Praten met vier handen
De aanblik is aangrijpend. Toch laat Koen Berendsen (18) niets van zijn emoties blijken. Hij pakt de handen van de dove docent Jan Vermeulen. Die leert hem deze morgen weer een paar gebaren van de vierhandengebarentaal aan. Het is Koens houvast voor als hij nog slechter gaat zien. Of zelfs blind wordt. Een kijkje in de wereld van doofblinden.
Monumentaal is het gebouw van de voormalige Rooms-Katholieke School voor Doven, gesticht in 1908, in het Brabantse Sint Michielsgestel. Achter het voormalige klooster ligt een compleet dorp, behorend tot het doveninstituut KEG Kentalis Groep. Een van de vele gebouwen herbergt de enige doofblindenschool van Nederland, Kentalis Rafaël.
In een licht klasje, met veel felle kleuren, van juf Inge en juf Diana zitten Açelya (9), Tieme (6) en Janne (9). Alle drie zijn ernstig slechtziend en slechthorend, kortweg doofblind. Tieme heeft dit door een stofwisselingsziekte.
“Tieme heeft ons al zien binnenkomen”, zegt intern begeleidster Marijke Bolwerk. Het levendige mannetje gooit met veel geraas een kist met speelgoed op de grond. “Hij heeft pauze.” Açelya hoort er niets van en blijft geconcentreerd naar de puzzelkaarten kijken die juf Inge voor haar legt. Ze buigt sterk voorover om goed te zien wat erop staat. Het meisje, erg klein voor haar leeftijd, is onlangs geopereerd aan haar ogen. Af en toe pakt ze een kaart op. Met bewegingen en geluiden laat ze zien dat ze het plaatje herkent.
Het is tijd om te wisselen. Juf Inge zegt dat tegen Açelya, die van de hoge stoel klimt en moeizaam naar de zitzak loopt. Inge gaat met Tieme naar de verwijzerkast. Daarin liggen allerlei voorwerpen die voor Tieme verwijzen naar activiteiten. Zo staat de banaan voor fruit eten.
Inge pakt een boek met foto’s van de begeleidsters en de gebaren die bij hun naam horen. “Goedemorgen, lieve Tieme. Heb je lekker geslapen?” zingt Inge. Geduldig herhaalt ze de gebaren die de personen aanduiden. “D-i-a-na.” Tieme doet de gebaren na en wijst na een paar keer naar de juf aan het andere tafeltje, zegt daarbij de klanken “i” en “a”. “Goed zo, Tieme!” prijst Inge. Het jongetje kijkt beretrots.
Niveauverschil
Rafaël telt 58 leerlingen in de leeftijd van 3 tot en met 20 jaar. “Er is veel niveauverschil tussen hen”, zegt Bolwerk, “van leerlingen met een verstandelijke beperking tot en met jongeren met havoniveau.”
Op deze school zijn er meer onderwijskrachten dan in het ‘gewone’ speciaal onderwijs beschikbaar per leerling: één leerkracht plus onderwijsassistent op drie à vier leerlingen. “De begeleiding is arbeidsintensief, omdat doofblinden soms hun eigen doofblindentaal hebben ontwikkeld. Die moet je dus kennen om met het kind te kunnen communiceren.”
Die taal kan bestaan uit de zogenoemde tactiele gebaren (het voelen van de gebaren van de ander), de vierhandengebarentaal voor geheel doofblinden, de officiële Nederlandse Gebarentaal of kindeigen gebaren. “We gaan wel eens naar een kinderboerderij om de kinderen kennis te laten maken met een paard. Dan tillen we het kind op het dier, mag het voelen aan de huid. Sommige kinderen laten naderhand hun handen trillen als ze “paard” bedoelen. Dat geeft het trillen van de paardenhuid weer. Ondertussen wordt hun wereld groter. Daar doen we het voor.”
Vroeger gingen de begeleiders die doofblinden leerden communiceren te veel uit van de zichtbare wereld. Bolwerk: “Voor auto gebruikten ze vaak een modelautootje als verwijzend voorwerp. Dat is heel visueel gedacht. Doofblinden hebben veel meer aan een autogordel of een stukje stof dat de bekleding voorstelt.”
