaats uitgestapt wordt:
- Aan een stoeprand.
- Naast een fietspad.
- Op een parkeerterrein.
- Of er aan de kant waar de persoon met visuele beperking uit zal stappen auto’s of andere obstakels staan.
Het zal van de situatie afhangen en van de voorkeur van zowel de ziende persoon als de blinde of slechtziende persoon of hij/zij:
- Blijft zitten tot de ziende persoon het portier voor hem/haar opent.
- Zelf, na op de hoogte gesteld te zijn van de uitstapsituatie, het portier opent.

Meer informatie

Bronnen:

Dat zie ik zelf wel: Tips voor het dagelijks leven ten behoeve van visueel gehandicapten en hun naaste omgeving, 2000.- Flash, Gerlinde Bellefroid, juni 2002.
Samen op weg, Harry Hoitzing, mei 2006.
Een deel van dit lijstje is door mezelf (Kim Bols) geschreven.

Deel dit:

Advertenties

Laatst bijgewerkt op 31 maart 2024 – 07:45

Hulp(middelen) & Ondersteuning