Hoe komt het dat er in Nederland minstens 2000 doofblinde kinderen zijn, maar slechts 58 van hen op Rafaël zitten? “Waarschijnlijk wordt doofblindheid onvoldoende onderkend. Veel mensen denken dat doofblindheid helemaal doof en helemaal blind betekent. Terwijl de visuele mogelijkheden van een doofblinde zo beperkt zijn dat ze de gehoorbeperking niet kunnen compenseren of andersom. Velen van hen zitten op doven- of blindenscholen of instellingen voor verstandelijke gehandicapten. Natuurlijk hebben die ook goede bedoelingen, maar voor doofblindheid zijn specifieke kennis en ervaring nodig. Bovendien kunnen wij meer individuele aandacht bieden.”
Donker lokaal
Een paar honderd meter verderop zitten de docenten Peter Brouwers en Jan Vermeulen in een donker lokaal. De donkerte is bedoeld om de twee leerlingen met gezichtsproblemen niet te storen met licht, zegt Brouwers. Koen Berendsen (18) werkt vanuit zijn rolstoel aan de site van Kentalis Rafaël, Hawsar Kamal Sabir (19) krijgt van de dove docent Vermeulen les in de Nederlandse Gebarentaal. De drie andere leerlingen uit de klas zijn afwezig: Gert-Jan (20) loopt drie dagen per week stage op een camping in zijn woonplaats, Bunschoten-Spakenburg, Fouad (16) en Kadir (13) zijn naar vaklessen.
Het middelbaar onderwijs op Rafaël is sterk praktijk- en beroepsgericht, maakt Brouwers duidelijk. “Het bevat Nederlandse Gebarentaal, koken, administratie. Het is sterk individueel. Fouad zit in de fase waarin hij zich oriënteert op een beroep, Kadir is nog volop bezig met het leren van taal, rekenen en wereldoriëntatie.”
Hawsar loopt als magazijnmedewerker stage bij V&D in zijn woonplaats Amstelveen, Koen bij de administratie van een koepel van zorginstellingen in de Achterhoek. Maar vandaag even niet. Hawsar is als gevolg van het syndroom van Usher doof geboren, terwijl zijn ogen steeds slechter worden. Koens gehoor is stabiel, zijn gezichtsvermogen is zo’n 25 procent en gaat verder achteruit vanwege een stofwisselingsziekte. “Het is wisselvallig”, vertelt Koen rap, nadat hem met grote letters op de computer is gevraagd hoe hij zich voelt. “Als ik moe ben, kan ik soms ineens niet goed meer horen, of minder goed zien. Nu ben ik moe. Ik ben zaterdag naar de disco geweest én vanmorgen naar fysio.”
Terugval
Vanaf zijn geboorte is Koen slechtziend. Sinds zijn negende gaat zijn gehoor achteruit. Na de reguliere basisschool bezoekt hij de dovenschool in Arnhem. Op zijn dertiende krijgt hij een sterke lichamelijke terugval, waarna hij lang moet revalideren. Daarna komt hij in een rolstoel terecht. Vanaf zijn veertiende gaat hij dagelijks op en neer naar Rafaël, enkele reis minimaal vijf kwartier. “Het gaat nu redelijk goed met me. Ik ben bezig met weer leren lopen.”
Hoe hij het leven ervaart? “Ik vind het meevallen. Het is misschien erger dan dat ik het ervaar. Ik kan mezelf voortbewegen in een gewone rolstoel en vind mensen in een elektrische rolstoel zielig. Soms vind ik mijn aandoening wel vervelend, bijvoorbeeld als ik iets niet kan. Ik heb veel vrienden van de basisschool met wie ik omga. Ik trek veel met hen op, als het gaat om motorcross, quad rijden of uitgaan.”
Hoe hij zijn maatschappelijke toekomst ziet? “Ik zit nu op de centrale administratie van Stichting Markenheem voor ouderenzorg in Doetinchem. Ik zou nog graag wat andere stages lopen. Voor een vaste baan moet ik nauw met het CWI overleggen. Ik heb natuurlijk weinig kansen op de arbeidsmarkt.” Na het interview grijpt Koen Vermeulens handen. Hij krijgt les in de vierhandengebarentaal. Voor als hij nog slechtziender wordt.
Na deze les is de schooldag voorbij. Brouwers, Vermeulen, Hawsar en Koen leggen een kaartje, bakje chips erbij. Dicht bij Koen, die het slechtst ziet. Vermeulen tikt ‘m even aan als hij aan de beurt is. Koen buigt zich over de kaarten. Diep voorover.
‘Kennis doofblindheid nog in de kinderschoenen”
Toen Marleen Janssen de eerste keer een blinde jongen de hand schudde, hield ze na afloop zijn glazen oog in haar hand. Het was haar eerste -humorvolle- ervaring met blinden. Inmiddels is ze gespecialiseerd in het geïsoleerde wereldje van de doofblinden. “Ik heb niet zo veel tijd.”
Janssen (53) hield vorige maand haar oratie aan de Rijksuniversiteit Groningen als enige hoogleraar ter wereld die zich uitsluitend toelegt op doofblindheid. “Ik heb niet zo veel tijd. Ik hoop dat ik nog zo’n twintig jaar krijg om de wereld van doofblinden te verbeteren en het wetenschappelijk onderzoek naar communicatie met hen goed op te zetten. Die heb ik dan ook hard nodig, want voor wetenschappelijk onderzoek is twintig jaar niet zo veel.”
Tijdens haar studie aan de pedagogische academie liep Janssen stage op een blindenschool. “Blindheid fascineerde mij. Ik ging werken op een blindenschool in Breda en begon een studie orthopedagogiek. Tijdens een college van de toenmalige directeur van de doofblindenschool in Sint Michielsgestel, Jan van Dijk, ben ik geraakt door de vraag hoe doofblinde kinderen communiceren.”
Het wetenschappelijk onderzoek naar doofblindheid heeft honderd jaar stilgestaan, is de boude bewering van Janssen. “Honderd jaar geleden bestonden er al prachtige methodes om met doofblinde kinderen te kunnen communiceren. Maar het was nog niet wetenschappelijk bewezen of en hoe het werkt. Daarom heb ik mijn best gedaan meteen vijf onderzoekers op dit kwetsbare kennisgebied te zetten. Dat is ook nodig om mijn opvolging te waarborgen. De kennis van doofblindheid staat nog in de kinderschoenen.”
Geen herkenning
Doofblindheid is nog erg onbekend in Nederland, stelt Janssen. Zowel orthopedagogen als medici herkennen de aandoening niet altijd, omdat de verschijnselen van doofblindheid lijken op die van een verstandelijke handicap. Daardoor krijgen nogal wat doofblinden verkeerde behandelingen in verkeerde instellingen. “Van mensen met aangeboren of vroeg verworven doofblindheid wordt gedacht dat ze een verstandelijke handicap hebben, omdat ze niet reageren. Oudere mensen die later slechter gaan horen en zien, zitten vaak in verpleeghuizen die doofblindheid ook niet herkennen of er onvoldoende weet van hebben.”
Voor doofblinde kinderen geldt: hoe vroeger de diagnose wordt gesteld, hoe beter. “Een peuter kan feilloos diverse talen oppikken, ook de doofblindentaal. Als zo’n kind pas op 6-jarige leeftijd op een doofblindenschool komt, is die belangrijke fase van de taalontwikkeling al voorbij.”
Janssen probeert daarom volop te netwerken om bij orthopedagogen maar ook medici meer aandacht te krijgen voor doofblindheid. “In Groningen streven wij naar een groter netwerk van orthopedagogen die bekend zijn met doofblinden en hen kunnen behandelen. Doofblinden zouden vanaf de geboorte voldoende een-op-een moeten worden begeleid, het liefst door een vaste consulent. Die leert daardoor de mogelijkheden van dat kind kennen en uitbreiden. Dat vergt geld, en dat zal in deze tijd niet makkelijk te realiseren zijn.” Lichtend voorbeeld voor haar is Denemarken, dat het vasteconsulentensysteem al kent.
Door het gebrek aan een-op-een begeleiding worden de mogelijkheden van doofblinden vaak onderschat, stelt Janssen. “Zo ken ik een doofblinde man die in een instelling terechtkwam en uit frustratie zichzelf ging slaan. Toevallig kwamen de behandelaars bij mij terecht. Hoeveel doofblindengebaren zou hij kennen, vroeg ik hun. Dertig of veertig, dachten zij. Dat waren er dus meer dan duizend.”
Wakker schudden
Ook internationaal wil Janssen de aandacht voor doofblindheid versterken. “Na mijn oratie heb ik een internationaal symposium gehouden. Aan het eind daarvan zeiden bezoekers tegen me: Goed dat je ons weer wakker hebt geschud. Verder begeleid ik een Europese werkgroep over doofblindheid, waarin behalve Nederlandse, ook Noorse en Franse studenten zitten en waaraan in het verleden ook Duitse en Belgische studenten deelnamen. Zij nemen hun kennis mee naar hun land, zodat die zich verspreidt als een olievlek.”
Wat moeten opvoeders, verpleeghuisverzorgers en medici doen als ze doofblindheid vermoeden?
“Laat ze naar Groningen bellen. Dan verwijzen wij wel door naar behandelaars die weet hebben van doofblindheid.”
Doofblindheid
Soorten doofblindheid: mensen met aangeboren doofblindheid; mensen met vroeg verworven doofblindheid, die al blind of doof waren en ook veel slechter gingen horen of zien; ouderen van wie beide zintuigen sterk achteruitgaan.
Aantal doofblinde Nederlanders: naar schatting 30.000: 2000 doofblind geborenen, 8000 à 10.000 mensen met vroeg verworven doofblindheid en zo’n 20.000 doofblinde ouderen. Elk jaar wordt bij 2000 mensen doofblindheid vastgesteld.
De vijf terreinen waarop in Groningen onderzoek wordt gedaan naar aangeboren doofblindheid:
– interactie met doofblinden;
– communicatie tussen doofblinden en hun omgeving;
– tactiele communicatie (het aanraken van het lichaam als communicatie);
– diagnostiek van communicatie en cognitie;
– verminderen van ernstig probleemgedrag door goede communicatie.
Bron: Reformatorisch Dagblad, 20 maart 2009, http://www.refdag.nl/
- Jenny (42): “Nog steeds zie ik de man op wie ik verliefd werd”29-12-2022 07:12:33
- Lucas (21) heeft het Syndroom van Usher24-11-2022 04:11:25
- NL: Onderzoek naar bereikbaarheid politie voor mensen met beperking in horen en zien23-11-2022 06:11:08
- ‘Het is hard werken, maar ook gezellig’23-11-2022 06:11:27
- Deelkracht – Sociale Kaart Doofblindheid15-11-2022 03:11:47
- Leven op z’n kop04-11-2022 03:11:27
- Lorm, communiceren met iemand die doofblind is24-10-2022 05:10:31
- NL: Doofblind en supersportief21-09-2022 05:09:39
- ‘Zonder zien en horen, kan ik altijd nog ruiken en voelen’19-09-2022 06:09:11
- Via ‘coping met Usher’ professionals beter toegerust op ondersteuning gezinnen met syndroom van Usher17-09-2022 01:09:56
- Op de verjaardag van Noa wandelt Nederland voor Usher15-09-2022 05:09:55
- Usher? So what! Wat houdt je tegen?07-09-2022 12:09:40
- Handige hulpmiddelen voor doofblinden09-08-2022 02:08:16
- E-learning: Als ogen én oren het niet goed doen, wat doe je dan?08-08-2022 07:08:33
- Femke (48) wordt langzaam doof en blind, maar ziet nu meer dan ooit05-08-2022 12:08:47
- Leerlingen Peellandcollege zamelen met sponsorloop 8.300 euro in voor Usherstichting21-07-2022 06:07:57
- Fietsen om te blijven horen en zien: Wilte Jager uit Burgum haalt met een fietselfstedentocht geld op voor onderzoek naar zijn ziekte02-07-2022 05:07:55
- Slechtziende én slechthorende Wilte Jager fietst met kameraad Elfstedentocht op tandem voor onderzoek naar Ushersyndroom29-06-2022 05:06:40
- Je weg vinden als je ernstig slechthorend én slechtziend bent27-06-2022 07:06:06
- Sanne (38) is slechthorend en wordt over een paar jaar blind24-06-2022 05:06:57
- Lucas wordt doof én blind | Je Zal Het Maar Hebben | NPO 3 TV26-05-2022 10:05:37
- Tim haalt 25 mille op voor onderzoek naar dochters ziekte: ‘Gefietst voor haar oortjes’03-05-2022 04:05:19
- Nieuw type Ushersyndroom ontdekt: USH IV26-04-2022 05:04:50
- Femke (48) wordt doof en blind: ‘ik dacht: zo zijn we niet getrouwd, letterlijk’16-04-2022 07:04:26
- Open huis bij dagbesteding voor doofblinden: “Sociaal isolement ligt op de loer”16-04-2022 05:04:17
- Schrijfster Femke Krijger schrijft boek over hoe het is om te leven met het syndroom van ‘Usher’12-04-2022 05:04:38
- Tim Schroeder en Richard Hubert zijn gestart met 2200 km fietsen voor Stichting Usher syndroom10-04-2022 05:04:34
- Tim stapt op de fiets naar Alicante voor de toekomst van zijn zieke dochter06-04-2022 11:04:58
- Veelbelovend onderzoek naar Ushersyndroom24-03-2022 07:03:40
- Tinne over het Syndroom van Usher01-03-2022 06:03:56
- Luistermagazine ‘Moet je horen’ bezoekt het Centrum voor doofblinden14-02-2022 05:02:27
- De wondere wereld van horen en zien – Lezing Erwin van Wijk over het Ushersyndroom14-02-2022 11:02:10
- Simone is moeder én heeft Usher waardoor ze slecht kan horen en zien: ‘Pluk de dag’24-01-2022 06:01:21
- Dilemma: doof of blind?13-01-2022 06:01:58
- Deurnese Lynn (15) heeft syndroom van Usher en start actie voor meer onderzoek naar ziekte04-01-2022 05:01:00
- Ushersyndroom – Nieuw onderzoek: gentherapietesten met extra grote vectoren op mininetvliezen15-12-2021 01:12:32
- Sarah’s dochter Mirthe is doofblind en gehandicapt24-11-2021 06:11:20
- ‘Yonathan communiceerde meer dan wij doorhadden’19-11-2021 07:11:02
- Leven in een stille wereld12-11-2021 07:11:54
- ‘Dankzij mijn begeleiders kan ik zelfstandig blijven wonen’06-11-2021 11:11:40
- Joyce heeft het Ushersyndroom en wordt langzaam doof en blind: ‘Ik stel niets meer uit omdat ik weet dat ik nu moet genieten’01-11-2021 11:11:56
- Hulpmiddelen voor mensen met doofblindheid01-11-2021 06:11:24
- Margriet opent Kalorama Centrum voor doofblinden26-10-2021 08:10:56
- Prinses Margriet opent nieuwbouw Kalorama Centrum voor doofblinden26-10-2021 04:10:04
- Prinses Margriet bezoekt Visio Het Loo Erf op World Sight Day15-10-2021 04:10:35
- Prinses Margriet bezoekt expertisecentrum voor slechtzienden15-10-2021 06:10:07
- Prinses Margriet opent Kalorama Centrum voor doofblinden door leggen laatste steen07-10-2021 05:10:52
- ‘Het moeilijkste was dat Job zelf niet snapte dat hij zou sterven. Daarvoor was zijn begrip te laag’04-10-2021 10:10:30
- Margriet opent Kalorama Centrum voor doofblinden30-09-2021 11:09:50
- Joyce wordt langzaam doof en blind: ‘Ik dacht dit is een grap’29-09-2021 03:09:02
- Joyce wordt langzaam blind en doof: ‘Mijn missie is om te laten zien wat nog wel kan’18-09-2021 05:09:46
- Ushersyndroom: wat is het en kun je er iets tegen doen?16-09-2021 08:09:06
- Joyce (37) wordt langzamerhand volledig doof en blind03-09-2021 05:09:33
- Kamperen in de achtertuin met doofblinde mensen21-08-2021 06:08:52
- Kalorama: nieuw Centrum voor doofblinden is klaar, nog vijf bouwjaren en drie nieuwe gebouwen te gaan12-08-2021 07:08:52
- “Ons zoontje is doof en wordt blind. Het is iedere keer afscheid nemen van iets.”30-07-2021 05:07:49
- ‘s Nachts zwemmen en overdag een dutje21-07-2021 07:07:50
- Wil jij ook dat die mooie ontmoetingen bij de Contactgroep Ushersyndroom blijven bestaan?09-07-2021 06:07:26
- Bartiméus en Pento combineren expertise en service01-07-2021 07:07:44
- Ziezo-online: Oog & Oor – Communicatie! Hoe is dat als je niet goed ziet EN hoort?26-06-2021 11:06:44
- Doofblind: ‘Als de wereld niet verder reikt dan je beide armen’25-06-2021 04:06:16
- Cliënten breien en haken kunst voor aandacht voor doofblindheid24-06-2021 01:06:59
- Bern Dam (53) uit Spanbroek wordt langzaam blind en doof. ’Ik heb lang nodig gehad om te leren loslaten’22-06-2021 01:06:41
- Nieuw hulpmiddel helpt mensen met aangeboren doofblindheid communiceren17-06-2021 02:06:28
- Webshop “Love Ush” live!15-06-2021 05:06:17
- Laagdrempelige gratis e-learning over doofblindheid11-05-2021 06:05:44
- Documentaire ‘Onzichtbaar & Onhoorbaar’07-05-2021 03:05:27
- Nieuwe e-learning: Als ogen én oren het niet goed doen, wat doe je dan?26-04-2021 07:04:16
- DB-connect lanceert laagdrempelige e-learning over doofblindheid22-04-2021 04:04:51
- Hoe gaat het met de minigenen USH2C (Ushersyndroom)?22-04-2021 12:04:37
- Uit het zicht, een portret over Nikki de Plunder (15) met het syndroom van Usher22-04-2021 12:04:53
- Martine (slechtziend en slechthorend) vraagt begrip22-04-2021 05:04:34
- Genetische pleister ‘remt’ blindheid in patiënten met Ushersyndroom15-04-2021 05:04:11
- Honderdjarige op Bartiméus – Eeuwfeest voor meneer Kraak (doofblind)13-04-2021 05:04:48
- Op stap met vlogger Desi: de anderhalve-meter-samenleving met een visuele beperking09-04-2021 06:04:47
- Voor de goede verstaander heeft de doofblinde zo veel te vertellen09-04-2021 06:04:42
- ‘Met juiste ondersteuning kunnen doofblinden goed communiceren’09-04-2021 06:04:22
- Joyce (35) wordt langzaam doof én blind: ‘Drie jaar na de diagnose stortte ik in, ik was op’09-04-2021 06:04:04
- Als doofblindenbegeleider ben je echt van betekenis09-04-2021 06:04:46
- Joyce wordt langzaam blind én doof: ‘Grootste angst is dat ik mijn kinderen niet meer kan zien’09-04-2021 06:04:29
- Joyce wordt doof én blind: ‘Van continu vechten word je alleen maar moe’09-04-2021 06:04:16
- Joyce vertelt over het Ushersyndroom, dat haar langzaam blind en doof maakt09-04-2021 05:04:55
- Het zoontje van Carolien (42) heeft het Usher-syndroom: ‘Ik heb levenshaast, voor hem’09-04-2021 05:04:40
- Eenvoudige aanrakingen geven belangrijke informatie aan doofblinden09-04-2021 05:04:53
- Communicatie met doofblinden met een verstandelijke beperking09-04-2021 05:04:06
- Hoe kalmeert een ouder een dove en blinde baby?09-04-2021 05:04:53
- Doofblinde Ina (76) is bang dat ze door de Floriade haar thuishulp verliest09-04-2021 05:04:39
- Communiceren over corona – doofblind en verstandelijk beperkt09-04-2021 05:04:08
- Lucas wordt doof én blind | Je Zal Het Maar Hebben09-04-2021 05:04:53
- Machteld (43) heeft het Ushersyndroom, waardoor zij langzaam doof en blind wordt09-04-2021 05:04:05
- Slechtziende Peter (Ushersyndroom) kan weer (even) autorijden dankzij Over Winnaars09-04-2021 05:04:50
- Syndroom van Usher in de 5 uur show09-04-2021 05:04:00
- Lotte (30) heeft het Ushersyndroom: ‘Ik wil niet leven alsof ik doodga’09-04-2021 05:04:48
- Positieve kracht Peter in Over Winnaars bewonderenswaardig09-04-2021 05:04:28
- Geraakt! (over Finn met het Ushersyndroom)09-04-2021 05:04:10
- Blind of doof? Maar wat als je beiden wordt?09-04-2021 05:04:55
- Wie heeft het licht uit gedaan?!09-04-2021 05:04:06
- Doofblinde Jeff: Ik wil inspireren. Ik zie mezelf niet als iemand met beperkingen09-04-2021 05:04:51
- Verhaal over doofblinde Joyce09-04-2021 05:04:32
- Nieuwe documentaire getiteld: ‘Stilte in de Nacht’09-04-2021 05:04:18
- Naar buiten met doofblindheid09-04-2021 05:04:00
- Vierhandengebaren voor doofblinde mensen09-04-2021 05:04:45
- Blog over Usher: Hoe kom ik in balans? Moeder zijn en het Ushersyndroom09-04-2021 05:04:32
- Als het langzaam stil en donker wordt09-04-2021 05:04:18
- Séverine (Ushersyndroom) is slechtziend maar wel goedkijkend!09-04-2021 05:04:03
- Kalorama: voor mensen met een specifieke zorgvraag09-04-2021 05:04:47
- Mijn leven met Usher is bij Evangelische Gemeente Berea09-04-2021 05:04:53
- Ik heb het Ushersyndroom, waardoor ik langzaam blind en doof word09-04-2021 05:04:38
- Rob is doof en bijna blind door het syndroom van Usher09-04-2021 05:04:23
- Ard van der Linden komt met een eigen orgel-CD ondanks zijn visuele beperking09-04-2021 05:04:03
- Joyce de Ruiter wordt doof en blind09-04-2021 05:04:49
- “Toen de diagnose kwam: je wordt langzaam blind én doof, wilde ik dat niet geloven”06-04-2021 01:04:32
- Doorbraakbehandeling Ushersyndroom: niet langer angstaanjagende zekerheid dat je doof en blind wordt04-04-2021 01:04:51
- Sterrenbeeld, met verhaal over fotografe Iris die lijdt aan het syndroom van Usher03-04-2021 07:04:06
- ‘We zijn niet ziek, het is een aandoening’21-07-2020 07:07:48
- “Stoppen? Ik denk er niet aan”15-12-2019 07:12:58
- Blind geboren Anthony wordt nu ook doof: “Zelfs de dokter wist het niet”14-12-2019 08:12:22
- Alexandra Adams (25) wil arts worden ondanks dat ze doof en blind is14-10-2019 07:10:59
- Bucketlist voordat Lotte en Roos blind en doof zijn | VOOR HET DONKER WORDT19-03-2019 06:03:26
- ‘Mensen bekijken me verkeerd. Ze zien vooral wat ik niet kan’01-01-2019 10:01:52
- Lotte wordt doof en blind, maar ze redt zich wel: dát geeft haar leven zin05-12-2018 10:12:30
- Hoe het Ushersyndroom ertoe leidt dat mensen doof en blind worden27-11-2018 07:11:34
- Doofblinde Martine (46) uit Purmerend weet dat de zorg anders kan16-11-2018 07:11:12
- De hele dag puzzelen in een steeds kleiner wordende werend12-08-2018 06:08:03
- Kindje van Carolien heeft syndroom van Usher27-07-2018 05:07:43
- Karen (43) heeft het Ushersyndroom en wordt langzaam blind en doof08-06-2018 04:06:17
- De 6-jarige dochter van Sarah is blind en doof: ‘Ze kan ons niets vertellen’20-05-2018 07:05:05
- ‘Jackson zorgt ervoor dat we niet triest zijn’19-04-2018 11:04:46
- Steeds meer deelnemers en geld voor Run4Usher-team19-11-2017 05:11:35
- Voorzitter Stichting voor Doofblinden: ‘Doofblinden zijn pioniers’04-11-2017 09:11:18
- Roos (16) en Lotte (19) worden doof én blind en gaan nog één ultieme reis maken01-11-2017 09:11:01
- Deze zusjes worden doof én blind16-10-2017 06:10:49
- Deze zusjes worden doof én blind15-10-2017 11:10:47
- “Ik wil zo normaal mogelijk door het leven gaan”07-10-2017 08:10:09
- Vincent Bijlo in Het Uur van de Wolf26-09-2017 08:09:35
- 110 doofblinden naar Woerden22-09-2017 01:09:58
- Vincent Bijlo voelt geen ‘allesverterende woede’ nu hij doof wordt21-09-2017 01:09:49
- Vincent Bijlo hoort steeds slechter. ‘Maar ik hoor alles!’21-09-2017 01:09:20
- Studio Brussel: Tinne – Music For Lifte – Usher Awareness Day16-09-2017 09:09:28
- Visueel én auditief beperkte mensen regio Zwolle sneller geholpen12-09-2017 09:09:40
- Slimme deurbel slaat aan in buitenland07-09-2017 11:09:08
- Nadat Ellens dochtertje overleed, wordt nu ook haar zoontje (4) doof en blind30-08-2017 11:08:54
- De fotografiestudent die weet dat ze doof en blind wordt14-07-2017 10:07:01
- Usher-café03-07-2017 11:07:17
- Kinderen met syndroom van Usher zijn geen sukkeltjes24-06-2017 07:06:16
- Jackson is doof en zal blind worden19-06-2017 06:06:26
- Het verhaal van doofblinde Gerry17-06-2017 02:06:44
- Collin Eisema over het syndroom van Usher16-06-2017 11:06:12
- Doofblinde Jan (94) uit Tiel krijgt van rechter zijn huishoudelijke hulp terug16-06-2017 03:06:07
- Doofblinde Hedda de Roo studeert cum laude af in Leiden en sleept VIVA400-nominatie in wacht16-06-2017 03:06:44
- Een leven lang op de bres voor doofblinden16-06-2017 03:06:11
- HvA-studenten winnen 10.000 euro met deurbel voor doofblinden16-06-2017 03:06:30
- Landelijk Expertisecentrum doofblindheid gelanceerd16-06-2017 03:06:51
- Familie van 94-jarige doofblinde Jan laaiend op gemeente Tiel16-06-2017 03:06:07
- Hoe leest doofblinde SWODB vrijwilliger Marloes?16-06-2017 03:06:56
- Opening Landelijk Expertisecentrum Doofblindheid16-06-2017 03:06:36
- Radeloze familie van doofblinde Jan (94) uit Tiel vraagt rechter om meer huishoudelijke hulp16-06-2017 03:06:13
- Studenten HvA ontwerpen deurbel voor doofblinden16-06-2017 03:06:46
- Ushersyndroom: Langzaam naar isolatie16-06-2017 03:06:51
- Cupcakes ‘doofblinde’ Robèrt van Beckhoven mislukt16-06-2017 03:06:52
- Stichting Ushersyndroom krijgt 3300,00 euro16-06-2017 03:06:51
- Voor Mekaar over de ziekte van Usher16-06-2017 03:06:05
- Pleister remt doof én blindheid bij zeldzaam syndroom van Usher16-06-2017 03:06:47
- Duivels dilemma: doof of blind?16-06-2017 03:06:18
- Roos (15) wordt doof en blind …16-06-2017 03:06:02
- Politie helpt blinde en dove man in Arnhem om elkaar te begrijpen16-06-2017 03:06:03
- Dove en bijna blinde Jeff ontroert en inspireert met lied16-06-2017 03:06:07
- Voor mekaar: Over de ziekte van Usher16-06-2017 03:06:48
- Hello Goodbye met Maartje die het Usher-syndroom heeft16-06-2017 03:06:50
- Ushermom Carolien: “Het helpt om het op te schrijven”16-06-2017 03:06:37
- Doofblindheid vaak verward met een verstandelijke beperking15-06-2017 11:06:30
- Dankzij deze taal kunnen mensen die lijden aan doofblindheid met elkaar praten15-06-2017 11:06:58
- Doofblinde Japie lanceert juichactie voor voetballers14-06-2017 08:06:38
- Doof en langzaam blind worden13-06-2017 09:06:54
- Communicatie aangeboren doofblindheid11-06-2017 07:06:14
- Opening Landelijk Expertisecentrum Doofblindheid23-03-2017 10:03:48
- Zonder Grenzen – Gerry is slechthorend en slechtziend02-01-2017 06:01:42
- Criteria tweezijdig implantaat doofblinden bekend14-12-2016 09:12:29
- Genetische therapie Usher-syndroom stap dichterbij06-11-2016 08:11:53
- ‘Als Jackson gelukkig wordt, kunnen we het verdriet wel aan’17-10-2016 07:10:56
- Brothers: Doofblinde Fisher-tweeling19-07-2016 10:07:58
- Brothers: Doofblinde Fischer-tweeling11-07-2016 07:07:47
- Zeldzame ziekte treft twee gezinnen: “We hebben sprankeltje hoop”09-06-2016 08:06:05
- Chiro bakt 10.000 pannenkoeken voor goed doel06-04-2016 08:04:37
- Doofblinden communiceren via handschoen25-02-2016 08:02:12
- “Ik ben doof en blind, maar kan ik leren surfen?”03-01-2016 09:01:00
- Het syndroom van Usher: Auditieve en visuele beperking19-12-2015 02:12:25
- Drukbezochte opening expertisecentrum Het Oog & Oorhuis27-11-2015 05:11:00
- ‘Hij vindt het leuk dat ik zo vol in het leven sta’20-11-2015 08:11:10
- Zieke Eisema verzamelt geld met Zevenheuvelenloop11-11-2015 08:11:38
- 92 procent Nederlanders verkiest doofheid over blindheid08-10-2015 08:10:47
- Tielbeke mist ondanks vele fans finale net25-09-2015 06:09:45
- Michel Tielbeke staat op scherp in Londen25-09-2015 06:09:45
- Doofblind en kosten in Nederland …25-09-2015 06:09:45
- Ik word langzaam blind25-09-2015 06:09:45
- ‘Morgen kan het donker zijn’25-09-2015 06:09:45
- Film ‘Onbeperkt’ in première gegaan25-09-2015 06:09:45
- Slechtziende loopt Marathon New York25-09-2015 06:09:45
- Praten met vier handen25-09-2015 06:09:45
- Uit het hart: Tinne is slechthorend en lijdt aan tunnelzicht25-09-2015 06:09:45
Laatst bijgewerkt op 25 september 2015 – 18:34